< Return to Video

Yağ ve su neden karışmıyor? - John Pollard

  • 0:07 - 0:10
    Tuz suda çözünürken,
    yağ neden çözünmez?
  • 0:10 - 0:12
    Kısa cevap; kimya.
  • 0:12 - 0:14
    Bu tatmin edici bir cevap değil, değil mi?
  • 0:14 - 0:17
    Tuzun çözünüp yağın
    çözünmemesinde olduğu gibi
  • 0:17 - 0:19
    herhangi bir olayın
  • 0:19 - 0:21
    gerçekleşmesinin ardında
    iki temel sebep var;
  • 0:21 - 0:23
    enerji bilimi ve entropi.
  • 0:23 - 0:25
    Enerji bilimi temelde
  • 0:25 - 0:28
    maddeler arasındaki
    çekim gücüyle ilgilenir.
  • 0:28 - 0:31
    Sudaki tuz veya yağa baktığımızda;
  • 0:31 - 0:34
    parçaçıklar arasındaki çekime
  • 0:34 - 0:37
    oldukça küçük bir ölçekte
  • 0:37 - 0:38
    moleküler seviyede odaklanırız.
  • 0:38 - 0:40
    Bu ölçeği söyle açıklayabiliriz;
  • 0:40 - 0:42
    bir bardak suda
  • 0:42 - 0:43
    evrendeki bilinen yıldızlardan
  • 0:43 - 0:46
    daha fazla molekül var.
  • 0:46 - 0:49
    Bu moleküllerin tamamı
    sürekli hareket halinde;
  • 0:49 - 0:52
    kıpırdıyor, titriyor ve dönüyor.
  • 0:52 - 0:55
    Tüm bu moleküllerin
  • 0:55 - 0:57
    bardaktan uçup gitmesini önleyen şey,
  • 0:57 - 1:00
    moleküller arasındaki çekim kuvveti.
  • 1:01 - 1:04
    Su ve diğer maddeler arasındaki
    bu çekim gücü,
  • 1:04 - 1:08
    enerji bilimi derken kastettiğimiz şey.
  • 1:08 - 1:10
    Su moleküllerinin sürekli
  • 1:10 - 1:11
    dans ettiğini düşünebilirsiniz.
  • 1:11 - 1:13
    Sürekli ve gelişigüzel partner değiştiren
  • 1:13 - 1:17
    bir grup dansçı gibi.
  • 1:17 - 1:19
    Basitçe söylemek gerekirse,
    suyun kendisiyle
  • 1:19 - 1:22
    etkileşim dengesini aksatmayacak şekilde
  • 1:22 - 1:25
    maddelerin suyla
    etkileşime girebilmesi için
  • 1:25 - 1:27
    belli şeylerin suyla
    neden iyi karıştığını
  • 1:27 - 1:31
    bazılarının neden karışmadığını
    açıklamakta önemli bir rol oynar.
  • 1:32 - 1:34
    Entropi temel olarak
  • 1:34 - 1:37
    maddelerin ve enerjinin
    gelişigüzel harekete bağlı olarak
  • 1:37 - 1:39
    düzenlenebilme biçimini tanımlar.
  • 1:39 - 1:41
    Örneğin, bir odadaki havayı düşünün.
  • 1:41 - 1:44
    Uzayda havayı oluşturan
  • 1:44 - 1:48
    trilyonlarca taneciğin olası
    tüm farklı dizilişlerini hayal edin.
  • 1:48 - 1:49
    Bu dizilişlerin
  • 1:49 - 1:52
    bazılarında oksijen molekülleri şurada
  • 1:52 - 1:55
    ve nitrojen molekülleri burada,
  • 1:55 - 1:56
    ayrılmış olabilir.
  • 1:56 - 1:58
    Fakat bu olası dizilişlerin ötesinde
  • 1:58 - 2:01
    bu moleküller birbirleriyle karışır.
  • 2:01 - 2:03
    Yani, entropi karışımı destekliyor.
  • 2:03 - 2:06
    Enerji bilimi çekici güçlerle ilgileniyor.
  • 2:06 - 2:08
    Bu yüzden, eğer çekici güçler mevcutsa,
  • 2:08 - 2:10
    bazı dizilişlerin olasılıkları
  • 2:10 - 2:12
    geliştirilebilir,
  • 2:12 - 2:14
    şeylerin birbirini
    çektikleri yerlerdekiler.
  • 2:14 - 2:16
    Ne olacağını her zaman
  • 2:16 - 2:19
    bu iki şeyin dengesi oluşturur.
  • 2:19 - 2:20
    Su, moleküler seviyede
  • 2:20 - 2:23
    iki hidrojen ve bir oksijen atomundan
  • 2:23 - 2:26
    oluşan su moleküllerinden oluşur.
  • 2:26 - 2:28
    Sıvı su olarak bu moleküller
  • 2:28 - 2:31
    sürekli ve gelişigüzel bir grup dansında,
  • 2:31 - 2:34
    buna da hidrojen birleştirme ağı deniyor.
  • 2:34 - 2:36
    Entropi, grup dansının
  • 2:36 - 2:38
    her zaman devam etmesini destekliyor.
  • 2:38 - 2:41
    Su moleküllerinin çizgi dansı
    yapmasıyla karşılaştırıldığında,
  • 2:41 - 2:42
    tüm su moleküllerinin
  • 2:42 - 2:45
    kare dans düzenleyebileceği
    daha fazla yol
  • 2:45 - 2:45
    her zaman var.
  • 2:45 - 2:48
    Kare dans sürekli devam eder.
  • 2:48 - 2:51
    Peki suyun içine tuz koyarsak ne olur?
  • 2:51 - 2:53
    Moleküler düzeyde,
  • 2:53 - 2:56
    tuz aslında bir tuğla duvarı gibi
  • 2:56 - 2:58
    organize olmuş iki farklı iyon,
  • 2:58 - 3:00
    klor ve sodyumdan oluşur.
  • 3:00 - 3:02
    Dansa, formasyondaki
  • 3:02 - 3:03
    büyük bir grup olarak geliyor
  • 3:03 - 3:05
    ve başlangıçta yanda oturuyorlar,
  • 3:05 - 3:07
    dansa katılmak için
  • 3:07 - 3:10
    bireysel iyonlara ayrılmaya isteksizler.
  • 3:10 - 3:12
    İçten içe, bu utangaç dansçılar
  • 3:12 - 3:15
    birilerinin onları
    dansa kaldırmasını istiyorlar.
  • 3:15 - 3:18
    Bir su, rastgele bunlardan birine çarpıp
  • 3:18 - 3:22
    onu grubundan uzaklaştırarak
    dansa çektiğinde giderler.
  • 3:22 - 3:23
    Dansa kalkınca da
  • 3:23 - 3:25
    geri dönmezler.
  • 3:25 - 3:27
    Tuz iyonlarının eklenmesi
  • 3:27 - 3:29
    kare dansa daha fazla
  • 3:29 - 3:31
    dans pozisyonu ekler,
  • 3:31 - 3:34
    bu yüzden su ile
    dans etmeleri tercih edilir.
  • 3:35 - 3:37
    Bir de yağı ele alalım.
  • 3:37 - 3:41
    Yağda, moleküller bir anlamda
    su ile dans etmekle ilgilenir, bu yüzden
  • 3:41 - 3:43
    entropi, dansa katılmalarını destekliyor.
  • 3:43 - 3:45
    Sorun şu ki, yağ molekülleri
  • 3:45 - 3:47
    devasa balo elbisesi giyiyorlar
  • 3:47 - 3:50
    ve su moleküllerinden çok daha büyükler.
  • 3:50 - 3:52
    Bu nedenle, bir
    yağ molekülü piste çıktığında,
  • 3:52 - 3:55
    boyutları dansa ve suların katıldığı
  • 3:55 - 3:57
    rastgele ortak değişimine,
  • 3:57 - 3:59
    dansın çok önemli bir parçasına
  • 3:59 - 4:00
    gerçekten zarar verir.
  • 4:00 - 4:03
    Üstelik, pek iyi dansçı da değiller.
  • 4:03 - 4:05
    Su molekülleri yağ moleküllerini
  • 4:05 - 4:06
    dansa dahil etmeye çalışırlar,
  • 4:06 - 4:09
    ama sadece elbiseleriyle çarpmaya
  • 4:09 - 4:12
    ve dans pistinin tamamını
    kaplamaya devam ederler.
  • 4:12 - 4:14
    Yağ pistten çıktığında
    suyun dans edebileceği
  • 4:14 - 4:16
    daha fazla olanak var,
  • 4:16 - 4:18
    bu yüzden sular yağı sıkıştırır
  • 4:18 - 4:21
    ve diğerleriyle birlikte
    kenara geri iter.
  • 4:21 - 4:23
    Çok sayıda yağ yan tarafa atıldığında,
  • 4:23 - 4:25
    suların ne kadar haksız olduğunu
  • 4:25 - 4:27
    ve grup olarak birbirine yapışmaları
  • 4:27 - 4:29
    gerektiğini paylaşmak için
  • 4:29 - 4:31
    bir araya gelirler.
  • 4:31 - 4:33
    Moleküller arasındaki etkileşimler
  • 4:33 - 4:35
    ve rastgele hareket ettiklerinde,
  • 4:35 - 4:37
    oluşturdukları dizilimler
  • 4:37 - 4:41
    karışıp karışmayacaklarını belirler.
  • 4:41 - 4:44
    Başka bir deyişle, su ve yağ karışmaz,
  • 4:44 - 4:47
    çünkü uyumlu dans partnerleri değiller.
Title:
Yağ ve su neden karışmıyor? - John Pollard
Description:

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/why-don-t-oil-and-water-mix-john-pollard

Tuz suda çözünürken yağ çözünmez. Ama neden? Bu bardak suyu, daha fazla tuz iyonuyla dans etmeyi tercih eden su moleküllerinin her zaman dans partnerini değiştirdiği büyük, çarpışan bir dans partisi olarak düşünebilirsiniz. John Pollard iki kimya prensibi enerji ve entropinin dans pistini nasıl yönettiğini açıklıyor.

Dersi veren: John Pollard, Animasyon: Andrew Foerster.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:03

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.