WEBVTT

00:00:06.738 --> 00:00:10.329
Tuz suda çözünürken,
yağ neden çözünmez?

00:00:10.329 --> 00:00:12.124
Kısa cevap; kimya.

00:00:12.124 --> 00:00:14.328
Bu tatmin edici bir cevap değil, değil mi?

00:00:14.328 --> 00:00:17.442
Tuzun çözünüp yağın 
çözünmemesinde olduğu gibi

00:00:17.442 --> 00:00:19.152
herhangi bir olayın

00:00:19.152 --> 00:00:21.348
gerçekleşmesinin ardında 
iki temel sebep var;

00:00:21.348 --> 00:00:23.109
enerji bilimi ve entropi.

00:00:23.489 --> 00:00:25.322
Enerji bilimi temelde

00:00:25.322 --> 00:00:28.203
maddeler arasındaki 
çekim gücüyle ilgilenir.

00:00:28.203 --> 00:00:31.155
Sudaki tuz veya yağa baktığımızda;

00:00:31.155 --> 00:00:34.152
parçaçıklar arasındaki çekime

00:00:34.152 --> 00:00:36.639
oldukça küçük bir ölçekte

00:00:36.639 --> 00:00:38.180
moleküler seviyede odaklanırız.

00:00:38.180 --> 00:00:39.898
Bu ölçeği söyle açıklayabiliriz;

00:00:39.898 --> 00:00:41.599
bir bardak suda

00:00:41.599 --> 00:00:43.110
evrendeki bilinen yıldızlardan

00:00:43.110 --> 00:00:45.816
daha fazla molekül var.

00:00:45.816 --> 00:00:49.448
Bu moleküllerin tamamı 
sürekli hareket halinde;

00:00:49.448 --> 00:00:52.460
kıpırdıyor, titriyor ve dönüyor.

00:00:52.460 --> 00:00:54.774
Tüm bu moleküllerin

00:00:54.774 --> 00:00:56.858
bardaktan uçup gitmesini önleyen şey,

00:00:56.858 --> 00:01:00.270
moleküller arasındaki çekim kuvveti.

00:01:01.230 --> 00:01:04.482
Su ve diğer maddeler arasındaki 
bu çekim gücü,

00:01:04.482 --> 00:01:07.733
enerji bilimi derken kastettiğimiz şey.

00:01:07.733 --> 00:01:09.874
Su moleküllerinin sürekli

00:01:09.874 --> 00:01:11.419
dans ettiğini düşünebilirsiniz.

00:01:11.419 --> 00:01:13.447
Sürekli ve gelişigüzel partner değiştiren

00:01:13.447 --> 00:01:16.501
bir grup dansçı gibi.

00:01:16.501 --> 00:01:19.185
Basitçe söylemek gerekirse, 
suyun kendisiyle

00:01:19.185 --> 00:01:22.286
etkileşim dengesini aksatmayacak şekilde

00:01:22.298 --> 00:01:24.881
maddelerin suyla 
etkileşime girebilmesi için

00:01:24.881 --> 00:01:27.230
belli şeylerin suyla 
neden iyi karıştığını

00:01:27.230 --> 00:01:31.469
bazılarının neden karışmadığını 
açıklamakta önemli bir rol oynar.

00:01:32.048 --> 00:01:33.912
Entropi temel olarak

00:01:33.912 --> 00:01:36.631
maddelerin ve enerjinin 
gelişigüzel harekete bağlı olarak

00:01:36.631 --> 00:01:38.503
düzenlenebilme biçimini tanımlar.

00:01:38.503 --> 00:01:41.200
Örneğin, bir odadaki havayı düşünün.

00:01:41.200 --> 00:01:44.062
Uzayda havayı oluşturan

00:01:44.062 --> 00:01:47.990
trilyonlarca taneciğin olası 
tüm farklı dizilişlerini hayal edin.

00:01:48.131 --> 00:01:49.167
Bu dizilişlerin

00:01:49.167 --> 00:01:52.163
bazılarında oksijen molekülleri şurada

00:01:52.163 --> 00:01:54.814
ve nitrojen molekülleri burada,

00:01:54.814 --> 00:01:55.855
ayrılmış olabilir.

00:01:55.855 --> 00:01:58.230
Fakat bu olası dizilişlerin ötesinde

00:01:58.230 --> 00:02:01.230
bu moleküller birbirleriyle karışır.

00:02:01.230 --> 00:02:03.481
Yani, entropi karışımı destekliyor.

00:02:03.481 --> 00:02:06.334
Enerji bilimi çekici güçlerle ilgileniyor.

00:02:06.334 --> 00:02:08.417
Bu yüzden, eğer çekici güçler mevcutsa,

00:02:08.417 --> 00:02:10.321
bazı dizilişlerin olasılıkları

00:02:10.321 --> 00:02:11.500
geliştirilebilir,

00:02:11.500 --> 00:02:13.780
şeylerin birbirini
çektikleri yerlerdekiler.

00:02:13.780 --> 00:02:16.294
Ne olacağını her zaman

00:02:16.294 --> 00:02:18.871
bu iki şeyin dengesi oluşturur.

00:02:18.871 --> 00:02:20.285
Su, moleküler seviyede

00:02:20.285 --> 00:02:22.664
iki hidrojen ve bir oksijen atomundan

00:02:22.664 --> 00:02:25.829
oluşan su moleküllerinden oluşur.

00:02:25.829 --> 00:02:28.497
Sıvı su olarak bu moleküller

00:02:28.497 --> 00:02:30.831
sürekli ve gelişigüzel bir grup dansında,

00:02:30.831 --> 00:02:34.386
buna da hidrojen birleştirme ağı deniyor.

00:02:34.386 --> 00:02:35.771
Entropi, grup dansının

00:02:35.771 --> 00:02:38.018
her zaman devam etmesini destekliyor.

00:02:38.018 --> 00:02:41.124
Su moleküllerinin çizgi dansı 
yapmasıyla karşılaştırıldığında,

00:02:41.142 --> 00:02:42.349
tüm su moleküllerinin

00:02:42.349 --> 00:02:44.540
kare dans düzenleyebileceği
daha fazla yol

00:02:44.550 --> 00:02:45.421
her zaman var.

00:02:45.421 --> 00:02:47.781
Kare dans sürekli devam eder.

00:02:47.781 --> 00:02:50.750
Peki suyun içine tuz koyarsak ne olur?

00:02:50.750 --> 00:02:52.748
Moleküler düzeyde,

00:02:52.748 --> 00:02:55.584
tuz aslında bir tuğla duvarı gibi

00:02:55.584 --> 00:02:57.838
organize olmuş iki farklı iyon,

00:02:57.838 --> 00:03:00.082
klor ve sodyumdan oluşur.

00:03:00.082 --> 00:03:01.502
Dansa, formasyondaki

00:03:01.502 --> 00:03:03.386
büyük bir grup olarak geliyor

00:03:03.386 --> 00:03:05.040
ve başlangıçta yanda oturuyorlar,

00:03:05.040 --> 00:03:07.431
dansa katılmak için

00:03:07.431 --> 00:03:10.272
bireysel iyonlara ayrılmaya isteksizler.

00:03:10.272 --> 00:03:12.456
İçten içe, bu utangaç dansçılar

00:03:12.456 --> 00:03:15.009
birilerinin onları 
dansa kaldırmasını istiyorlar.

00:03:15.009 --> 00:03:18.233
Bir su, rastgele bunlardan birine çarpıp

00:03:18.233 --> 00:03:21.927
onu grubundan uzaklaştırarak 
dansa çektiğinde giderler.

00:03:21.983 --> 00:03:23.362
Dansa kalkınca da

00:03:23.362 --> 00:03:24.948
geri dönmezler.

00:03:24.948 --> 00:03:27.352
Tuz iyonlarının eklenmesi

00:03:27.352 --> 00:03:29.412
kare dansa daha fazla

00:03:29.412 --> 00:03:30.790
dans pozisyonu ekler,

00:03:30.790 --> 00:03:33.973
bu yüzden su ile 
dans etmeleri tercih edilir.

00:03:35.156 --> 00:03:37.119
Bir de yağı ele alalım.

00:03:37.119 --> 00:03:40.850
Yağda, moleküller bir anlamda 
su ile dans etmekle ilgilenir, bu yüzden

00:03:40.887 --> 00:03:43.138
entropi, dansa katılmalarını destekliyor.

00:03:43.138 --> 00:03:45.193
Sorun şu ki, yağ molekülleri

00:03:45.193 --> 00:03:47.471
devasa balo elbisesi giyiyorlar

00:03:47.471 --> 00:03:50.040
ve su moleküllerinden çok daha büyükler.

00:03:50.040 --> 00:03:52.474
Bu nedenle, bir 
yağ molekülü piste çıktığında,

00:03:52.474 --> 00:03:55.299
boyutları dansa ve suların katıldığı

00:03:55.299 --> 00:03:56.919
rastgele ortak değişimine,

00:03:56.919 --> 00:03:58.622
dansın çok önemli bir parçasına

00:03:58.622 --> 00:04:00.329
gerçekten zarar verir.

00:04:00.329 --> 00:04:02.885
Üstelik, pek iyi dansçı da değiller.

00:04:02.885 --> 00:04:04.805
Su molekülleri yağ moleküllerini

00:04:04.805 --> 00:04:06.464
dansa dahil etmeye çalışırlar,

00:04:06.464 --> 00:04:08.890
ama sadece elbiseleriyle çarpmaya

00:04:08.890 --> 00:04:11.550
ve dans pistinin tamamını 
kaplamaya devam ederler.

00:04:11.550 --> 00:04:13.723
Yağ pistten çıktığında 
suyun dans edebileceği

00:04:13.723 --> 00:04:15.765
daha fazla olanak var,

00:04:15.765 --> 00:04:18.214
bu yüzden sular yağı sıkıştırır

00:04:18.214 --> 00:04:20.803
ve diğerleriyle birlikte 
kenara geri iter.

00:04:20.803 --> 00:04:22.887
Çok sayıda yağ yan tarafa atıldığında,

00:04:22.887 --> 00:04:24.971
suların ne kadar haksız olduğunu

00:04:24.971 --> 00:04:27.280
ve grup olarak birbirine yapışmaları

00:04:27.280 --> 00:04:29.455
gerektiğini paylaşmak için

00:04:29.455 --> 00:04:31.408
bir araya gelirler.

00:04:31.408 --> 00:04:33.146
Moleküller arasındaki etkileşimler

00:04:33.156 --> 00:04:35.082
ve rastgele hareket ettiklerinde,

00:04:35.082 --> 00:04:37.472
oluşturdukları dizilimler

00:04:37.472 --> 00:04:40.816
karışıp karışmayacaklarını belirler.

00:04:41.216 --> 00:04:43.637
Başka bir deyişle, su ve yağ karışmaz,

00:04:43.637 --> 00:04:47.217
çünkü uyumlu dans partnerleri değiller.