0:00:00.000,0:00:02.000 Tôi vừa mới trở về từ một cộng đồng 0:00:02.000,0:00:05.000 nơi nắm giữ một bí mật đối với sự sống còn của con người. 0:00:06.000,0:00:09.000 Nơi đó giới nữ điều khiển các hoạt động, 0:00:09.000,0:00:11.000 giao hợp để chào nhau, 0:00:11.000,0:00:13.000 và đóng vai trò điểu khiển trong ngày-- 0:00:13.000,0:00:16.000 nơi đó sự vui vẻ là một vấn đề hệ trọng. 0:00:16.000,0:00:18.000 Và, không, đó không phải là Burning Man 0:00:18.000,0:00:20.000 hay San Francisco. 0:00:20.000,0:00:22.000 (Cười) 0:00:22.000,0:00:25.000 Các quý bà và quý ông, hãy nhìn họ hàng của chúng ta. 0:00:25.000,0:00:28.000 Đây là thế giới của tinh tinh lùn (bonobo) hoang dã 0:00:28.000,0:00:30.000 trong rừng già ở Congo. 0:00:30.000,0:00:33.000 Cùng với tinh tinh (chimpanzee), tinh tinh lùn (bonobo) 0:00:33.000,0:00:36.000 là bà con đang sống gần nhất của quý vị. 0:00:36.000,0:00:39.000 Điều đó có nghĩa là chúng ta có chung một tổ tiên, 0:00:39.000,0:00:41.000 một bà mẹ tiến hóa 0:00:41.000,0:00:44.000 đã sống cách nay khoảng 6 triệu năm. 0:00:45.000,0:00:47.000 Ngày nay, loài tinh tinh nổi tiếng 0:00:47.000,0:00:49.000 về sự bạo động của chúng. 0:00:49.000,0:00:52.000 (Cười) 0:00:52.000,0:00:54.000 Thật không may, 0:00:54.000,0:00:56.000 chúng ta đã quá tập trung vào 0:00:56.000,0:00:58.000 khía cạnh này 0:00:58.000,0:01:01.000 trong các bản tường trình về sự tiến hóa con người. 0:01:01.000,0:01:03.000 Nhưng tinh tinh lùn cho chúng ta thấy 0:01:03.000,0:01:05.000 mặt còn lại của một đồng xu. 0:01:05.000,0:01:07.000 Trong khi loài tinh tinh 0:01:07.000,0:01:10.000 được thống trị bởi những con đực to lớn, đáng sợ 0:01:10.000,0:01:12.000 thì xã hội tinh tinh lùn 0:01:12.000,0:01:15.000 lại được điều hành bởi những con cái đầy quyền lực. 0:01:16.000,0:01:19.000 Những con vật này đã thực sự phát triển được một số thứ, 0:01:19.000,0:01:22.000 bởi vì điều này dẫn đến một xã hội khoan dung nhiều hơn 0:01:22.000,0:01:24.000 nơi mà vũ lực chết người 0:01:24.000,0:01:27.000 không còn được nhìn thấy. 0:01:27.000,0:01:29.000 Nhưng không may, 0:01:29.000,0:01:31.000 tinh tinh lùn lại được hiểu biết ít nhất 0:01:31.000,0:01:33.000 trong số những loài khỉ hình người lớn. 0:01:33.000,0:01:36.000 Chúng sống sâu trong rừng già Congo, 0:01:36.000,0:01:39.000 và rất khó để nghiên cứu chúng. 0:01:39.000,0:01:42.000 Congo là một nghịch lý-- 0:01:42.000,0:01:46.000 một vùng đất của sự đa dạng sinh học và vẻ đẹp tuyệt vời, 0:01:46.000,0:01:49.000 nhưng bản thân nó cũng là nơi đen tối nhất-- 0:01:49.000,0:01:52.000 nơi xảy ra những xung đột vũ lực 0:01:52.000,0:01:54.000 đã diễn ra ác liệt trong nhiều thập kỷ 0:01:54.000,0:01:57.000 và cướp đi nhiều mạng sống 0:01:57.000,0:02:00.000 gần như bằng Thế chiến thứ nhất. 0:02:01.000,0:02:03.000 Không có gì đàng ngạc nhiên là 0:02:03.000,0:02:07.000 sự hủy diệt này cũng gây nguy hiểm cho sự sống còn của tinh tinh lùn. 0:02:07.000,0:02:10.000 Buôn bán thịt rừng và việc mất rừng 0:02:10.000,0:02:13.000 đồng nghĩa với việc số lượng tinh tinh lùn còn sống trên thế giới không còn đủ 0:02:13.000,0:02:15.000 để lấp đầy một sân vận động nhỏ-- 0:02:15.000,0:02:18.000 và chúng ta thậm chí không cam đoan được điều đó có đúng thật không. 0:02:19.000,0:02:23.000 Nhưng, trong vùng đất của vũ lực và hỗn độn này, 0:02:23.000,0:02:26.000 quý vị có thể nghe thấy những tiếng cười ẩn nấp 0:02:26.000,0:02:28.000 lay động cây cối. 0:02:28.000,0:02:31.000 Những họ hàng này là ai? 0:02:31.000,0:02:35.000 Chúng ta biết đến chúng như là những con khỉ hình người "làm tình, không chiến tranh" 0:02:35.000,0:02:37.000 bởi vì chúng giao phối thường xuyên, nhiều bạn tình 0:02:37.000,0:02:39.000 và giao phối với cả hai giới 0:02:39.000,0:02:41.000 để kiểm soát những xung đột 0:02:41.000,0:02:43.000 và giải quyết các vấn đề xã hội. 0:02:43.000,0:02:45.000 Bây giờ, tôi không nói về giải pháp 0:02:45.000,0:02:48.000 cho tất cả những vấn đề của loài người-- 0:02:49.000,0:02:51.000 bởi vì có nhiều vấn đề về cuộc sống của tinh tinh lùn 0:02:51.000,0:02:53.000 hơn là về người đảo Kama Sutra. 0:02:53.000,0:02:55.000 Tinh tinh lùn, giống như con người, 0:02:55.000,0:02:57.000 thích chơi đùa trong suốt cuộc sống của chúng. 0:02:57.000,0:02:59.000 Chơi đùa không chỉ là những trò chơi trẻ con. 0:02:59.000,0:03:01.000 Đối với chúng ta và chúng, 0:03:01.000,0:03:04.000 chơi đùa là nền tảng để liên kết những mối quan hệ 0:03:04.000,0:03:06.000 và nuôi dưỡng sự bao dung. 0:03:06.000,0:03:08.000 Đó là nơi chúng ta học cách tin tưởng, 0:03:08.000,0:03:11.000 và học về những luật lệ của trò chơi. 0:03:11.000,0:03:13.000 Chơi đùa làm tăng sự sáng tạo 0:03:13.000,0:03:16.000 và sự dẻo dai, 0:03:16.000,0:03:19.000 và nó cũng hình thành nên tất cả những đa dạng-- 0:03:19.000,0:03:21.000 đa dạng tương tác 0:03:21.000,0:03:23.000 đa dạng hành vi, 0:03:23.000,0:03:26.000 đa dạng kết nối. 0:03:26.000,0:03:28.000 Và khi quý vị quan sát tinh tinh lùn chơi đùa, 0:03:28.000,0:03:31.000 quý vị đang nhìn thấy các gốc rễ tiến hóa 0:03:31.000,0:03:33.000 của tiếng cười, vũ điệu 0:03:33.000,0:03:35.000 và lễ nghi của con người. 0:03:35.000,0:03:37.000 Chơi đùa là một chất kết dính 0:03:37.000,0:03:39.000 gắn chúng ta với nhau. 0:03:39.000,0:03:42.000 Bây giờ, tôi không biết quý vị chơi như thế nào, 0:03:42.000,0:03:44.000 nhưng tôi muốn cho quý vị thấy hai đoạn phim độc đáo 0:03:44.000,0:03:46.000 vừa mới có được từ tự nhiên. 0:03:46.000,0:03:49.000 Trước tiên, nó là một kiểu chơi bóng của tinh tinh lùn-- 0:03:49.000,0:03:52.000 và tôi không có ý là môn bóng đá. 0:03:52.000,0:03:54.000 Ở đây, 0:03:54.000,0:03:56.000 chúng ta có một con cái non và một con đực 0:03:56.000,0:03:59.000 tham gia vào trò chơi đuổi bắt. 0:03:59.000,0:04:01.000 Hãy nhìn xem con cái đang làm gì 0:04:01.000,0:04:03.000 Đây có thể là nguồn gốc tiến hóa của một cụm từ, 0:04:03.000,0:04:05.000 "cô ta bắt anh ta bằng những quả bóng" 0:04:05.000,0:04:08.000 (Cười) 0:04:08.000,0:04:11.000 Tôi chỉ nghĩ rằng con đực thích được yêu ở đây hơn, đúng vậy. 0:04:12.000,0:04:14.000 Vâng. 0:04:14.000,0:04:16.000 (Cười) 0:04:16.000,0:04:18.000 Vì vậy, trò chơi giới tính là giống nhau 0:04:18.000,0:04:20.000 ở cả tinh tinh lùn và con người. 0:04:20.000,0:04:22.000 Và đoạn phim này thực sự thú vị 0:04:22.000,0:04:24.000 bởi vì nó cho thấy-- 0:04:24.000,0:04:26.000 Đoạn phim này thực sự thú vị 0:04:26.000,0:04:28.000 vì nó cho thấy sự sáng tạo 0:04:28.000,0:04:31.000 khi mang những yếu tố khác thường vào trò chơi-- 0:04:31.000,0:04:34.000 ví dụ tinh hoàn-- 0:04:34.000,0:04:37.000 và cả cách mà trò chơi đòi hỏi sự tin tưởng 0:04:37.000,0:04:40.000 và cả khuyến khích sự tin tưởng-- 0:04:40.000,0:04:42.000 cùng lúc với sự vui vẻ tột độ. 0:04:42.000,0:04:44.000 Nhưng trò chơi là một sự luân phiên kiểu dạng. 0:04:44.000,0:04:47.000 (Cười) 0:04:47.000,0:04:49.000 Chơi đùa là vô định hình, 0:04:49.000,0:04:51.000 và nó có thể có nhiều dạng, 0:04:51.000,0:04:53.000 một số thì lặng lẽ hơn, 0:04:53.000,0:04:55.000 giàu tưởng tượng, tò mò hơn-- 0:04:55.000,0:04:58.000 có thể là nơi điều kì diệu một lần nữa được khám phá. 0:04:58.000,0:05:00.000 Và tôi muốn quý vị nhìn vào đây, 0:05:00.000,0:05:02.000 đây là Fuku, một con cái trẻ, 0:05:02.000,0:05:04.000 và nó đang nghịch nước một cách lặng lẽ. 0:05:04.000,0:05:06.000 Tôi nghĩ, giống như nó, 0:05:06.000,0:05:08.000 chúng ta thỉnh thoảng chơi một mình, 0:05:08.000,0:05:10.000 và chúng ta khám phá ra biên giới 0:05:10.000,0:05:13.000 của thế giới bên trong và bên ngoài của ta. 0:05:13.000,0:05:15.000 Và đó là sự tò mò thích thú 0:05:15.000,0:05:18.000 dẫn chúng ta đến khám phá, dẫn chúng ta đến tương tác. 0:05:19.000,0:05:22.000 Và sau đó những kết nối không mong đợi mà chúng ta hình thành nên 0:05:22.000,0:05:25.000 là nơi nuôi dưỡng thực sự cho sự sáng tạo. 0:05:26.000,0:05:29.000 Đây chỉ là một vài hiểu biết nhỏ 0:05:29.000,0:05:31.000 trong những hiểu biết sâu sắc mà tinh tinh lùn dành tặng ta 0:05:31.000,0:05:34.000 về quá khứ và hiện tại của chúng ta. 0:05:34.000,0:05:37.000 Nhưng chúng cũng giữ một bí mật cho tương lai của chúng ta, 0:05:37.000,0:05:39.000 một tương lai nơi mà chúng ta cần thich nghi 0:05:39.000,0:05:42.000 với một thế giới ngày càng thách thức 0:05:42.000,0:05:44.000 thông qua sự sáng tạo nhiều hơn nữa 0:05:44.000,0:05:46.000 và sự hợp tác tốt hơn. 0:05:46.000,0:05:49.000 Bí mật đó là: chơi đùa là chìa khóa 0:05:49.000,0:05:51.000 cho những khả năng này. 0:05:51.000,0:05:53.000 Theo một cách khác, 0:05:53.000,0:05:55.000 chơi đùa là tấm thẻ thích nghi hoang dã. 0:05:55.000,0:05:57.000 Để thích nghi thành công 0:05:57.000,0:05:59.000 với một thế giới đang thay đổi 0:05:59.000,0:06:02.000 chúng ta cần chơi đùa. 0:06:03.000,0:06:06.000 Nhưng chúng ta sẽ tạo ra thú vui tuyệt nhất chứ? 0:06:06.000,0:06:08.000 Chơi đùa thật sự không vô bổ. 0:06:08.000,0:06:10.000 chơi đùa là cần thiết. 0:06:10.000,0:06:13.000 Đối với tinh tinh lùn và con người đều như nhau, 0:06:13.000,0:06:16.000 cuộc sống không chỉ là màu hồng. 0:06:16.000,0:06:19.000 Tại những thời điểm ít thích hợp nhất để chơi đùa, 0:06:19.000,0:06:22.000 có thể chính là thời điểm vui chơi trở nên khẩn cấp nhất. 0:06:23.000,0:06:26.000 Và vì vậy, đồng loại linh trưởng của tôi ơi, 0:06:26.000,0:06:29.000 chúng ta hãy cùng giữ lấy món quà từ sự tiến hóa 0:06:29.000,0:06:31.000 và chơi đùa cùng với nhau 0:06:31.000,0:06:34.000 để chúng ta lại khám phá sự sáng tạo, 0:06:34.000,0:06:36.000 tình đồng loại và những điều kì diệu. 0:06:36.000,0:06:38.000 Cảm ơn. 0:06:38.000,0:06:40.000 (Vỗ tay)