1
00:00:07,107 --> 00:00:10,170
İnsanlar birden şaşırtan iğne acısını,

2
00:00:10,170 --> 00:00:12,539
ayak parmağını çarpmanın verdiği acıyı

3
00:00:12,539 --> 00:00:14,969
ve diş ağrısını bilir.

4
00:00:14,969 --> 00:00:19,600
Birçok acı türünü tanımlayabiliriz
ve birçok tedavi yöntemine sahibiz.

5
00:00:19,600 --> 00:00:21,850
Peki diğer canlı türleri?

6
00:00:21,850 --> 00:00:26,070
Çevremizdeki hayvanlar nasıl acı çekiyor?

7
00:00:26,070 --> 00:00:28,230
Bunu öğrenmemiz çok önemli.

8
00:00:28,230 --> 00:00:29,851
Hayvanları evimizde besliyoruz,

9
00:00:29,851 --> 00:00:31,460
çevremizi zenginleştiriyorlar,

10
00:00:31,460 --> 00:00:33,741
birçok hayvan türünü besin
amaçlı yetiştiriyoruz,

11
00:00:33,741 --> 00:00:37,781
bilimde ve insan sağlığında ilerlemek için
onları deneylerde kullanıyoruz.

12
00:00:37,781 --> 00:00:39,830
Şüphesiz, hayvanlar bizim için önemli.

13
00:00:39,830 --> 00:00:44,462
Aynı şekilde hayvanlara gereksiz yere acı 
vermekten kaçınmak da önemlidir.

14
00:00:44,462 --> 00:00:47,111
Genellikle memeliler gibi 
bize benzeyen hayvanlar

15
00:00:47,111 --> 00:00:50,281
acı çektiklerinde bunu anlayabiliriz.

16
00:00:50,281 --> 00:00:52,521
Fakat bilmediğimiz pek çok şey vardır.

17
00:00:52,521 --> 00:00:55,961
Örneğin, bizde işe yarayan ağrı kesici
yöntemler onlarda da işe yarar mı?

18
00:00:55,961 --> 00:00:58,121
Bir hayvan insanlardan ne kadar farklıysa,

19
00:00:58,121 --> 00:01:01,195
acısını anlamak o kadar zordur.

20
00:01:01,195 --> 00:01:03,802
Bir karidesin acı çektiğini
anlayabilir misiniz?

21
00:01:03,802 --> 00:01:05,131
Peki bir yılanın?

22
00:01:05,131 --> 00:01:06,691
Salyangozun?

23
00:01:06,691 --> 00:01:09,272
İnsanlar da dahil olmak üzere,
omurgalılarda,

24
00:01:09,272 --> 00:01:12,482
acı iki farklı süreçte gerçekleşir.

25
00:01:12,482 --> 00:01:16,560
Öncelikle, sinirler ve deri zararlı
bir şey olduğunu algılar

26
00:01:16,560 --> 00:01:19,195
ve bu bilgiyi omuriliğe aktarır.

27
00:01:19,195 --> 00:01:21,784
Orada motor sinir hücreleri tehlikeden

28
00:01:21,784 --> 00:01:24,682
çekilmemizi sağlayan 
mekanizmayı harekete geçirir.

29
00:01:24,682 --> 00:01:28,322
Bu acının fiziksel olarak tanınmasıdır
ve buna nosisepsiyon denir.

30
00:01:28,322 --> 00:01:29,578
Neredeyse tüm hayvanlar,

31
00:01:29,578 --> 00:01:32,297
çok basit bir sinir sistemine
sahip olanlar bile,

32
00:01:32,297 --> 00:01:33,765
nosisepsiyona sahiptir.

33
00:01:33,765 --> 00:01:36,752
Bu yeteneğe sahip olmasalardı 
tehlikeden kaçamazlardı

34
00:01:36,752 --> 00:01:39,736
ve hayatta kalmaları tehlikeye girerdi.

35
00:01:39,736 --> 00:01:43,455
İkinci kısım tehlikeyi bilinçli
olarak fark etmektir.

36
00:01:43,455 --> 00:01:46,593
İnsanlarda, derideki sinir hücreleri 
omurilik yoluyla

37
00:01:46,593 --> 00:01:51,395
ikinci kere bağlantı kurarak beyne ulaşır.

38
00:01:51,395 --> 00:01:57,022
Burada, birçok bölgede milyonlarca sinir 
hücresi ağrı duyusu yaratır.

39
00:01:57,022 --> 00:02:01,152
Bizim için bu oldukça karışık 
bir durumdur ve korku,

40
00:02:01,152 --> 00:02:02,082
panik

41
00:02:02,082 --> 00:02:03,212
ve stres

42
00:02:03,212 --> 00:02:05,734
gibi duygularla ilişkilendirilir.

43
00:02:05,734 --> 00:02:08,483
Fakat hayvanların sürecin
bu kısmını nasıl yaşadıklarını

44
00:02:08,483 --> 00:02:10,592
bilmek zordur

45
00:02:10,592 --> 00:02:13,892
çünkü çoğu bize nasıl hissettiklerini 
gösteremezler.

46
00:02:13,892 --> 00:02:18,543
Yine de, hayvanların davranışlarını 
gözlemleyerek ipuçları elde edebiliriz.

47
00:02:18,543 --> 00:02:22,493
Yaralanmış vahşi hayvanların
yaralarını yaladıkları,

48
00:02:22,493 --> 00:02:24,674
acılarını göstermek için ses çıkardıkları

49
00:02:24,674 --> 00:02:27,033
ve ortadan kayboldukları bilinir.

50
00:02:27,033 --> 00:02:31,154
Laboratuarlarda, bilim insanları tavuk
ve fare gibi hayvanların acı çektiklerinde

51
00:02:31,154 --> 00:02:35,633
kendi kendilerine acıyı azaltan
ilaçlar aldıklarını gözlemlediler.

52
00:02:35,633 --> 00:02:39,184
Hayvanlar ayrıca, daha önce acı çektikleri
durumlardan kaçınıyor

53
00:02:39,184 --> 00:02:42,383
ve bu tehditlerin farkında olduklarına 
işaret ediyor.

54
00:02:42,383 --> 00:02:45,204
Araştırmalar omurgalıların 
acı hissedebildiklerini

55
00:02:45,204 --> 00:02:47,124
ortaya koyuyor.

56
00:02:47,124 --> 00:02:51,634
Bu nedenle birçok ülkede omurgalı 
hayvanlara gereksiz yere acı vermek yasak.

57
00:02:51,634 --> 00:02:56,054
Peki diğer hayvan türleri?
Örneğin omurgasızlar?

58
00:02:56,054 --> 00:02:58,313
Bu hayvanların yasal olarak korunmamasının

59
00:02:58,313 --> 00:03:02,234
sebebi davranışlarını anlamanın 
zor olmasıdır.

60
00:03:02,234 --> 00:03:04,436
Bazıları hakkında tahmin yürütebiliriz;

61
00:03:04,436 --> 00:03:05,274
istiridye,

62
00:03:05,274 --> 00:03:06,104
solucan

63
00:03:06,104 --> 00:03:07,324
ve denizanası gibi.

64
00:03:07,324 --> 00:03:09,885
Bunlar beyni olmayan veya

65
00:03:09,885 --> 00:03:12,225
çok basit bir beyne sahip
olan hayvanlardır.

66
00:03:12,225 --> 00:03:16,126
Örneğin istiridyeye limon suyu 
sıkılırsa nosisepsiyon

67
00:03:16,126 --> 00:03:18,815
sayesinde geri çekilebilir.

68
00:03:18,815 --> 00:03:20,725
Fakat basit sinir sistemi nedeniyle

69
00:03:20,725 --> 00:03:24,525
acıyı algılama olasılığı düşüktür.

70
00:03:24,525 --> 00:03:27,475
Ahtapot gibi daha karışık sinir sistemine
sahip omurgasızlar da


71
00:03:27,475 --> 00:03:28,805
vardır.

72
00:03:28,805 --> 00:03:30,305
Daha karışık bir beyni vardır

73
00:03:30,305 --> 00:03:34,235
ve en zeki omurgasızlardan biri
olarak kabul edilir.

74
00:03:34,235 --> 00:03:39,686
Fakat, birçok ülkede insanlar canlı
ahtapot yemeye devam ediyor.

75
00:03:39,686 --> 00:03:43,905
Nasıl etkilendiklerini bilmesek de,

76
00:03:43,905 --> 00:03:47,125
kerevit, karides ve yengeci canlı
olarak kaynatıyoruz.

77
00:03:47,125 --> 00:03:48,997
Bu durum ahlaki bir sorun oluşturuyor,

78
00:03:48,997 --> 00:03:52,905
çünkü bu hayvanların gereksiz yere acı
çekmesine neden oluyor olabiliriz.

79
00:03:52,905 --> 00:03:57,036
Tartışmalı olsa da, bilimsel deneyler
bazı ipuçları veriyor.

80
00:03:57,036 --> 00:04:01,378
Hermit yengeçleri üzerinde yapılan testler
gösteriyor ki, elektrik verildiklerinde

81
00:04:01,378 --> 00:04:03,497
kabuklarını bırakıyorlar

82
00:04:03,497 --> 00:04:05,806
fakat kabukları sağlamsa kalıyorlar.

83
00:04:05,806 --> 00:04:09,257
Normalde, yaralı kolunu korumak için
kıvıran ahtapotlar,

84
00:04:09,257 --> 00:04:12,307
avlarını yakalamak için kullanabilirler.

85
00:04:12,307 --> 00:04:16,826
Bu da, tehlike karşısında
refleksif olarak davranmadıklarını ve

86
00:04:16,826 --> 00:04:20,296
akıl yürüterek hareket ettiklerini 
gösteriyor.

87
00:04:20,296 --> 00:04:23,897
Aynı zamanda, yengeçlerin elektrik şoka
uğradıkları bölgelerini

88
00:04:23,897 --> 00:04:26,687
defalarca ovdukları biliniyor.

89
00:04:26,687 --> 00:04:28,567
Deniz salyangozları bile

90
00:04:28,567 --> 00:04:31,896
tehlikeli bir uyarıcının yakında
olduğunu algıladıklarında kaçıyorlar.

91
00:04:31,896 --> 00:04:35,979
Bu da fiziksel algı hafızalarının 
olduğu anlamına geliyor.

92
00:04:35,979 --> 00:04:38,368
Hayvan acılarıyla ilgili
öğrenecek çok şey var.

93
00:04:38,368 --> 00:04:40,387
Bildiklerimiz çoğaldıkça, gereksiz yere

94
00:04:40,387 --> 00:04:45,127
acı vermeye sebep olmadığımız 
bir dünyada yaşama şansımız artacak.