1 00:00:07,107 --> 00:00:10,170 İnsanlar birden şaşırtan iğne acısını, 2 00:00:10,170 --> 00:00:12,539 ayak parmağını çarpmanın verdiği acıyı 3 00:00:12,539 --> 00:00:14,969 ve diş ağrısını bilir. 4 00:00:14,969 --> 00:00:19,600 Birçok acı türünü tanımlayabiliriz ve birçok tedavi yöntemine sahibiz. 5 00:00:19,600 --> 00:00:21,850 Peki diğer canlı türleri? 6 00:00:21,850 --> 00:00:26,070 Çevremizdeki hayvanlar nasıl acı çekiyor? 7 00:00:26,070 --> 00:00:28,230 Bunu öğrenmemiz çok önemli. 8 00:00:28,230 --> 00:00:29,851 Hayvanları evimizde besliyoruz, 9 00:00:29,851 --> 00:00:31,460 çevremizi zenginleştiriyorlar, 10 00:00:31,460 --> 00:00:33,741 birçok hayvan türünü besin amaçlı yetiştiriyoruz, 11 00:00:33,741 --> 00:00:37,781 bilimde ve insan sağlığında ilerlemek için onları deneylerde kullanıyoruz. 12 00:00:37,781 --> 00:00:39,830 Şüphesiz, hayvanlar bizim için önemli. 13 00:00:39,830 --> 00:00:44,462 Aynı şekilde hayvanlara gereksiz yere acı vermekten kaçınmak da önemlidir. 14 00:00:44,462 --> 00:00:47,111 Genellikle memeliler gibi bize benzeyen hayvanlar 15 00:00:47,111 --> 00:00:50,281 acı çektiklerinde bunu anlayabiliriz. 16 00:00:50,281 --> 00:00:52,521 Fakat bilmediğimiz pek çok şey vardır. 17 00:00:52,521 --> 00:00:55,961 Örneğin, bizde işe yarayan ağrı kesici yöntemler onlarda da işe yarar mı? 18 00:00:55,961 --> 00:00:58,121 Bir hayvan insanlardan ne kadar farklıysa, 19 00:00:58,121 --> 00:01:01,195 acısını anlamak o kadar zordur. 20 00:01:01,195 --> 00:01:03,802 Bir karidesin acı çektiğini anlayabilir misiniz? 21 00:01:03,802 --> 00:01:05,131 Peki bir yılanın? 22 00:01:05,131 --> 00:01:06,691 Salyangozun? 23 00:01:06,691 --> 00:01:09,272 İnsanlar da dahil olmak üzere, omurgalılarda, 24 00:01:09,272 --> 00:01:12,482 acı iki farklı süreçte gerçekleşir. 25 00:01:12,482 --> 00:01:16,560 Öncelikle, sinirler ve deri zararlı bir şey olduğunu algılar 26 00:01:16,560 --> 00:01:19,195 ve bu bilgiyi omuriliğe aktarır. 27 00:01:19,195 --> 00:01:21,784 Orada motor sinir hücreleri tehlikeden 28 00:01:21,784 --> 00:01:24,682 çekilmemizi sağlayan mekanizmayı harekete geçirir. 29 00:01:24,682 --> 00:01:28,322 Bu acının fiziksel olarak tanınmasıdır ve buna nosisepsiyon denir. 30 00:01:28,322 --> 00:01:29,578 Neredeyse tüm hayvanlar, 31 00:01:29,578 --> 00:01:32,297 çok basit bir sinir sistemine sahip olanlar bile, 32 00:01:32,297 --> 00:01:33,765 nosisepsiyona sahiptir. 33 00:01:33,765 --> 00:01:36,752 Bu yeteneğe sahip olmasalardı tehlikeden kaçamazlardı 34 00:01:36,752 --> 00:01:39,736 ve hayatta kalmaları tehlikeye girerdi. 35 00:01:39,736 --> 00:01:43,455 İkinci kısım tehlikeyi bilinçli olarak fark etmektir. 36 00:01:43,455 --> 00:01:46,593 İnsanlarda, derideki sinir hücreleri omurilik yoluyla 37 00:01:46,593 --> 00:01:51,395 ikinci kere bağlantı kurarak beyne ulaşır. 38 00:01:51,395 --> 00:01:57,022 Burada, birçok bölgede milyonlarca sinir hücresi ağrı duyusu yaratır. 39 00:01:57,022 --> 00:02:01,152 Bizim için bu oldukça karışık bir durumdur ve korku, 40 00:02:01,152 --> 00:02:02,082 panik 41 00:02:02,082 --> 00:02:03,212 ve stres 42 00:02:03,212 --> 00:02:05,734 gibi duygularla ilişkilendirilir. 43 00:02:05,734 --> 00:02:08,483 Fakat hayvanların sürecin bu kısmını nasıl yaşadıklarını 44 00:02:08,483 --> 00:02:10,592 bilmek zordur 45 00:02:10,592 --> 00:02:13,892 çünkü çoğu bize nasıl hissettiklerini gösteremezler. 46 00:02:13,892 --> 00:02:18,543 Yine de, hayvanların davranışlarını gözlemleyerek ipuçları elde edebiliriz. 47 00:02:18,543 --> 00:02:22,493 Yaralanmış vahşi hayvanların yaralarını yaladıkları, 48 00:02:22,493 --> 00:02:24,674 acılarını göstermek için ses çıkardıkları 49 00:02:24,674 --> 00:02:27,033 ve ortadan kayboldukları bilinir. 50 00:02:27,033 --> 00:02:31,154 Laboratuarlarda, bilim insanları tavuk ve fare gibi hayvanların acı çektiklerinde 51 00:02:31,154 --> 00:02:35,633 kendi kendilerine acıyı azaltan ilaçlar aldıklarını gözlemlediler. 52 00:02:35,633 --> 00:02:39,184 Hayvanlar ayrıca, daha önce acı çektikleri durumlardan kaçınıyor 53 00:02:39,184 --> 00:02:42,383 ve bu tehditlerin farkında olduklarına işaret ediyor. 54 00:02:42,383 --> 00:02:45,204 Araştırmalar omurgalıların acı hissedebildiklerini 55 00:02:45,204 --> 00:02:47,124 ortaya koyuyor. 56 00:02:47,124 --> 00:02:51,634 Bu nedenle birçok ülkede omurgalı hayvanlara gereksiz yere acı vermek yasak. 57 00:02:51,634 --> 00:02:56,054 Peki diğer hayvan türleri? Örneğin omurgasızlar? 58 00:02:56,054 --> 00:02:58,313 Bu hayvanların yasal olarak korunmamasının 59 00:02:58,313 --> 00:03:02,234 sebebi davranışlarını anlamanın zor olmasıdır. 60 00:03:02,234 --> 00:03:04,436 Bazıları hakkında tahmin yürütebiliriz; 61 00:03:04,436 --> 00:03:05,274 istiridye, 62 00:03:05,274 --> 00:03:06,104 solucan 63 00:03:06,104 --> 00:03:07,324 ve denizanası gibi. 64 00:03:07,324 --> 00:03:09,885 Bunlar beyni olmayan veya 65 00:03:09,885 --> 00:03:12,225 çok basit bir beyne sahip olan hayvanlardır. 66 00:03:12,225 --> 00:03:16,126 Örneğin istiridyeye limon suyu sıkılırsa nosisepsiyon 67 00:03:16,126 --> 00:03:18,815 sayesinde geri çekilebilir. 68 00:03:18,815 --> 00:03:20,725 Fakat basit sinir sistemi nedeniyle 69 00:03:20,725 --> 00:03:24,525 acıyı algılama olasılığı düşüktür. 70 00:03:24,525 --> 00:03:27,475 Ahtapot gibi daha karışık sinir sistemine sahip omurgasızlar da 71 00:03:27,475 --> 00:03:28,805 vardır. 72 00:03:28,805 --> 00:03:30,305 Daha karışık bir beyni vardır 73 00:03:30,305 --> 00:03:34,235 ve en zeki omurgasızlardan biri olarak kabul edilir. 74 00:03:34,235 --> 00:03:39,686 Fakat, birçok ülkede insanlar canlı ahtapot yemeye devam ediyor. 75 00:03:39,686 --> 00:03:43,905 Nasıl etkilendiklerini bilmesek de, 76 00:03:43,905 --> 00:03:47,125 kerevit, karides ve yengeci canlı olarak kaynatıyoruz. 77 00:03:47,125 --> 00:03:48,997 Bu durum ahlaki bir sorun oluşturuyor, 78 00:03:48,997 --> 00:03:52,905 çünkü bu hayvanların gereksiz yere acı çekmesine neden oluyor olabiliriz. 79 00:03:52,905 --> 00:03:57,036 Tartışmalı olsa da, bilimsel deneyler bazı ipuçları veriyor. 80 00:03:57,036 --> 00:04:01,378 Hermit yengeçleri üzerinde yapılan testler gösteriyor ki, elektrik verildiklerinde 81 00:04:01,378 --> 00:04:03,497 kabuklarını bırakıyorlar 82 00:04:03,497 --> 00:04:05,806 fakat kabukları sağlamsa kalıyorlar. 83 00:04:05,806 --> 00:04:09,257 Normalde, yaralı kolunu korumak için kıvıran ahtapotlar, 84 00:04:09,257 --> 00:04:12,307 avlarını yakalamak için kullanabilirler. 85 00:04:12,307 --> 00:04:16,826 Bu da, tehlike karşısında refleksif olarak davranmadıklarını ve 86 00:04:16,826 --> 00:04:20,296 akıl yürüterek hareket ettiklerini gösteriyor. 87 00:04:20,296 --> 00:04:23,897 Aynı zamanda, yengeçlerin elektrik şoka uğradıkları bölgelerini 88 00:04:23,897 --> 00:04:26,687 defalarca ovdukları biliniyor. 89 00:04:26,687 --> 00:04:28,567 Deniz salyangozları bile 90 00:04:28,567 --> 00:04:31,896 tehlikeli bir uyarıcının yakında olduğunu algıladıklarında kaçıyorlar. 91 00:04:31,896 --> 00:04:35,979 Bu da fiziksel algı hafızalarının olduğu anlamına geliyor. 92 00:04:35,979 --> 00:04:38,368 Hayvan acılarıyla ilgili öğrenecek çok şey var. 93 00:04:38,368 --> 00:04:40,387 Bildiklerimiz çoğaldıkça, gereksiz yere 94 00:04:40,387 --> 00:04:45,127 acı vermeye sebep olmadığımız bir dünyada yaşama şansımız artacak.