Isabel Behncke: Vui chơi, món quà của sự tiến hóa, từ tinh tinh lùn (bonobo) dành cho con người.

Với một đoạn phim chưa từng xuất hiện trước đây, nhà linh trưởng học Isabel Behncke Izquiezdo cho thấy cách xã hội tinh tinh lùn bonobo học hỏi từ sự chơi đùa thường xuyên--một mình, với đồng loại, thậm chí trong màn dạo đầu trước khi giao hợp. Thật vậy, chơi đùa trở thành chiếc chìa khóa để bonobo giải quyết các vấn đề và tránh xung đột. Nếu điều đó đúng với họ hàng gần của chúng ta thì tại sao lại không đúng với chúng ta?

Tôi vừa mới trở về từ một cộng đồng

nơi nắm giữ một bí mật đối với sự sống còn của con người.

Nơi đó giới nữ điều khiển các hoạt động,

giao hợp để chào nhau,

và đóng vai trò điểu khiển trong ngày--

nơi đó sự vui vẻ là một vấn đề hệ trọng.

Và, không, đó không phải là Burning Man

hay San Francisco.

(Cười)

Các quý bà và quý ông, hãy nhìn họ hàng của chúng ta.

Đây là thế giới của tinh tinh lùn (bonobo) hoang dã

trong rừng già ở Congo.

Cùng với tinh tinh (chimpanzee), tinh tinh lùn (bonobo)

là bà con đang sống gần nhất của quý vị.

Điều đó có nghĩa là chúng ta có chung một tổ tiên,

một bà mẹ tiến hóa

đã sống cách nay khoảng 6 triệu năm.

Ngày nay, loài tinh tinh nổi tiếng

về sự bạo động của chúng.

(Cười)

Thật không may,

chúng ta đã quá tập trung vào

khía cạnh này

trong các bản tường trình về sự tiến hóa con người.

Nhưng tinh tinh lùn cho chúng ta thấy

mặt còn lại của một đồng xu.

Trong khi loài tinh tinh

được thống trị bởi những con đực to lớn, đáng sợ

thì xã hội tinh tinh lùn

lại được điều hành bởi những con cái đầy quyền lực.

Những con vật này đã thực sự phát triển được một số thứ,

bởi vì điều này dẫn đến một xã hội khoan dung nhiều hơn

nơi mà vũ lực chết người

không còn được nhìn thấy.

Nhưng không may,

tinh tinh lùn lại được hiểu biết ít nhất

trong số những loài khỉ hình người lớn.

Chúng sống sâu trong rừng già Congo,

và rất khó để nghiên cứu chúng.

Congo là một nghịch lý--

một vùng đất của sự đa dạng sinh học và vẻ đẹp tuyệt vời,

nhưng bản thân nó cũng là nơi đen tối nhất--

nơi xảy ra những xung đột vũ lực

đã diễn ra ác liệt trong nhiều thập kỷ

và cướp đi nhiều mạng sống

gần như bằng Thế chiến thứ nhất.

Không có gì đàng ngạc nhiên là

sự hủy diệt này cũng gây nguy hiểm cho sự sống còn của tinh tinh lùn.

Buôn bán thịt rừng và việc mất rừng

đồng nghĩa với việc số lượng tinh tinh lùn còn sống trên thế giới không còn đủ

để lấp đầy một sân vận động nhỏ--

và chúng ta thậm chí không cam đoan được điều đó có đúng thật không.

Nhưng, trong vùng đất của vũ lực và hỗn độn này,

quý vị có thể nghe thấy những tiếng cười ẩn nấp

lay động cây cối.

Những họ hàng này là ai?

Chúng ta biết đến chúng như là những con khỉ hình người "làm tình, không chiến tranh"

bởi vì chúng giao phối thường xuyên, nhiều bạn tình

và giao phối với cả hai giới

để kiểm soát những xung đột

và giải quyết các vấn đề xã hội.

Bây giờ, tôi không nói về giải pháp

cho tất cả những vấn đề của loài người--

bởi vì có nhiều vấn đề về cuộc sống của tinh tinh lùn

hơn là về người đảo Kama Sutra.

Tinh tinh lùn, giống như con người,

thích chơi đùa trong suốt cuộc sống của chúng.

Chơi đùa không chỉ là những trò chơi trẻ con.

Đối với chúng ta và chúng,

chơi đùa là nền tảng để liên kết những mối quan hệ

và nuôi dưỡng sự bao dung.

Đó là nơi chúng ta học cách tin tưởng,

và học về những luật lệ của trò chơi.

Chơi đùa làm tăng sự sáng tạo

và sự dẻo dai,

và nó cũng hình thành nên tất cả những đa dạng--

đa dạng tương tác

đa dạng hành vi,

đa dạng kết nối.

Và khi quý vị quan sát tinh tinh lùn chơi đùa,

quý vị đang nhìn thấy các gốc rễ tiến hóa

của tiếng cười, vũ điệu

và lễ nghi của con người.

Chơi đùa là một chất kết dính

gắn chúng ta với nhau.

Bây giờ, tôi không biết quý vị chơi như thế nào,

nhưng tôi muốn cho quý vị thấy hai đoạn phim độc đáo

vừa mới có được từ tự nhiên.

Trước tiên, nó là một kiểu chơi bóng của tinh tinh lùn--

và tôi không có ý là môn bóng đá.

Ở đây,

chúng ta có một con cái non và một con đực

tham gia vào trò chơi đuổi bắt.

Hãy nhìn xem con cái đang làm gì

Đây có thể là nguồn gốc tiến hóa của một cụm từ,

"cô ta bắt anh ta bằng những quả bóng"

(Cười)

Tôi chỉ nghĩ rằng con đực thích được yêu ở đây hơn, đúng vậy.

Vâng.

(Cười)

Vì vậy, trò chơi giới tính là giống nhau

ở cả tinh tinh lùn và con người.

Và đoạn phim này thực sự thú vị

bởi vì nó cho thấy--

Đoạn phim này thực sự thú vị

vì nó cho thấy sự sáng tạo

khi mang những yếu tố khác thường vào trò chơi--

ví dụ tinh hoàn--

và cả cách mà trò chơi đòi hỏi sự tin tưởng

và cả khuyến khích sự tin tưởng--

cùng lúc với sự vui vẻ tột độ.

Nhưng trò chơi là một sự luân phiên kiểu dạng.

(Cười)

Chơi đùa là vô định hình,

và nó có thể có nhiều dạng,

một số thì lặng lẽ hơn,

giàu tưởng tượng, tò mò hơn--

có thể là nơi điều kì diệu một lần nữa được khám phá.

Và tôi muốn quý vị nhìn vào đây,

đây là Fuku, một con cái trẻ,

và nó đang nghịch nước một cách lặng lẽ.

Tôi nghĩ, giống như nó,

chúng ta thỉnh thoảng chơi một mình,

và chúng ta khám phá ra biên giới

của thế giới bên trong và bên ngoài của ta.

Và đó là sự tò mò thích thú

dẫn chúng ta đến khám phá, dẫn chúng ta đến tương tác.

Và sau đó những kết nối không mong đợi mà chúng ta hình thành nên

là nơi nuôi dưỡng thực sự cho sự sáng tạo.

Đây chỉ là một vài hiểu biết nhỏ

trong những hiểu biết sâu sắc mà tinh tinh lùn dành tặng ta

về quá khứ và hiện tại của chúng ta.

Nhưng chúng cũng giữ một bí mật cho tương lai của chúng ta,

một tương lai nơi mà chúng ta cần thich nghi

với một thế giới ngày càng thách thức

thông qua sự sáng tạo nhiều hơn nữa

và sự hợp tác tốt hơn.

Bí mật đó là: chơi đùa là chìa khóa

cho những khả năng này.

Theo một cách khác,

chơi đùa là tấm thẻ thích nghi hoang dã.

Để thích nghi thành công

với một thế giới đang thay đổi

chúng ta cần chơi đùa.

Nhưng chúng ta sẽ tạo ra thú vui tuyệt nhất chứ?

Chơi đùa thật sự không vô bổ.

chơi đùa là cần thiết.

Đối với tinh tinh lùn và con người đều như nhau,

cuộc sống không chỉ là màu hồng.

Tại những thời điểm ít thích hợp nhất để chơi đùa,

có thể chính là thời điểm vui chơi trở nên khẩn cấp nhất.

Và vì vậy, đồng loại linh trưởng của tôi ơi,

chúng ta hãy cùng giữ lấy món quà từ sự tiến hóa

và chơi đùa cùng với nhau

để chúng ta lại khám phá sự sáng tạo,

tình đồng loại và những điều kì diệu.

Cảm ơn.

(Vỗ tay)