Hayvanlar nasıl acı çeker? - Robyn J. Crook

Tüm dersi izleyin:
http://ed.ted.com/lessons/how-do-animals-experience-pain-robyn-j-crook

İnsanlar birden şaşırtan iğne acısını, ayak parmağını çarpmanın verdiği acıyı ve diş ağrısını bilir. Birçok acı türünü tanımlayabiliriz ve birçok tedavi yöntemine sahibiz. Peki diğer canlı türleri? Çevremizdeki hayvanlar nasıl acı çekiyor? Robyn J. Crook omurgalı ve omurgasız hayvanlarda acı kavramını inceliyor.

Ders: Robyn J. Crook Animasyon: Anton Bogaty

İnsanlar birden şaşırtan iğne acısını,

ayak parmağını çarpmanın verdiği acıyı

ve diş ağrısını bilir.

Birçok acı türünü tanımlayabiliriz
ve birçok tedavi yöntemine sahibiz.

Peki diğer canlı türleri?

Çevremizdeki hayvanlar nasıl acı çekiyor?

Bunu öğrenmemiz çok önemli.

Hayvanları evimizde besliyoruz,

çevremizi zenginleştiriyorlar,

birçok hayvan türünü besin
amaçlı yetiştiriyoruz,

bilimde ve insan sağlığında ilerlemek için
onları deneylerde kullanıyoruz.

Şüphesiz, hayvanlar bizim için önemli.

Aynı şekilde hayvanlara gereksiz yere acı
vermekten kaçınmak da önemlidir.

Genellikle memeliler gibi
bize benzeyen hayvanlar

acı çektiklerinde bunu anlayabiliriz.

Fakat bilmediğimiz pek çok şey vardır.

Örneğin, bizde işe yarayan ağrı kesici
yöntemler onlarda da işe yarar mı?

Bir hayvan insanlardan ne kadar farklıysa,

acısını anlamak o kadar zordur.

Bir karidesin acı çektiğini
anlayabilir misiniz?

Peki bir yılanın?

Salyangozun?

İnsanlar da dahil olmak üzere,
omurgalılarda,

acı iki farklı süreçte gerçekleşir.

Öncelikle, sinirler ve deri zararlı
bir şey olduğunu algılar

ve bu bilgiyi omuriliğe aktarır.

Orada motor sinir hücreleri tehlikeden

çekilmemizi sağlayan
mekanizmayı harekete geçirir.

Bu acının fiziksel olarak tanınmasıdır
ve buna nosisepsiyon denir.

Neredeyse tüm hayvanlar,

çok basit bir sinir sistemine
sahip olanlar bile,

nosisepsiyona sahiptir.

Bu yeteneğe sahip olmasalardı
tehlikeden kaçamazlardı

ve hayatta kalmaları tehlikeye girerdi.

İkinci kısım tehlikeyi bilinçli
olarak fark etmektir.

İnsanlarda, derideki sinir hücreleri
omurilik yoluyla

ikinci kere bağlantı kurarak beyne ulaşır.

Burada, birçok bölgede milyonlarca sinir
hücresi ağrı duyusu yaratır.

Bizim için bu oldukça karışık
bir durumdur ve korku,

panik

ve stres

gibi duygularla ilişkilendirilir.

Fakat hayvanların sürecin
bu kısmını nasıl yaşadıklarını

bilmek zordur

çünkü çoğu bize nasıl hissettiklerini
gösteremezler.

Yine de, hayvanların davranışlarını
gözlemleyerek ipuçları elde edebiliriz.

Yaralanmış vahşi hayvanların
yaralarını yaladıkları,

acılarını göstermek için ses çıkardıkları

ve ortadan kayboldukları bilinir.

Laboratuarlarda, bilim insanları tavuk
ve fare gibi hayvanların acı çektiklerinde

kendi kendilerine acıyı azaltan
ilaçlar aldıklarını gözlemlediler.

Hayvanlar ayrıca, daha önce acı çektikleri
durumlardan kaçınıyor

ve bu tehditlerin farkında olduklarına
işaret ediyor.

Araştırmalar omurgalıların
acı hissedebildiklerini

ortaya koyuyor.

Bu nedenle birçok ülkede omurgalı
hayvanlara gereksiz yere acı vermek yasak.

Peki diğer hayvan türleri?
Örneğin omurgasızlar?

Bu hayvanların yasal olarak korunmamasının

sebebi davranışlarını anlamanın
zor olmasıdır.

Bazıları hakkında tahmin yürütebiliriz;

istiridye,

solucan

ve denizanası gibi.

Bunlar beyni olmayan veya

çok basit bir beyne sahip
olan hayvanlardır.

Örneğin istiridyeye limon suyu
sıkılırsa nosisepsiyon

sayesinde geri çekilebilir.

Fakat basit sinir sistemi nedeniyle

acıyı algılama olasılığı düşüktür.

Ahtapot gibi daha karışık sinir sistemine
sahip omurgasızlar da

vardır.

Daha karışık bir beyni vardır

ve en zeki omurgasızlardan biri
olarak kabul edilir.

Fakat, birçok ülkede insanlar canlı
ahtapot yemeye devam ediyor.

Nasıl etkilendiklerini bilmesek de,

kerevit, karides ve yengeci canlı
olarak kaynatıyoruz.

Bu durum ahlaki bir sorun oluşturuyor,

çünkü bu hayvanların gereksiz yere acı
çekmesine neden oluyor olabiliriz.

Tartışmalı olsa da, bilimsel deneyler
bazı ipuçları veriyor.

Hermit yengeçleri üzerinde yapılan testler
gösteriyor ki, elektrik verildiklerinde

kabuklarını bırakıyorlar

fakat kabukları sağlamsa kalıyorlar.

Normalde, yaralı kolunu korumak için
kıvıran ahtapotlar,

avlarını yakalamak için kullanabilirler.

Bu da, tehlike karşısında
refleksif olarak davranmadıklarını ve

akıl yürüterek hareket ettiklerini
gösteriyor.

Aynı zamanda, yengeçlerin elektrik şoka
uğradıkları bölgelerini

defalarca ovdukları biliniyor.

Deniz salyangozları bile

tehlikeli bir uyarıcının yakında
olduğunu algıladıklarında kaçıyorlar.

Bu da fiziksel algı hafızalarının
olduğu anlamına geliyor.

Hayvan acılarıyla ilgili
öğrenecek çok şey var.

Bildiklerimiz çoğaldıkça, gereksiz yere

acı vermeye sebep olmadığımız
bir dünyada yaşama şansımız artacak.