WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:02.000
Tôi vừa mới trở về từ một cộng đồng

00:00:02.000 --> 00:00:05.000
nơi nắm giữ một bí mật đối với sự sống còn của con người.

00:00:06.000 --> 00:00:09.000
Nơi đó giới nữ điều khiển các hoạt động,

00:00:09.000 --> 00:00:11.000
giao hợp để chào nhau,

00:00:11.000 --> 00:00:13.000
và đóng vai trò điểu khiển trong ngày--

00:00:13.000 --> 00:00:16.000
nơi đó sự vui vẻ là một vấn đề hệ trọng.

00:00:16.000 --> 00:00:18.000
Và, không, đó không phải là Burning Man

00:00:18.000 --> 00:00:20.000
hay San Francisco.

00:00:20.000 --> 00:00:22.000
(Cười)

00:00:22.000 --> 00:00:25.000
Các quý bà và quý ông, hãy nhìn họ hàng của chúng ta.

00:00:25.000 --> 00:00:28.000
Đây là thế giới của tinh tinh lùn (bonobo) hoang dã

00:00:28.000 --> 00:00:30.000
trong rừng già ở Congo.

00:00:30.000 --> 00:00:33.000
Cùng với tinh tinh (chimpanzee), tinh tinh lùn (bonobo)

00:00:33.000 --> 00:00:36.000
là bà con đang sống gần nhất của quý vị.

00:00:36.000 --> 00:00:39.000
Điều đó có nghĩa là chúng ta có chung một tổ tiên,

00:00:39.000 --> 00:00:41.000
một bà mẹ tiến hóa

00:00:41.000 --> 00:00:44.000
đã sống cách nay khoảng 6 triệu năm.

00:00:45.000 --> 00:00:47.000
Ngày nay, loài tinh tinh nổi tiếng

00:00:47.000 --> 00:00:49.000
về sự bạo động của chúng.

NOTE Paragraph

00:00:49.000 --> 00:00:52.000
(Cười)

NOTE Paragraph

00:00:52.000 --> 00:00:54.000
Thật không may,

00:00:54.000 --> 00:00:56.000
chúng ta đã quá tập trung vào

00:00:56.000 --> 00:00:58.000
khía cạnh này

00:00:58.000 --> 00:01:01.000
trong các bản tường trình về sự tiến hóa con người.

00:01:01.000 --> 00:01:03.000
Nhưng tinh tinh lùn cho chúng ta thấy

00:01:03.000 --> 00:01:05.000
mặt còn lại của một đồng xu.

00:01:05.000 --> 00:01:07.000
Trong khi loài tinh tinh

00:01:07.000 --> 00:01:10.000
được thống trị bởi những con đực to lớn, đáng sợ

00:01:10.000 --> 00:01:12.000
thì xã hội tinh tinh lùn

00:01:12.000 --> 00:01:15.000
lại được điều hành bởi những con cái đầy quyền lực.

00:01:16.000 --> 00:01:19.000
Những con vật này đã thực sự phát triển được một số thứ,

00:01:19.000 --> 00:01:22.000
bởi vì điều này dẫn đến một xã hội khoan dung nhiều hơn

00:01:22.000 --> 00:01:24.000
nơi mà vũ lực chết người

00:01:24.000 --> 00:01:27.000
không còn được nhìn thấy.

00:01:27.000 --> 00:01:29.000
Nhưng không may,

00:01:29.000 --> 00:01:31.000
tinh tinh lùn lại được hiểu biết ít nhất

00:01:31.000 --> 00:01:33.000
trong số những loài khỉ hình người lớn.

00:01:33.000 --> 00:01:36.000
Chúng sống sâu trong rừng già Congo,

00:01:36.000 --> 00:01:39.000
và rất khó để nghiên cứu chúng.

NOTE Paragraph

00:01:39.000 --> 00:01:42.000
Congo là một nghịch lý--

00:01:42.000 --> 00:01:46.000
một vùng đất của sự đa dạng sinh học và vẻ đẹp tuyệt vời,

00:01:46.000 --> 00:01:49.000
nhưng bản thân nó cũng là nơi đen tối nhất--

00:01:49.000 --> 00:01:52.000
nơi xảy ra những xung đột vũ lực

00:01:52.000 --> 00:01:54.000
đã diễn ra ác liệt trong nhiều thập kỷ

00:01:54.000 --> 00:01:57.000
và cướp đi nhiều mạng sống

00:01:57.000 --> 00:02:00.000
gần như bằng Thế chiến thứ nhất.

00:02:01.000 --> 00:02:03.000
Không có gì đàng ngạc nhiên là

00:02:03.000 --> 00:02:07.000
sự hủy diệt này cũng gây nguy hiểm cho sự sống còn của tinh tinh lùn.

00:02:07.000 --> 00:02:10.000
Buôn bán thịt rừng và việc mất rừng

00:02:10.000 --> 00:02:13.000
đồng nghĩa với việc số lượng tinh tinh lùn còn sống trên thế giới không còn đủ

00:02:13.000 --> 00:02:15.000
để lấp đầy một sân vận động nhỏ--

00:02:15.000 --> 00:02:18.000
và chúng ta thậm chí không cam đoan được điều đó có đúng thật không.

00:02:19.000 --> 00:02:23.000
Nhưng, trong vùng đất của vũ lực và hỗn độn này,

00:02:23.000 --> 00:02:26.000
quý vị có thể nghe thấy những tiếng cười ẩn nấp

00:02:26.000 --> 00:02:28.000
lay động cây cối.

NOTE Paragraph

00:02:28.000 --> 00:02:31.000
Những họ hàng này là ai?

00:02:31.000 --> 00:02:35.000
Chúng ta biết đến chúng như là những con khỉ hình người "làm tình, không chiến tranh"

00:02:35.000 --> 00:02:37.000
bởi vì chúng giao phối thường xuyên, nhiều bạn tình

00:02:37.000 --> 00:02:39.000
và giao phối với cả hai giới

00:02:39.000 --> 00:02:41.000
để kiểm soát những xung đột

00:02:41.000 --> 00:02:43.000
và giải quyết các vấn đề xã hội.

00:02:43.000 --> 00:02:45.000
Bây giờ, tôi không nói về giải pháp

00:02:45.000 --> 00:02:48.000
cho tất cả những vấn đề của loài người--

00:02:49.000 --> 00:02:51.000
bởi vì có nhiều vấn đề về cuộc sống của tinh tinh lùn

00:02:51.000 --> 00:02:53.000
hơn là về người đảo Kama Sutra.

00:02:53.000 --> 00:02:55.000
Tinh tinh lùn, giống như con người,

00:02:55.000 --> 00:02:57.000
thích chơi đùa trong suốt cuộc sống của chúng.

00:02:57.000 --> 00:02:59.000
Chơi đùa không chỉ là những trò chơi trẻ con.

00:02:59.000 --> 00:03:01.000
Đối với chúng ta và chúng,

00:03:01.000 --> 00:03:04.000
chơi đùa là nền tảng để liên kết những mối quan hệ

00:03:04.000 --> 00:03:06.000
và nuôi dưỡng sự bao dung.

00:03:06.000 --> 00:03:08.000
Đó là nơi chúng ta học cách tin tưởng,

00:03:08.000 --> 00:03:11.000
và học về những luật lệ của trò chơi.

00:03:11.000 --> 00:03:13.000
Chơi đùa làm tăng sự sáng tạo

00:03:13.000 --> 00:03:16.000
và sự dẻo dai,

00:03:16.000 --> 00:03:19.000
và nó cũng hình thành nên tất cả những đa dạng--

00:03:19.000 --> 00:03:21.000
đa dạng tương tác

00:03:21.000 --> 00:03:23.000
đa dạng hành vi,

00:03:23.000 --> 00:03:26.000
đa dạng kết nối.

00:03:26.000 --> 00:03:28.000
Và khi quý vị quan sát tinh tinh lùn chơi đùa,

00:03:28.000 --> 00:03:31.000
quý vị đang nhìn thấy các gốc rễ tiến hóa

00:03:31.000 --> 00:03:33.000
của tiếng cười, vũ điệu

00:03:33.000 --> 00:03:35.000
và lễ nghi của con người.

00:03:35.000 --> 00:03:37.000
Chơi đùa là một chất kết dính

00:03:37.000 --> 00:03:39.000
gắn chúng ta với nhau.

NOTE Paragraph

00:03:39.000 --> 00:03:42.000
Bây giờ, tôi không biết quý vị chơi như thế nào,

00:03:42.000 --> 00:03:44.000
nhưng tôi muốn cho quý vị thấy hai đoạn phim độc đáo

00:03:44.000 --> 00:03:46.000
vừa mới có được từ tự nhiên.

00:03:46.000 --> 00:03:49.000
Trước tiên, nó là một kiểu chơi bóng của tinh tinh lùn--

00:03:49.000 --> 00:03:52.000
và tôi không có ý là môn bóng đá.

00:03:52.000 --> 00:03:54.000
Ở đây,

00:03:54.000 --> 00:03:56.000
chúng ta có một con cái non và một con đực

00:03:56.000 --> 00:03:59.000
tham gia vào trò chơi đuổi bắt.

00:03:59.000 --> 00:04:01.000
Hãy nhìn xem con cái đang làm gì

00:04:01.000 --> 00:04:03.000
Đây có thể là nguồn gốc tiến hóa của một cụm từ,

00:04:03.000 --> 00:04:05.000
"cô ta bắt anh ta bằng những quả bóng"

00:04:05.000 --> 00:04:08.000
(Cười)

00:04:08.000 --> 00:04:11.000
Tôi chỉ nghĩ rằng con đực thích được yêu ở đây hơn, đúng vậy.

00:04:12.000 --> 00:04:14.000
Vâng.

00:04:14.000 --> 00:04:16.000
(Cười)

00:04:16.000 --> 00:04:18.000
Vì vậy, trò chơi giới tính là giống nhau

00:04:18.000 --> 00:04:20.000
ở cả tinh tinh lùn và con người.

00:04:20.000 --> 00:04:22.000
Và đoạn phim này thực sự thú vị

00:04:22.000 --> 00:04:24.000
bởi vì nó cho thấy--

00:04:24.000 --> 00:04:26.000
Đoạn phim này thực sự thú vị

00:04:26.000 --> 00:04:28.000
vì nó cho thấy sự sáng tạo

00:04:28.000 --> 00:04:31.000
khi mang những yếu tố khác thường vào trò chơi--

00:04:31.000 --> 00:04:34.000
ví dụ tinh hoàn--

00:04:34.000 --> 00:04:37.000
và cả cách mà trò chơi đòi hỏi sự tin tưởng

00:04:37.000 --> 00:04:40.000
và cả khuyến khích sự tin tưởng--

00:04:40.000 --> 00:04:42.000
cùng lúc với sự vui vẻ tột độ.

NOTE Paragraph

00:04:42.000 --> 00:04:44.000
Nhưng trò chơi là một sự luân phiên kiểu dạng.

00:04:44.000 --> 00:04:47.000
(Cười)

00:04:47.000 --> 00:04:49.000
Chơi đùa là vô định hình,

00:04:49.000 --> 00:04:51.000
và nó có thể có nhiều dạng,

00:04:51.000 --> 00:04:53.000
một số thì lặng lẽ hơn,

00:04:53.000 --> 00:04:55.000
giàu tưởng tượng, tò mò hơn--

00:04:55.000 --> 00:04:58.000
có thể là nơi điều kì diệu một lần nữa được khám phá.

00:04:58.000 --> 00:05:00.000
Và tôi muốn quý vị nhìn vào đây,

00:05:00.000 --> 00:05:02.000
đây là Fuku, một con cái trẻ,

00:05:02.000 --> 00:05:04.000
và nó đang nghịch nước một cách lặng lẽ.

00:05:04.000 --> 00:05:06.000
Tôi nghĩ, giống như nó,

00:05:06.000 --> 00:05:08.000
chúng ta thỉnh thoảng chơi một mình,

00:05:08.000 --> 00:05:10.000
và chúng ta khám phá ra biên giới

00:05:10.000 --> 00:05:13.000
của thế giới bên trong và bên ngoài của ta.

00:05:13.000 --> 00:05:15.000
Và đó là sự tò mò thích thú

00:05:15.000 --> 00:05:18.000
dẫn chúng ta đến khám phá, dẫn chúng ta đến tương tác.

00:05:19.000 --> 00:05:22.000
Và sau đó những kết nối không mong đợi mà chúng ta hình thành nên

00:05:22.000 --> 00:05:25.000
là nơi nuôi dưỡng thực sự cho sự sáng tạo.

NOTE Paragraph

00:05:26.000 --> 00:05:29.000
Đây chỉ là một vài hiểu biết nhỏ

00:05:29.000 --> 00:05:31.000
trong những hiểu biết sâu sắc mà tinh tinh lùn dành tặng ta

00:05:31.000 --> 00:05:34.000
về quá khứ và hiện tại của chúng ta.

00:05:34.000 --> 00:05:37.000
Nhưng chúng cũng giữ một bí mật cho tương lai của chúng ta,

00:05:37.000 --> 00:05:39.000
một tương lai nơi mà chúng ta cần thich nghi

00:05:39.000 --> 00:05:42.000
với một thế giới ngày càng thách thức

00:05:42.000 --> 00:05:44.000
thông qua sự sáng tạo nhiều hơn nữa

00:05:44.000 --> 00:05:46.000
và sự hợp tác tốt hơn.

00:05:46.000 --> 00:05:49.000
Bí mật đó là: chơi đùa là chìa khóa

00:05:49.000 --> 00:05:51.000
cho những khả năng này.

00:05:51.000 --> 00:05:53.000
Theo một cách khác,

00:05:53.000 --> 00:05:55.000
chơi đùa là tấm thẻ thích nghi hoang dã.

00:05:55.000 --> 00:05:57.000
Để thích nghi thành công

00:05:57.000 --> 00:05:59.000
với một thế giới đang thay đổi

00:05:59.000 --> 00:06:02.000
chúng ta cần chơi đùa.

00:06:03.000 --> 00:06:06.000
Nhưng chúng ta sẽ tạo ra thú vui tuyệt nhất chứ?

00:06:06.000 --> 00:06:08.000
Chơi đùa thật sự không vô bổ.

00:06:08.000 --> 00:06:10.000
chơi đùa là cần thiết.

00:06:10.000 --> 00:06:13.000
Đối với tinh tinh lùn và con người đều như nhau,

00:06:13.000 --> 00:06:16.000
cuộc sống không chỉ là màu hồng.

00:06:16.000 --> 00:06:19.000
Tại những thời điểm ít thích hợp nhất để chơi đùa,

00:06:19.000 --> 00:06:22.000
có thể chính là thời điểm vui chơi trở nên khẩn cấp nhất.

NOTE Paragraph

00:06:23.000 --> 00:06:26.000
Và vì vậy, đồng loại linh trưởng của tôi ơi,

00:06:26.000 --> 00:06:29.000
chúng ta hãy cùng giữ lấy món quà từ sự tiến hóa

00:06:29.000 --> 00:06:31.000
và chơi đùa cùng với nhau

00:06:31.000 --> 00:06:34.000
để chúng ta lại khám phá sự sáng tạo,

00:06:34.000 --> 00:06:36.000
tình đồng loại và những điều kì diệu.

NOTE Paragraph

00:06:36.000 --> 00:06:38.000
Cảm ơn.

NOTE Paragraph

00:06:38.000 --> 00:06:40.000
(Vỗ tay)