1
00:00:00,000 --> 00:00:02,000
Tôi vừa mới trở về từ một cộng đồng

2
00:00:02,000 --> 00:00:05,000
nơi nắm giữ một bí mật đối với sự sống còn của con người.

3
00:00:06,000 --> 00:00:09,000
Nơi đó giới nữ điều khiển các hoạt động,

4
00:00:09,000 --> 00:00:11,000
giao hợp để chào nhau,

5
00:00:11,000 --> 00:00:13,000
và đóng vai trò điểu khiển trong ngày--

6
00:00:13,000 --> 00:00:16,000
nơi đó sự vui vẻ là một vấn đề hệ trọng.

7
00:00:16,000 --> 00:00:18,000
Và, không, đó không phải là Burning Man

8
00:00:18,000 --> 00:00:20,000
hay San Francisco.

9
00:00:20,000 --> 00:00:22,000
(Cười)

10
00:00:22,000 --> 00:00:25,000
Các quý bà và quý ông, hãy nhìn họ hàng của chúng ta.

11
00:00:25,000 --> 00:00:28,000
Đây là thế giới của tinh tinh lùn (bonobo) hoang dã

12
00:00:28,000 --> 00:00:30,000
trong rừng già ở Congo.

13
00:00:30,000 --> 00:00:33,000
Cùng với tinh tinh (chimpanzee), tinh tinh lùn (bonobo)

14
00:00:33,000 --> 00:00:36,000
là bà con đang sống gần nhất của quý vị.

15
00:00:36,000 --> 00:00:39,000
Điều đó có nghĩa là chúng ta có chung một tổ tiên,

16
00:00:39,000 --> 00:00:41,000
một bà mẹ tiến hóa

17
00:00:41,000 --> 00:00:44,000
đã sống cách nay khoảng 6 triệu năm.

18
00:00:45,000 --> 00:00:47,000
Ngày nay, loài tinh tinh nổi tiếng

19
00:00:47,000 --> 00:00:49,000
về sự bạo động của chúng.

20
00:00:49,000 --> 00:00:52,000
(Cười)

21
00:00:52,000 --> 00:00:54,000
Thật không may,

22
00:00:54,000 --> 00:00:56,000
chúng ta đã quá tập trung vào

23
00:00:56,000 --> 00:00:58,000
khía cạnh này

24
00:00:58,000 --> 00:01:01,000
trong các bản tường trình về sự tiến hóa con người.

25
00:01:01,000 --> 00:01:03,000
Nhưng tinh tinh lùn cho chúng ta thấy

26
00:01:03,000 --> 00:01:05,000
mặt còn lại của một đồng xu.

27
00:01:05,000 --> 00:01:07,000
Trong khi loài tinh tinh

28
00:01:07,000 --> 00:01:10,000
được thống trị bởi những con đực to lớn, đáng sợ

29
00:01:10,000 --> 00:01:12,000
thì xã hội tinh tinh lùn

30
00:01:12,000 --> 00:01:15,000
lại được điều hành bởi những con cái đầy quyền lực.

31
00:01:16,000 --> 00:01:19,000
Những con vật này đã thực sự phát triển được một số thứ,

32
00:01:19,000 --> 00:01:22,000
bởi vì điều này dẫn đến một xã hội khoan dung nhiều hơn

33
00:01:22,000 --> 00:01:24,000
nơi mà vũ lực chết người

34
00:01:24,000 --> 00:01:27,000
không còn được nhìn thấy.

35
00:01:27,000 --> 00:01:29,000
Nhưng không may,

36
00:01:29,000 --> 00:01:31,000
tinh tinh lùn lại được hiểu biết ít nhất

37
00:01:31,000 --> 00:01:33,000
trong số những loài khỉ hình người lớn.

38
00:01:33,000 --> 00:01:36,000
Chúng sống sâu trong rừng già Congo,

39
00:01:36,000 --> 00:01:39,000
và rất khó để nghiên cứu chúng.

40
00:01:39,000 --> 00:01:42,000
Congo là một nghịch lý--

41
00:01:42,000 --> 00:01:46,000
một vùng đất của sự đa dạng sinh học và vẻ đẹp tuyệt vời,

42
00:01:46,000 --> 00:01:49,000
nhưng bản thân nó cũng là nơi đen tối nhất--

43
00:01:49,000 --> 00:01:52,000
nơi xảy ra những xung đột vũ lực

44
00:01:52,000 --> 00:01:54,000
đã diễn ra ác liệt trong nhiều thập kỷ

45
00:01:54,000 --> 00:01:57,000
và cướp đi nhiều mạng sống

46
00:01:57,000 --> 00:02:00,000
gần như bằng Thế chiến thứ nhất.

47
00:02:01,000 --> 00:02:03,000
Không có gì đàng ngạc nhiên là

48
00:02:03,000 --> 00:02:07,000
sự hủy diệt này cũng gây nguy hiểm cho sự sống còn của tinh tinh lùn.

49
00:02:07,000 --> 00:02:10,000
Buôn bán thịt rừng và việc mất rừng

50
00:02:10,000 --> 00:02:13,000
đồng nghĩa với việc số lượng tinh tinh lùn còn sống trên thế giới không còn đủ

51
00:02:13,000 --> 00:02:15,000
để lấp đầy một sân vận động nhỏ--

52
00:02:15,000 --> 00:02:18,000
và chúng ta thậm chí không cam đoan được điều đó có đúng thật không.

53
00:02:19,000 --> 00:02:23,000
Nhưng, trong vùng đất của vũ lực và hỗn độn này,

54
00:02:23,000 --> 00:02:26,000
quý vị có thể nghe thấy những tiếng cười ẩn nấp

55
00:02:26,000 --> 00:02:28,000
lay động cây cối.

56
00:02:28,000 --> 00:02:31,000
Những họ hàng này là ai?

57
00:02:31,000 --> 00:02:35,000
Chúng ta biết đến chúng như là những con khỉ hình người "làm tình, không chiến tranh"

58
00:02:35,000 --> 00:02:37,000
bởi vì chúng giao phối thường xuyên, nhiều bạn tình

59
00:02:37,000 --> 00:02:39,000
và giao phối với cả hai giới

60
00:02:39,000 --> 00:02:41,000
để kiểm soát những xung đột

61
00:02:41,000 --> 00:02:43,000
và giải quyết các vấn đề xã hội.

62
00:02:43,000 --> 00:02:45,000
Bây giờ, tôi không nói về giải pháp

63
00:02:45,000 --> 00:02:48,000
cho tất cả những vấn đề của loài người--

64
00:02:49,000 --> 00:02:51,000
bởi vì có nhiều vấn đề về cuộc sống của tinh tinh lùn

65
00:02:51,000 --> 00:02:53,000
hơn là về người đảo Kama Sutra.

66
00:02:53,000 --> 00:02:55,000
Tinh tinh lùn, giống như con người,

67
00:02:55,000 --> 00:02:57,000
thích chơi đùa trong suốt cuộc sống của chúng.

68
00:02:57,000 --> 00:02:59,000
Chơi đùa không chỉ là những trò chơi trẻ con.

69
00:02:59,000 --> 00:03:01,000
Đối với chúng ta và chúng,

70
00:03:01,000 --> 00:03:04,000
chơi đùa là nền tảng để liên kết những mối quan hệ

71
00:03:04,000 --> 00:03:06,000
và nuôi dưỡng sự bao dung.

72
00:03:06,000 --> 00:03:08,000
Đó là nơi chúng ta học cách tin tưởng,

73
00:03:08,000 --> 00:03:11,000
và học về những luật lệ của trò chơi.

74
00:03:11,000 --> 00:03:13,000
Chơi đùa làm tăng sự sáng tạo

75
00:03:13,000 --> 00:03:16,000
và sự dẻo dai,

76
00:03:16,000 --> 00:03:19,000
và nó cũng hình thành nên tất cả những đa dạng--

77
00:03:19,000 --> 00:03:21,000
đa dạng tương tác

78
00:03:21,000 --> 00:03:23,000
đa dạng hành vi,

79
00:03:23,000 --> 00:03:26,000
đa dạng kết nối.

80
00:03:26,000 --> 00:03:28,000
Và khi quý vị quan sát tinh tinh lùn chơi đùa,

81
00:03:28,000 --> 00:03:31,000
quý vị đang nhìn thấy các gốc rễ tiến hóa

82
00:03:31,000 --> 00:03:33,000
của tiếng cười, vũ điệu

83
00:03:33,000 --> 00:03:35,000
và lễ nghi của con người.

84
00:03:35,000 --> 00:03:37,000
Chơi đùa là một chất kết dính

85
00:03:37,000 --> 00:03:39,000
gắn chúng ta với nhau.

86
00:03:39,000 --> 00:03:42,000
Bây giờ, tôi không biết quý vị chơi như thế nào,

87
00:03:42,000 --> 00:03:44,000
nhưng tôi muốn cho quý vị thấy hai đoạn phim độc đáo

88
00:03:44,000 --> 00:03:46,000
vừa mới có được từ tự nhiên.

89
00:03:46,000 --> 00:03:49,000
Trước tiên, nó là một kiểu chơi bóng của tinh tinh lùn--

90
00:03:49,000 --> 00:03:52,000
và tôi không có ý là môn bóng đá.

91
00:03:52,000 --> 00:03:54,000
Ở đây,

92
00:03:54,000 --> 00:03:56,000
chúng ta có một con cái non và một con đực

93
00:03:56,000 --> 00:03:59,000
tham gia vào trò chơi đuổi bắt.

94
00:03:59,000 --> 00:04:01,000
Hãy nhìn xem con cái đang làm gì

95
00:04:01,000 --> 00:04:03,000
Đây có thể là nguồn gốc tiến hóa của một cụm từ,

96
00:04:03,000 --> 00:04:05,000
"cô ta bắt anh ta bằng những quả bóng"

97
00:04:05,000 --> 00:04:08,000
(Cười)

98
00:04:08,000 --> 00:04:11,000
Tôi chỉ nghĩ rằng con đực thích được yêu ở đây hơn, đúng vậy.

99
00:04:12,000 --> 00:04:14,000
Vâng.

100
00:04:14,000 --> 00:04:16,000
(Cười)

101
00:04:16,000 --> 00:04:18,000
Vì vậy, trò chơi giới tính là giống nhau

102
00:04:18,000 --> 00:04:20,000
ở cả tinh tinh lùn và con người.

103
00:04:20,000 --> 00:04:22,000
Và đoạn phim này thực sự thú vị

104
00:04:22,000 --> 00:04:24,000
bởi vì nó cho thấy--

105
00:04:24,000 --> 00:04:26,000
Đoạn phim này thực sự thú vị

106
00:04:26,000 --> 00:04:28,000
vì nó cho thấy sự sáng tạo

107
00:04:28,000 --> 00:04:31,000
khi mang những yếu tố khác thường vào trò chơi--

108
00:04:31,000 --> 00:04:34,000
ví dụ tinh hoàn--

109
00:04:34,000 --> 00:04:37,000
và cả cách mà trò chơi đòi hỏi sự tin tưởng

110
00:04:37,000 --> 00:04:40,000
và cả khuyến khích sự tin tưởng--

111
00:04:40,000 --> 00:04:42,000
cùng lúc với sự vui vẻ tột độ.

112
00:04:42,000 --> 00:04:44,000
Nhưng trò chơi là một sự luân phiên kiểu dạng.

113
00:04:44,000 --> 00:04:47,000
(Cười)

114
00:04:47,000 --> 00:04:49,000
Chơi đùa là vô định hình,

115
00:04:49,000 --> 00:04:51,000
và nó có thể có nhiều dạng,

116
00:04:51,000 --> 00:04:53,000
một số thì lặng lẽ hơn,

117
00:04:53,000 --> 00:04:55,000
giàu tưởng tượng, tò mò hơn--

118
00:04:55,000 --> 00:04:58,000
có thể là nơi điều kì diệu một lần nữa được khám phá.

119
00:04:58,000 --> 00:05:00,000
Và tôi muốn quý vị nhìn vào đây,

120
00:05:00,000 --> 00:05:02,000
đây là Fuku, một con cái trẻ,

121
00:05:02,000 --> 00:05:04,000
và nó đang nghịch nước một cách lặng lẽ.

122
00:05:04,000 --> 00:05:06,000
Tôi nghĩ, giống như nó,

123
00:05:06,000 --> 00:05:08,000
chúng ta thỉnh thoảng chơi một mình,

124
00:05:08,000 --> 00:05:10,000
và chúng ta khám phá ra biên giới

125
00:05:10,000 --> 00:05:13,000
của thế giới bên trong và bên ngoài của ta.

126
00:05:13,000 --> 00:05:15,000
Và đó là sự tò mò thích thú

127
00:05:15,000 --> 00:05:18,000
dẫn chúng ta đến khám phá, dẫn chúng ta đến tương tác.

128
00:05:19,000 --> 00:05:22,000
Và sau đó những kết nối không mong đợi mà chúng ta hình thành nên

129
00:05:22,000 --> 00:05:25,000
là nơi nuôi dưỡng thực sự cho sự sáng tạo.

130
00:05:26,000 --> 00:05:29,000
Đây chỉ là một vài hiểu biết nhỏ

131
00:05:29,000 --> 00:05:31,000
trong những hiểu biết sâu sắc mà tinh tinh lùn dành tặng ta

132
00:05:31,000 --> 00:05:34,000
về quá khứ và hiện tại của chúng ta.

133
00:05:34,000 --> 00:05:37,000
Nhưng chúng cũng giữ một bí mật cho tương lai của chúng ta,

134
00:05:37,000 --> 00:05:39,000
một tương lai nơi mà chúng ta cần thich nghi

135
00:05:39,000 --> 00:05:42,000
với một thế giới ngày càng thách thức

136
00:05:42,000 --> 00:05:44,000
thông qua sự sáng tạo nhiều hơn nữa

137
00:05:44,000 --> 00:05:46,000
và sự hợp tác tốt hơn.

138
00:05:46,000 --> 00:05:49,000
Bí mật đó là: chơi đùa là chìa khóa

139
00:05:49,000 --> 00:05:51,000
cho những khả năng này.

140
00:05:51,000 --> 00:05:53,000
Theo một cách khác,

141
00:05:53,000 --> 00:05:55,000
chơi đùa là tấm thẻ thích nghi hoang dã.

142
00:05:55,000 --> 00:05:57,000
Để thích nghi thành công

143
00:05:57,000 --> 00:05:59,000
với một thế giới đang thay đổi

144
00:05:59,000 --> 00:06:02,000
chúng ta cần chơi đùa.

145
00:06:03,000 --> 00:06:06,000
Nhưng chúng ta sẽ tạo ra thú vui tuyệt nhất chứ?

146
00:06:06,000 --> 00:06:08,000
Chơi đùa thật sự không vô bổ.

147
00:06:08,000 --> 00:06:10,000
chơi đùa là cần thiết.

148
00:06:10,000 --> 00:06:13,000
Đối với tinh tinh lùn và con người đều như nhau,

149
00:06:13,000 --> 00:06:16,000
cuộc sống không chỉ là màu hồng.

150
00:06:16,000 --> 00:06:19,000
Tại những thời điểm ít thích hợp nhất để chơi đùa,

151
00:06:19,000 --> 00:06:22,000
có thể chính là thời điểm vui chơi trở nên khẩn cấp nhất.

152
00:06:23,000 --> 00:06:26,000
Và vì vậy, đồng loại linh trưởng của tôi ơi,

153
00:06:26,000 --> 00:06:29,000
chúng ta hãy cùng giữ lấy món quà từ sự tiến hóa

154
00:06:29,000 --> 00:06:31,000
và chơi đùa cùng với nhau

155
00:06:31,000 --> 00:06:34,000
để chúng ta lại khám phá sự sáng tạo,

156
00:06:34,000 --> 00:06:36,000
tình đồng loại và những điều kì diệu.

157
00:06:36,000 --> 00:06:38,000
Cảm ơn.

158
00:06:38,000 --> 00:06:40,000
(Vỗ tay)