Để giải quyết các vấn đề cũ, hãy nghiên cứu các loài mới

Tự nhiên rất phong phú đa dạng, và đầy bí ẩn theo một cách tuyệt vời -- nhưng nghiên cứu sinh học ngày nay thường chỉ tập trung vào bảy loài, trong đó có chuột, gà, ruồi giấm và chúng ta. Theo nhà sinh học Alejandro Sánchez Alvarado, chúng ta đang nghiên cứu một mảnh nhỏ đến đáng kinh ngạc của sự sống, và hy vọng đó là đủ để giải quyết các vấn đề cũ nhất và nhiều thách thức nhất trong khoa học, ví như căn bệnh ung thư. Trong bài nói thu hút thị giác này, Alvarado kêu họi chúng ta tìm hiểu về những điều chưa biết và cho chúng ta thấy những khám phá đáng chú ý mà chỉ trở nên rõ ràng khi chúng ta làm điều đó.

Trong vài năm trở lại đây,

vào mùa hè, tôi đã dành nhiều thời gian
trong phòng thí nghiệm sinh học biển

tại Woods Hole, bang Massachusetts.

Và khi ở đó, điều tôi làm
là thuê một chiếc thuyền.

Và tôi muốn mời các bạn

tham gia một chuyến đi thuyền
cùng tôi tối nay.

Chúng ta đi từ Eel pond
vào tới Vineyard Sound,

nằm ngay bên bờ Martha's Vineyard,

được trang bị máy bay không người lái
giúp nhận diện các điểm tiềm năng

để từ đó quan sát Đại Tây Dương.

Trước đó, tôi định nói là
quan sát tầm sâu Đại Tây Dương,

nhưng ta không cần xuống quá sâu
để tới được những điều chưa biết.

Ở đây, chỉ hơn 2 dặm

từ nơi được coi là phòng thí nghiệm
sinh học biển tuyệt vời nhất thế giới,

chúng tôi đã hạ xuống nước
một lưới sinh vật phù du

và đưa lên mặt nước

những thứ mà nhân loại hiếm khi chú ý tới,

và thường là chưa từng thấy trước đây.

Đây là một trong số những sinh vật
chúng tôi thấy trong lưới.

Một con sứa.

Nhưng hãy nhìn kỹ xem,

đang sống trong con vật này
là một loài sinh vật khác,

rất có thể là hoàn toàn mới lạ
đối với khoa học.

Một loài hoàn toàn mới.

Hay là vẻ đẹp trong suốt khác này

với trái tim đang đập,

đang phát triển vô tính phía trên đầu nó,

thế hệ tiếp theo đó sẽ sinh sản hữu tính.

Để tôi nói lại:

con vật này đang phát triển vô tính
phía trên đầu nó,

sẽ sinh sản hữu tính
trong thế hệ tiếp theo.

Một con sứa kỳ cục?

Không hẳn.

Đây là hải tiêu.

Là một nhóm các loài vật

mà theo những gì ta biết,
có chung nguồn gốc hệ gen bao quát với ta,

và có lẽ là loài không xương sống
gần nhất với chúng ta.

Hãy gặp anh chị họ của bạn,

Thalia democratica.

(Cười)

Tôi chắc rằng trong buổi sum họp gia đình,
bạn đã không dành một chỗ

cho Thalia,

nhưng để tôi cho các bạn biết,

những loài vật này
liên quan mật thiết với chúng ta

theo những cách mà chúng ta
mới chỉ bắt đầu hiểu ra.

Vì vậy, lần tới nếu bạn nghe ai nói
với giọng điệu nhạo báng

rằng kiểu nghiên cứu này
chỉ là một chuyến đi câu cá đơn giản,

tôi mong các bạn nhớ về chuyến đi
ta vừa tham gia.

Ngày nay, rất nhiều môn khoa học sinh học
chỉ thấy được giá trị

ở việc nghiên cứu sâu hơn
những gì ta vốn đã biết --

ở việc vẽ ra những lục địa
vốn đã được tìm ra.

Nhưng một số chúng ta
hứng thú với điều chưa biết hơn rất nhiều.

Chúng ta muốn khám phá
những lục địa hoàn toàn mới,

và ngắm nhìn những cảnh tượng tráng lệ
chưa được biết tới.

Chúng ta khao khát được trải nghiệm
cảm giác hoàn toàn bối rối

trước những gì
ta chưa từng thấy trước đây.

Và đúng, tôi đồng ý

rằng có rất nhiều sự thỏa mãn cái tôi
khi được nói rằng,

"Này, tôi là người đầu tiên
khám phá ra điều đó."

Nhưng đây không phải
là một việc làm để tự đề cao,

vì với loại hình nghiên cứu khám phá này,

nếu bạn không cảm thấy hoàn toàn ngu ngốc
trong phần lớn thời gian,

thì bạn đang làm khoa học không đủ tốt.

(Cười)

Mỗi mùa hè tôi lại mang lên boong
chiếc thuyền nhỏ này của chúng tôi

ngày càng nhiều thứ
mà chúng tôi biết rất ít về chúng.

Tối nay tôi muốn kể các bạn nghe
một câu chuyện về sự sống

mà hiếm khi được kể
trong một không gian như thế này.

Từ vị trí thuận lợi của phòng thí nghiệm
sinh học thế kỷ 21 của mình,

chúng tôi đã bắt đầu làm sáng tỏ
nhiều bí ẩn của sự sống bằng kiến thức.

Chúng tôi cảm thấy
sau nhiều thế kỷ nghiên cứu khoa học,

mình đang bắt đầu
có những bước tiến đáng kể

trong việc tìm ra một số
nguyên tắc nền tảng nhất của sự sống.

Sự lạc quan của chúng tôi đã được phản ánh
qua sự phát triển công nghệ sinh học

trên toàn cầu,

cố gắng sử dụng kiến thức khoa học
để chữa bệnh cho con người.

Nhứng thứ như ung thư, lão hóa,
các bệnh thoái hóa;

đây là một số điều không mong muốn
mà chúng ta mong có thể chế ngự được.

Tôi thường băn khoăn:

Vì sao chúng ta lại gặp nhiều khó khăn

khi cố gắng giải quyết căn bệnh ung thư?

Có phải vì chúng ta đang cố giải quyết
vấn đề căn bệnh ung thư,

mà không cố gắng để hiểu về sự sống?

Sự sống trên hành tinh này
có một nguồn gốc chung,

và tôi có thể tóm tắt 3,5 tỷ năm
lịch sử sự sống trên hành tinh này

bằng một hình ảnh duy nhất.

Điều bạn thấy đây là đại diện
toàn bộ loài đã được biết trên hành tinh.

Trong sự mênh mông của
sự sống và đa dạng sinh học

chúng ta chiếm một vị trí
không hề nổi bật.

(Cười)

Loài khôn ngoan.

Lớp cuối cùng trong loài.

Và dù tôi không thực sự muốn xem thường

những thành tựu của loài chúng ta,

nhiều như chúng ta muốn như vậy
và thường giả vờ là như vậy,

chúng ta không phải là thước đo chuẩn mực
của mọi thứ.

Tuy nhiên, chúng ta là thước đo
của rất nhiều thứ.

Chúng ta không ngừng xác định số lượng,
phân tích và so sánh,

và một số trong đó là tuyệt đối hữu ích
và quả thực là rất cần thiết.

Nhưng ngày nay việc chú trọng thúc đẩy
nghiên cứu sinh học để chuyên môn hóa

và tạo ra những kết quả thực tiễn hơn

thực ra đang hạn chế khả năng của chúng ta
trong việc tìm hiểu về sự sống,

thu hẹp những giới hạn và những chiều sâu
theo một cách không thể chấp nhận được.

Chúng ta đang đo đếm một mảnh hẹp
đến đáng kinh ngạc của sự sống,

và hy vọng rằng những con số đó
sẽ cứu mạng được tất cả chúng ta.

Bạn hỏi hẹp đến thế nào à?

Để tôi đưa bạn một con số.

Theo ước tính gần đây của
Cục Quản lý Đại dương và Khí quyển Quốc gia,

khoảng 95% đại dương chưa được khám phá.

Hãy dành chút thời gian để hiểu.

95% đại dương chưa từng được khám phá.

Tôi nghĩ rằng rất an toàn khi nói

chúng ta thậm chí không biết được
ta không biết bao nhiều phần của sự sống.

Vì vậy, không ngạc nhiên
rằng mỗi tuần trong lĩnh vực của tôi

chúng tôi bắt đầu thấy có
ngày càng nhiều các loài mới

được thêm vào cây sự sống tuyệt vời này.

Ví dụ như loài này --

đã được phát hiện đầu mùa hè này,

là loài mới với khoa học,

và giờ đang ở nhánh đơn độc
trên cây phả hệ của chúng ta.

Điều bi kịch hơn

là chúng ta biết là có
hàng tá các loài khác ngoài đại dương,

nhưng những đặc tính sinh học của chúng
hoàn toàn chưa được nghiên cứu.

Tôi chắc rằng một số các bạn
đã nghe về việc

một con sao biển thực sự có thể
tái tạo cánh của nó sau khi bị mất.

Nhưng một số có thể không biết

rằng chính cái cánh đó thực sự có thể
tái tạo một con sao biển hoàn chỉnh.

Và ở ngoài kia có những động vật
làm được những điều thực sự ấn tượng.

Tôi sẵn lòng cá với bạn

rằng nhiều người các bạn chưa bao giờ
nghe đến sán dẹp, Schmidtea mediterranea.

Con vật nhỏ bé ở ngay đây

làm được những điều
thực sự làm tôi kinh ngạc.

Bạn có thể lấy một trong những con vật này
và cắt nó thành 18 mảnh khác nhau,

và mỗi mảnh đều có thể tái tạo

thành cơ thể hoàn chỉnh

trong chưa đầy hai tuần.

18 đầu, 18 thân, 18 bí ẩn.

Trong vòng thập kỷ rưỡi vừa qua,

tôi đã cố gắng tìm hiểu
cách những con vật nhỏ bé này làm điều đó,

và cách chúng có thể làm trò ảo thuật này.

Nhưng giống mọi ảo thuật gia tài ba,

chúng thực sự không sẵn lòng
tiết lộ bí mật cho tôi.

(Cười)

Vì vậy chúng ta ở đây,

sau 20 năm nghiên cứu những con vật này,

lập bản đồ gen, gãi cằm suy nghĩ,

và hàng ngàn thủ thuật cắt cụt
và hàng ngàn sự tái tạo,

chúng ta vẫn chưa hiểu hoàn toàn
những loài vật này làm điều đó thế nào.

Mỗi con giun dẹp mỗi đại dương với chúng

chứa đầy những ẩn số.

Một trong những đặc điểm chung

của toàn bộ những loài vật
tôi đã đề cập tới

là có vẻ như
chúng không có bản ghi nhớ nào

mà chúng cần để cư xử
dựa trên những nguyên tắc

mà chúng ta đã rút ra được từ rất nhiều
những loài vật được chọn ngẫu nhiên

đang sinh sống trên diện tích rộng lớn

của các phòng thí nghiệm sinh học
trên khắp thế giới.

Hãy gặp những loài đoạt giải Nobel.

Bảy loài vật

đã đưa đến cho chúng ta
những sự hiểu biết

về hành vi sinh học ngày hôm nay.

Con vật nhỏ bé ngay đây --

ba giải Nobel trong 12 năm.

Và ấy vậy mà,
sau tất cả những sự chú ý chúng nhận được

và tất cả những kiến thức ta tạo ra,

cũng như phần lớn nhất của những tích lũy,

chúng ta đang đứng ở đây,
trước một loạt những vấn đề khó giải quyết

và rất nhiều những thách thức mới.

Và không may, đó là bởi vì

bảy loài vật này chỉ tương đương

với 0,0009% toàn bộ các loài
sống trên hành tinh.

Vì vậy tôi bắt đầu hoài nghi

rằng chuyên môn của ta đang bắt đầu
cản trở sự tiến bộ, ở trường hợp tốt nhất,

và ở trường hợp xấu nhất,
đang làm chúng ta lạc lối.

Đó là bởi vì sự sống trên hành tinh này
và lịch sử của nó

là lịch sử những kẻ phá nguyên tắc.

Sự sống bắt nguồn trên mặt hành tinh này
với những sinh vật đơn bào,

đã bơi dưới đại dương
hàng triệu năm,

tới khi một trong số các sinh vật đó
quyết định,

"Tôi sẽ làm điều gì đó khác biệt hôm nay;

hôm nay tôi muốn phát minh ra
một thứ gọi là sự đa bào,

và tôi sẽ làm điều này."

Và tôi chắc đó không phải
quyết định phổ biến khi ấy --

(Cười)

theo cách nào đó,
nó đã làm được.

Và rồi, các sinh vật đa bào
bắt đầu đến cư ngụ

tại toàn bộ những đại dương tổ tiên này,

và đã phát triển mạnh mẽ.

Và ta có chúng ở đây ngày nay.

Những vùng đất đai rộng lớn
bắt đầu nổi lên từ bề mặt đại dương,

và một sinh vật khác đã nghĩ,

"Này, chỗ kia trông có vẻ là khu đất tốt.

Tôi muốn chuyển đến đó."

"Cậu điên à?

Cậu sẽ chết khô ở đó.
Không gì có thể sống nếu thiếu nước."

Nhưng sự sống tìm cách,

và có những sinh vật
giờ đây sống trên mặt đất.

Khi đã trên mặt đất,
chúng có thể đã nhìn lên trời

và nói, "Đi trên mây sẽ rất tuyệt,

tôi sẽ bay."

"Cậu không thể phá luật hấp dẫn,
cậu không thể nào bay được."

Ấy vậy mà, tự nhiên đã phát minh ra --

rất nhiều lần khác nhau --

các cách để bay.

Tôi yêu nghiên cứu các loài
phá bỏ các nguyên tắc,

vì mỗi lần chúng phá bỏ một nguyên tắc,
chúng lại phát minh ra một điều mới

mà đã giúp chúng ta có thể có mặt ở đây
ngày hôm nay.

Những loài vật này không có bản ghi nhớ.

Chúng đã phá bỏ những nguyên tắc.

Vì vậy nếu chúng ta nghiên cứu
những loài vật này,

liệu việc nghiên cứu chúng thế nào
nên phá bỏ các nguyên tắc?

Tôi nghĩ chúng ta cần làm mới lại
tinh thần muốn khám phá của ta.

Thay vì đưa tự nhiên
vào phòng thí nghiệm của mình

và tìm hiểu nó ở đó,

chúng ta cần đưa khoa học của ta

vào phòng thí nghiệm uy nghi này,
chính là tự nhiên,

và ở đó, với những trang bị công nghệ
hiện đại của chúng ta,

tìm hiểu mọi hình thái sự sống
chúng ta tìm được,

và mọi thuộc tính sinh học mới
chúng ta có thể tìm được.

Chúng ta thực sự có thể đem
sự thông minh của ta

trở nên ngu ngốc lại --

không manh mối trước sự bao la
của những ẩn số.

Bởi vì sau tất cả,

khoa học không thực sự là về kiến thức.

Khoa học là về thiếu kiến thức.

Đó là điều chúng ta làm.

Antoine de Saint-Exupéry từng viết,

"Nếu bạn muốn đóng một con tàu,

thì đừng kêu gọi mọi người thu gom gỗ

và đừng giao việc cho họ,

mà hãy dạy cho họ sự mong mỏi
một đại dương bao la vô tận ..."

Là một nhà khoa học, một giáo viên,

tôi muốn diễn giải lại điều này

rằng những nhà khoa học chúng tôi
cần dạy những học sinh của mình

rằng cần có sự mong mỏi
đại dương bao la vô tận

là sự thiếu kiến thức của ta.

Loài tinh khôn chúng ta là loài duy nhất

quyết tâm tìm hiểu về khoa học.

Ta, như mọi loài khác
trên hành tinh này,

là một phần của lịch sử
của sự sống trên hành tinh này.

Và tôi nghĩ tôi hơi sai khi nói
rằng sự sống là một bí ẩn,

vì tôi nghĩ rằng thực ra
sự sống là bí mật hé mở

trong nghìn năm luôn ra hiệu
cho loài chúng ta để hiểu được nó.

Vậy nên tôi hỏi các bạn:

Chúng ta có phải cơ hội duy nhất
mà sự sống phải tự tìm hiểu?

Và nếu đúng,

chúng ta còn chờ cái quái gì nữa?

Xin cảm ơn.

(Vỗ tay)