WEBVTT
00:00:00.000 --> 00:00:01.265
(Hispana): Ĉu vi parolas la Kastilian?
00:00:01.265 --> 00:00:02.555
(Hispana): Ne, mi ne parolas la Kastilian.
00:00:02.865 --> 00:00:04.299
(Hispana): Sed mi parolas la Hispanan!
00:00:05.304 --> 00:00:07.281
Kio?
00:00:07.281 --> 00:00:10.015
Saluton al ĉiuj, kaj bonvenon
al la Langfocus kanalo.
00:00:10.015 --> 00:00:11.147
Mi nomiĝas Paul.
00:00:11.147 --> 00:00:14.384
Hodiaŭ, mi parolas pri la hispana lingvo.
00:00:14.384 --> 00:00:16.804
Eble vi scias, ke Hispanio havas
pli ol unu lingvo,
00:00:16.804 --> 00:00:18.198
do kiam mi diras "hispana",
00:00:18.198 --> 00:00:20.702
mi parolas specife
pri la Kastilia Hispana,
00:00:20.702 --> 00:00:25.042
kiu estas parolita kiel denaska lingvo
de 74% da la popolo de Hiapanio,
00:00:25.049 --> 00:00:29.303
kaj 99% da la popolo de Hispanio
inkluzive dua-lingvaj parolantoj.
00:00:29.307 --> 00:00:31.918
La Kastilia estas la Hispania lingvo
kiu iĝis
00:00:31.918 --> 00:00:34.853
unu el la plej gravaj mundaj lingvoj.
00:00:34.853 --> 00:00:37.533
Dum tiu video, eble mi nomus ĝin Kastilia,
00:00:37.564 --> 00:00:40.022
por diferencigi ĝin kontraŭ aliaj lingvoj
de Hispanio,
00:00:40.022 --> 00:00:42.641
sed mi normale nomos ĝin la Hispana.
00:00:42.641 --> 00:00:44.362
El tutaj lingvoj en la mundo,
00:00:44.362 --> 00:00:47.507
la Hispana havas la due-plej multan
nombron de denaskaj parolantoj,
00:00:47.507 --> 00:00:49.864
kun 470 milionoj denaskaj parolantoj,
00:00:49.864 --> 00:00:53.710
kaj ankaŭ plia 90 milionoj
kiuj parolas ĝin kiel dua lingvo.
00:00:53.710 --> 00:00:56.696
Ĝi ankaŭ estas unu el
la plej disigitaj lingvoj,
00:00:56.696 --> 00:00:59.590
kun 44 landoj el la mundo kiuj havas
almenaŭ 3 milionoj
00:00:59.590 --> 00:01:01.749
da denaska Hispana parolantoj, aŭ plu.
00:01:01.749 --> 00:01:04.609
Ĝi estas unu el ses oficialaj lingvoj
de la Uniĝintaj Nacioj,
00:01:04.609 --> 00:01:07.147
kaj ankaŭ oficiala lingvo
de la Eŭropa Unio.
00:01:07.212 --> 00:01:10.249
Ĝi ankaŭ estas oficiala lingvo
de 21 landoj,
00:01:10.249 --> 00:01:13.960
se oni inkluzivus Porto-Riko, kiu estas
teritorio de Usono.
00:01:13.960 --> 00:01:16.768
Ĝi ankau estis oficiala lingvo
de Filipinio,
00:01:16.768 --> 00:01:19.334
sed ĝi ne estas jam.
00:01:19.334 --> 00:01:23.114
La Hispana ankaŭ esta la trie-plej
uzata lingvo sur la Interreto.
00:01:23.114 --> 00:01:24.805
Laŭ unu fonto kiun mi leĝis:
00:01:24.805 --> 00:01:29.094
"La uzo de la Hispana en Interreto
kreskis 800% dum la lastaj unuj jaroj."
00:01:29.094 --> 00:01:34.372
La Hispana estas ano de la Ibera-Latinida
sub-familio de la Latinida lingva familio.
00:01:34.372 --> 00:01:37.853
Aliaj anoj de tiu sub-familio inkluzivas
la Portugalan, la Galegan,
00:01:37.853 --> 00:01:39.374
kaj laŭ iuj personoj, la Katalana.
00:01:39.374 --> 00:01:40.981
Simila kun tutaj Latinida lingvoj,
00:01:40.981 --> 00:01:43.305
la Hispana evoluis el vulgara Latina,
00:01:43.305 --> 00:01:46.858
la Latina kiu estas portita al la regiono
de la Roma Imperio.
00:01:46.868 --> 00:01:49.702
Vulgara Latina evoluis
al multaj regionaj dialektoj,
00:01:49.702 --> 00:01:53.552
kiuj fine iĝis sufiĉe malsamaj,
ke oni rigardas ilin kiel malsamaj lingvoj.
00:01:53.552 --> 00:01:56.168
Estas dokumentoj el la 9-a jarcento
kiuj estas skribitaj
00:01:56.168 --> 00:01:58.720
per frua speco de Kastilia Hispana,
00:01:58.720 --> 00:02:01.463
aŭ ni povas diri,
malfrua speco de Vulgara Latina.
00:02:01.463 --> 00:02:04.884
Ĉiukaze, dokumentoj kiel tiuj montras
ke la Vulgaraj Latinaj dialektoj
00:02:04.884 --> 00:02:07.540
iĝas malsamaj lingvoj tiam.
00:02:07.540 --> 00:02:11.211
Kastilia Hispana estas la lingvo ke aperis
ĉe la norda centra regiono
00:02:11.211 --> 00:02:13.595
de la Ibera duoninsulo, nomiĝas Kastilio,
00:02:13.595 --> 00:02:17.205
kaj ĝi kreskis plu kaj plu malsama
el ĝia apuda lingvo, la Leona.
00:02:17.205 --> 00:02:21.316
Ĝi iĝis klare aparta lingvo je 13-a jarcento
00:02:21.316 --> 00:02:25.838
kiam Reĝo Alfonso decidis normigi
la skriban lingvon por oficiala uzo,
00:02:25.838 --> 00:02:28.216
bazata de la Toleda dialekto.
00:02:28.216 --> 00:02:32.621
Ĝi estas procezo kiu daŭris dum kelkaj
centoj da jaroj, ĝis la 16-a jarcento.
00:02:32.621 --> 00:02:37.646
Dum la 1300-oj, la suda parto de Ibera
Duoninsulo estis regata de Al-Andalus,
00:02:37.646 --> 00:02:41.915
Islama teritorio kiu antaŭe regis
la plejparton de la duoninsulo.
00:02:41.915 --> 00:02:44.635
La Reconquista, kiu signifas "La Rekonkero",
00:02:44.635 --> 00:02:47.501
rezultigis la repreno de islama regionoj
00:02:47.501 --> 00:02:50.387
kaj la disigado de Kastilia Hispana
al la sudo.
00:02:50.387 --> 00:02:53.176
Tie, la Mozaraba dialektoj influas ĝin.
00:02:53.176 --> 00:02:56.812
Ili estas Latinida dialektoj,
kiujn la islamanoj en Al-Andalus parolis,
00:02:56.812 --> 00:02:59.253
kiuj enhavis multojn da vortoj pruntitaj
el la Araba.
00:02:59.253 --> 00:03:02.467
La Kastilia Hispana sorbis multojn
da tiuj Araba pruntvortoj,
00:03:02.467 --> 00:03:06.907
ĝis 4000 vortoj, aŭ 8% da la vortaro
de la moderna lingvo.
00:03:06.907 --> 00:03:09.272
Jen iuj Hispana vortoj el Araba origino:
00:03:09.272 --> 00:03:11.287
hasta, kiu signifas "ĝis";
00:03:11.287 --> 00:03:15.037
tiu venas el la Araba vorto hatta,
kiu havas la saman signifon;
00:03:15.037 --> 00:03:17.340
ojalá, kiu siignifias "mi esperas",
00:03:17.340 --> 00:03:20.780
venas el la Araba vorto law sha'allah,
aŭ in sha'allah,
00:03:20.780 --> 00:03:22.594
kiu signifas "se ĝi estas volo de Dio";
00:03:22.594 --> 00:03:25.530
*aceiteI, kiu signifas "oleo",
ekzemple oliva oleo,
00:03:25.530 --> 00:03:28.437
venas el la Araba vorto az-zayt,
kun la sama signifo.
00:03:28.437 --> 00:03:31.880
Ankaŭ estas multaj da vortoj en la Hispana
kiuj komencas kun "A-L", "al",
00:03:31.880 --> 00:03:34.122
kiu estas la Araba difina artikolo.
00:03:34.129 --> 00:03:37.720
Ekzemple, alcohol, el la Araba vorto
al-kuHuul,
00:03:37.720 --> 00:03:39.620
kiu, kompreneble, signifas "alkoholo";
00:03:39.620 --> 00:03:43.863
kaj alcalde, kiu signifas "urbestro",
venas el la Araba vorto al-qaa-Dii,
00:03:43.863 --> 00:03:45.869
kiu signifas "juĝisto" en la Araba.
00:03:45.869 --> 00:03:47.715
Tiuj estas nur unuj ekzemploj,
00:03:47.715 --> 00:03:50.584
sed estas multaj vortoj kiuj komencas
kun "al" en la Hispana.
00:03:50.584 --> 00:03:55.999
La Kristana rekonkero de la sudo sukcese
finis je 1492, kaj je tiu sama jaro,
00:03:55.999 --> 00:03:58.641
Hispanio komencis sendi esploristojn,
ekzemple Kristoforo Kolumbo,
00:03:58.641 --> 00:04:00.581
eksterlanden por konstrui
la Hispana Imperio.
00:04:00.581 --> 00:04:04.455
La Hispana lingvo disvastiĝis,
kun la imperio, al Ameriko,
00:04:04.455 --> 00:04:07.571
al la Hispanaj Orientaj Indioj,
kiu enhavas nuntempan Filipinojn,
00:04:07.571 --> 00:04:09.303
kaj al iuj partoj de Afriko.
00:04:09.303 --> 00:04:11.502
Unu regiono al kiu ĝi disvastiĝis
estas Meksiko,
00:04:11.502 --> 00:04:14.816
kiu, nuntempe, havas pli da
hispana-parolantoj ol iu alia lando.
00:04:14.816 --> 00:04:17.314
kun 120 milionoj parolantoj de la Hispana.
00:04:17.314 --> 00:04:20.923
La speco de la Hispana parolita en Meksiko
estas ete diferenca
00:04:20.923 --> 00:04:22.812
kun la speco parolita en Hispanio,
00:04:22.812 --> 00:04:25.681
kaj tio ankaŭ estas vera por la aliaj
hispana-parolantaj landoj.
00:04:25.681 --> 00:04:28.518
La norma skriba lingvo estas plejparte
la sama ĉie,
00:04:28.518 --> 00:04:30.744
sed la parola lingvo havas
iujn diferencojn,
00:04:30.744 --> 00:04:33.786
precipe en prononco kaj vortaro,
00:04:33.786 --> 00:04:38.559
kaj precipe en ĉiutaga vortoj,
kiel vestoj, manĝaĵoj, kaj similaj aferoj.
00:04:38.559 --> 00:04:43.610
En Latin-Ameriko, diversaj Indianaj lingvoj
influis la lokajn sepcojn de Hispana.
00:04:43.610 --> 00:04:46.110
Kiu estas la plej bona speco de Hispana
por lerni?
00:04:46.110 --> 00:04:51.368
Nu, la specoj ofte estas apartigitaj al
Eŭropa Hispana kaj Latin-Amerika Hispana.
00:04:51.368 --> 00:04:54.748
Laŭ mia kompreno, ne estas multaj
da malsamecoj por komencanto.
00:04:54.748 --> 00:04:59.678
Kiun ajn specon oni lernas, oni eblos
facile kutimiĝi al aliaj specoj.
00:04:59.678 --> 00:05:04.191
Por mi, mi ekkonis pli da hispanparolantoj
el Meksiko ol el iu ajn alia lando,
00:05:04.191 --> 00:05:06.777
do por mi, tiu estas la natura elekto,
sed por vi,
00:05:06.777 --> 00:05:09.999
ĝi dependas de kiun specon
vi plej verŝajne uzos,
00:05:09.999 --> 00:05:11.969
kaj kiu plej interesas vin.
00:05:11.969 --> 00:05:13.849
Kiel Latinda lingvoj generale,
00:05:13.849 --> 00:05:16.356
multe da la Hispana vortaro estas komuna
kun la Angla --
00:05:16.356 --> 00:05:20.965
ne identa vortaro, sed parenca vortaro
kiu vi povas dedukti
00:05:20.965 --> 00:05:25.488
kaj povas memori plej facile, se vi
asocias ĝin kun la parencaj Anglaj vortoj.
00:05:25.488 --> 00:05:27.561
Ni vidu unujn frazojn:
00:05:27.561 --> 00:05:30.640
¿Cuánto cuesta un viaje a Nueva York?
00:05:30.640 --> 00:05:34.396
Okej, la unua vorto, cuánto,
sonas al mi simila al "kvanto",
NOTE Paragraph
00:05:34.396 --> 00:05:37.446
do mi kredas ke ĝi signifas "kiom",
ĉar tiu estas demando.
00:05:37.446 --> 00:05:41.645
La sekva vorto, cuesta, nu, mi pensas ke
tiu verŝajne signifas "kosto".
00:05:41.645 --> 00:05:44.634
La sekva vorto, un, mi sciias ke
ĝi estas defina artikolo.
00:05:44.634 --> 00:05:46.223
La sekva vorto, viaje,
00:05:46.223 --> 00:05:50.355
nu, tiu aspektas simila al "vojaĝo"
al mi, aŭ vojage en la franca,
00:05:50.365 --> 00:05:52.335
do mi pensas ke ĝi signifas "vojaĝo"
aŭ "veturo".
00:05:52.335 --> 00:05:54.360
Kaj a, mi scias ke ĝi signifas "al",
00:05:54.360 --> 00:05:56.956
kaj Nueva York, kompreneble,
signifas "Novjorko".
00:05:56.956 --> 00:06:00.312
Do mi pensas ke tio signifas:
"Kiom vojaĝo al Nov-Jorkio kostas?"
00:06:00.312 --> 00:06:04.661
Se ni tradukus laŭvorte:
"Kiom costas vojaĝo al Nov-Jorkio?"
00:06:05.931 --> 00:06:09.659
Plia frazo:
El hombre conduce un automóvil.
00:06:09.659 --> 00:06:11.647
Ni legu ĉiun vorton sole:
00:06:11.647 --> 00:06:14.338
El: mi scias ke ĝi signifas "la",
la defina artikolo.
00:06:14.338 --> 00:06:17.127
Hombre: tiu estas vorto kiun mi scias
el filmoj kaj aferoj;
00:06:17.127 --> 00:06:18.596
mi pensas ke ĝi signifas "viriĉo".
00:06:18.596 --> 00:06:22.634
Conduce: nu, mi ne certas.
Ni revenu al tiu poste.
00:06:22.634 --> 00:06:26.889
Un estas nedefina artikolo,
kaj automóvil signifas "aŭtomobilo".
00:06:26.889 --> 00:06:30.695
Do revenu al conduce.
Nu, eble ĝi signifas "konduki".
00:06:30.695 --> 00:06:34.948
Aŭ, je tiu kazo, oni ne "kondukas" aŭton,
oni "veturas" aŭton.
00:06:34.948 --> 00:06:37.474
Do ĉi tiu signifas,
"La viriĉo veturas aŭtomobilon,"
00:06:37.474 --> 00:06:38.996
aŭ "La viriĉo veturigas aŭton."
00:06:38.996 --> 00:06:41.886
Do, vi vidas ke vi povas dedukti
kion tiuj vortoj signifas
00:06:41.886 --> 00:06:43.767
se vi rigardus ĉiun kaj analizi ilin.
00:06:43.767 --> 00:06:46.329
Ĝi ne ĉie estas tiel facile,
sed tio estas facila ekzemplo,
00:06:46.329 --> 00:06:47.661
do vi komprenas kion mi intencas.
00:06:47.661 --> 00:06:49.722
Ankaŭ, se ni rigardus la sintakso
de tiuj frazoj,
00:06:49.722 --> 00:06:51.964
ni vidas ke ili estas tre similaj
al la Angla.
00:06:51.964 --> 00:06:55.746
Nu, refoje, la unua frazo estis:
Cuánto cuesta un viaje a Nueva York?
00:06:55.746 --> 00:06:59.041
"Kiom kostas vojaĝo al Novjorko."
00:06:59.041 --> 00:07:02.419
Tre simila kun la Angla,
sed kvazaŭ simpligita.
00:07:02.419 --> 00:07:05.873
La sekva frazo:
"La viriĉo veturigas aŭton."
00:07:05.873 --> 00:07:11.177
Tiu estas, ĉiuvorte, ekzakte sama kun
la Angla, do oni povas traduki ĝin rekte.
00:07:11.177 --> 00:07:13.593
Kompreneble, la gramatiko estas
pli malsimpla ol tio,
00:07:13.593 --> 00:07:16.774
sed la plej baza sintakso estas
tre simila kun la Angla.
00:07:16.774 --> 00:07:21.017
Do tio estas unu el la avantaĝoj de lerni
Latindan lingvon por Anglaparolantoj.
00:07:21.017 --> 00:07:25.922
Laŭ la Usona Fremda Servo Instituto,
la Hispana estas lingvo de Kategorio I.
00:07:25.922 --> 00:07:27.669
Tio signifas ke, relative,
00:07:27.669 --> 00:07:30.718
ĝi estas unu el la lingvoj pli facilaj
lerni por Anglaparolantoj.
00:07:30.718 --> 00:07:33.136
Do, kial vi atendas?
Lernu iom da español,
00:07:33.136 --> 00:07:35.436
aŭ ĉu mi devas diri, castellano?
00:07:35.436 --> 00:07:39.913
Mi ne certas, ĉar eĉ Hispanaparolantoj
ne konsentas pri tiu temo.
00:07:39.913 --> 00:07:43.002
En la ruĝ-koloraj landoj,
la vorto preferita estas castellano,
00:07:43.002 --> 00:07:46.238
kaj en la blu-koloraj landoj,
la vorto preferita estas español.
00:07:46.238 --> 00:07:50.554
Kaj en Hispanio, vi vidas ke ekzistas
malkonsento pri kiu vorto estas plej bona.
00:07:50.554 --> 00:07:52.679
Se vi estas denaska parolanto de
la Hispana,
00:07:52.679 --> 00:07:55.833
eble vi povu diri al ni kion vi pensas
pri tio, ĉe la komentoj sube.
00:07:55.833 --> 00:07:58.564
Kaj aliaj homoj, vi povu lasi
viajn komentojn ankaŭ.
00:07:58.564 --> 00:08:01.181
Dankon pro spekti. Havu bonan tagon.