Kör bir gök bilimci nasıl yıldızları duymayı başardı
-
0:01 - 0:03Bir zamanlar, bir yıldız vardı.
-
0:04 - 0:07O da, diğer her şey gibi, doğdu;
-
0:07 - 0:11güneşimizin 30 katı büyüklüğe ulaştı
-
0:11 - 0:13ve çok uzun süre yaşadı.
-
0:13 - 0:15Ne kadar olduğu hakkında
-
0:15 - 0:17kimse kesin bir şey söyleyemiyor.
-
0:17 - 0:19Hayattaki diğer her şey gibi,
-
0:19 - 0:22kalbi, yaşamının özü,
gücünü yitirdiği zaman, -
0:22 - 0:25o da sıradan yıldız günlerinin
-
0:25 - 0:27sonuna ulaştı.
-
0:27 - 0:28Ama bu bir son değildi.
-
0:28 - 0:32O yıldız bir süpernovaya
dönüştü ve bu süreçte -
0:32 - 0:34muazzam bir enerji ortaya çıkardı,
-
0:34 - 0:37parlaklığıyla, galaksideki diğer cisimleri
-
0:37 - 0:40gölgede bıraktı ve bir saniyede,
-
0:40 - 0:44güneşimizin 10 günde yaydığı enerjiye
eşit miktarda enerjiyi ortaya çıkardı. -
0:44 - 0:47O yıldız, galaksimizde
başka bir role büründü. -
0:48 - 0:50Süpernova patlamaları çok şiddetlidir.
-
0:51 - 0:55Ama gama ışınları yayanlar,
daha da şiddetlidir. -
0:55 - 0:58Süpernovaya dönüşme sürecinde,
-
0:58 - 1:01yıldızın iç kısmı
kendi ağırlığı altında çöker -
1:01 - 1:04ve normalden daha hızlı dönmeye başlar,
-
1:04 - 1:08tıpkı buz pateni yapan birinin,
kollarını vücuduna yapıştırması gibi. -
1:09 - 1:13Bu şekilde yıldız çok hızlı
dönmeye başlar ve manyetik alanını -
1:13 - 1:15kuvvetle arttırır.
-
1:15 - 1:18Yıldızın etrafındaki madde
etrafa sürüklenir -
1:18 - 1:21ve bu dönüşün oluşturduğu enerji,
etraftaki bu maddeye geçer -
1:21 - 1:25ve manyetik alan daha da artar.
-
1:25 - 1:31Bu yöntemle yıldızımız, hem parlaklıkta
hem de gama ışımasında, -
1:31 - 1:34galaksinin geri kalanını gölgede bıraktı.
-
1:34 - 1:37Hikâyemdeki yıldızım
-
1:37 - 1:39magnetar olarak bilinen şeye dönüştü.
-
1:39 - 1:41Bu arada, bilin diye söylüyorum,
-
1:41 - 1:45bir magnetarın manyetik alanı,
dünyamızın manyetik alanının -
1:45 - 1:47bin trilyon katıdır.
-
1:48 - 1:51Gök bilimcilerin şu ana kadar
ölçtüğü en yüksek enerjiye -
1:51 - 1:53sahip hadiseler,
gama-ışınları parlamalarıdır, -
1:53 - 1:57çünkü biz onları genelde parlamalar veya
patlamalar olarak inceleriz, -
1:57 - 1:59ve çoğu zaman, gama
ışınları olarak ölçeriz. -
2:00 - 2:04Hikâyemizde magnetara
dönüşen yıldızımız, patlamanın -
2:04 - 2:06en yüksek enerjili zaman diliminde,
-
2:06 - 2:09bir gama-ışını parlaması
olarak tespit edilir. -
2:10 - 2:15Ancak, gama-ışını parlamaları,
gök bilimciler tarafından -
2:15 - 2:18şu ana kadar ölçülmüş
en güçlü hadiseler olsa da -
2:18 - 2:20onları çıplak gözle göremeyiz.
-
2:20 - 2:23Gama ışınlarını gözlemleyebilmek için,
-
2:23 - 2:25başka yöntemlere
bağlı kalırız ve güveniriz. -
2:25 - 2:27Onları çıplak gözle göremeyiz.
-
2:27 - 2:30Bizler sadece, elektromanyetik
spektrumun, görünür ışık -
2:30 - 2:34olarak adlandırılan çok
küçük bir kısmını görebiliriz. -
2:34 - 2:36Bunun ötesinde, başka metotlar kullanırız.
-
2:36 - 2:42Oysa biz, gök bilimciler,
ışığı daha büyük bir ölçekte inceleriz -
2:42 - 2:44ve bunu yapmak için
başka yöntemlere başvururuz. -
2:45 - 2:47Ekranda bu şekilde gözükür.
-
2:48 - 2:50Şimdi bir grafik görüyorsunuz.
-
2:50 - 2:51Bu bir ışık eğrisi.
-
2:52 - 2:55Işık yoğunluğunun zamana bağlı grafiği.
-
2:55 - 2:58Bu bir gama-ışını eğrisi.
-
2:58 - 3:02Görme yetisi olan gök bilimciler, ışık
yoğunluğunun zamanla nasıl -
3:02 - 3:06değiştiğini yorumlamak için,
buna benzer bir grafiğe ihtiyaç duyarlar. -
3:07 - 3:12Sol tarafta, patlaması olmayan
ışık yoğunluğunu görüyorsunuz -
3:12 - 3:17ve sağ tarafta, patlaması olan
ışık yoğunluğunu görüyorsunuz. -
3:18 - 3:22Kariyerimin ilk zamanlarında,
ben de böyle bir grafiği görebilirdim. -
3:23 - 3:25Fakat sonra, görme yetimi kaybettim.
-
3:25 - 3:28Hastalığımın ilerlemesiyle görme
yeteneğimi tamamen yitirdim -
3:28 - 3:32ve bu nedenle hem bu grafiği görme,
hem de fizik araştırmalarımı -
3:33 - 3:36sürdürme fırsatını kaybetmiştim.
-
3:36 - 3:40Bu durum, benim için
her anlamda çok zor bir geçişti. -
3:41 - 3:46Profesyonel anlamda işimi
yapabilmemin bir yolu kalmamıştı. -
3:46 - 3:50Bu kuvvetli ışığı irdelemek, ona ulaşmak
ve onun astrofiziksel nedenini -
3:50 - 3:53anlamak için çok can attım.
-
3:53 - 3:56Böyle devasa göksel bir olayın tespitinin
verdiği engin mucizeyi, -
3:56 - 4:01heyecanı ve zevki tecrübe etmek istedim.
-
4:01 - 4:05Bir ışık eğrisinin, görsel bir grafiğe
-
4:05 - 4:08çevrilmiş bir sayı tablosu
olduğunu fark ettiğim zaman, -
4:08 - 4:12bunun üzerinde uzun süre düşündüm.
-
4:13 - 4:15İş arkadaşlarımla birlikte
-
4:15 - 4:19çok çalıştık ve o sayıları sese çevirdik.
-
4:20 - 4:22Verilere ulaşmayı başardım
-
4:22 - 4:27ve artık sesi kullanarak, en iyi
gök bilimci seviyesinde -
4:27 - 4:28fizik yapabiliyorum.
-
4:28 - 4:31Diğer insanların yüzyıllardır
-
4:31 - 4:32görerek yaptıkları işi,
-
4:32 - 4:34ben artık sesi kullanarak
-
4:34 - 4:36yapıyorum.
-
4:36 - 4:37(Alkış)
-
4:37 - 4:39Ekranda görünen, bu gama-ışınının
-
4:39 - 4:41sesi --
(Alkış devam ediyor) -
4:41 - 4:42Teşekkürler.
-
4:42 - 4:45Ekranda gördüğünüz
gama-ışını parlamasını dinlemek, -
4:45 - 4:48kulağa, görünen
parlamanın ötesinde bir şey getirdi. -
4:48 - 4:50Şimdi parlamayı sizin için oynatacağım.
-
4:50 - 4:52Bu bir müzik değil, bir ses.
-
4:53 - 4:57(Dijital bip sesleri çalıyor.)
-
4:57 - 5:00Bu sese çevrilen bilimsel bir veri ve
-
5:00 - 5:01eğimi haritalanmış.
-
5:01 - 5:04Bu işleme, selenleme denir.
-
5:07 - 5:09Bunu dinlemek, kulağa görünen parlamanın
-
5:09 - 5:11dışında bir şey getirdi.
-
5:11 - 5:17Çok güçlü, alçak frekanslı
bölgeleri ya da bas hattını incelerken -- -
5:18 - 5:21şimdi bas hattını yakınlaştırıyorum.
-
5:22 - 5:26Güneş rüzgârları gibi,
karakteristik elektrik yüklü gaz -
5:26 - 5:29rezonanslarını fark ettik.
-
5:29 - 5:31Benim ne duyduğumu duymanızı istiyorum.
-
5:31 - 5:35Bunu, sesin şiddetinin hızla
azalması olarak duyacaksınız. -
5:35 - 5:38Görebildiğiniz için de,
size hangi ışık yoğunluğunun -
5:38 - 5:42sese dönüştüğünü gösteren
kırmızı bir çizgi göstereceğim. -
5:44 - 5:46(Dijital vızıltı ve ıslık sesi çalıyor.)
-
5:46 - 5:49Islık sesi, evdeki kurbağalar,
onlara aldırmayın. -
5:49 - 5:51(Gülüşmeler)
-
5:51 - 5:57(Dijital vızıltı ve ıslık sesi çalıyor.)
-
5:57 - 5:58Sanırım duydunuz, değil mi?
-
6:00 - 6:01Bulduğumuz şey,
-
6:01 - 6:06tanecikler arasındaki enerji
değişimlerinden kaynaklanan ve -
6:06 - 6:09hacme bağlı olarak coşkulu
olabilecek olan, -
6:09 - 6:11dalga rezonanslarını desteklemek için
uzun süre dayanan -
6:11 - 6:13patlamalardır.
-
6:13 - 6:16Yıldızın etrafındaki maddenin
sürüklendiğini söylediğimi -
6:16 - 6:18hatırlıyorsunuz, değil mi?
-
6:18 - 6:22Bu, boyutlar tarafından belirlenen
alan dağılımını ve frekansı, -
6:22 - 6:24güç aracılığıyla yayar.
-
6:24 - 6:28Çok güçlü bir manyetik alan magnetarına
dönüşen süper kütleli yıldızdan -
6:28 - 6:32bahsettiğimizi hatırlıyorsunuzdur.
-
6:32 - 6:37Eğer durum buysa, patlayan yıldızdan
çıkan sızıntılar, bu gama-ışını -
6:37 - 6:39patlaması ile ilişkilendirilebilir.
-
6:39 - 6:41Bu ne anlama gelir?
-
6:41 - 6:44Yıldız oluşumu, bu süpernova
patlamalarının çok önemli -
6:44 - 6:45bir kısmı olabilir.
-
6:46 - 6:50Bu gama-ışını patlamasını dinlemek,
bize sesin, birleşik görsel bir teşhir -
6:50 - 6:53olarak kullanılma kavramını gösterdi
ve bu teşhir, -
6:53 - 6:56aynı zamanda, daha fazla bilgi
arayışında olan -
6:56 - 6:58görme yetenekli gök
bilimcileri de destekleyebilir. -
6:59 - 7:04Eş zamanlı olarak, diğer teleskoplardan
gelen ölçümler üzerinde çalıştım -
7:04 - 7:06ve deneyimlerim gösterdi ki;
-
7:06 - 7:10sesi birleşik görsel bir teşhir olarak
kullandığınızda, -
7:10 - 7:13astronomlar, bugün daha fazla
erişilebilen veri dizisinde -
7:13 - 7:16daha fazla bilgi bulabilirler.
-
7:17 - 7:21Bu veriyi sese dönüştürme kabiliyeti,
-
7:21 - 7:24astronomiye muazzam bir
dönüştürme gücü verir. -
7:24 - 7:28Ve çok görsel olan bir alanın,
göklerde neler olduğunu -
7:28 - 7:33anlamakla ilgilenen herkesi dâhil
etmek için geliştirilebileceği gerçeği -
7:33 - 7:35bir moral kaynağıdır.
-
7:35 - 7:37Görme yeteneğimi kaybettiğimde,
-
7:37 - 7:40görme yeteneği olan bir
astronomun sahip olduğu -
7:40 - 7:42aynı miktar ve kalitede bilgiye
-
7:42 - 7:43erişemediğimi fark ettim.
-
7:44 - 7:48Bir parçası olmak için
çok çalıştığım alanın -
7:48 - 7:52üretken bir üyesi olma
ümidimi yeniden kazanmam -
7:52 - 7:54selenleme işlemini bulmamızla oldu.
-
7:55 - 8:00Ancak, bilgiye erişim sadece
astronomiye has -
8:00 - 8:02bir şey değil.
-
8:03 - 8:05Durum sistemiktir
-
8:05 - 8:08ve bilimsel alanlar buna yetişemiyor.
-
8:09 - 8:11Vücut değişebilen bir şeydir --
-
8:12 - 8:15herkes her an bir engelli olabilir.
-
8:15 - 8:17Hâlihazırda kariyerlerinin zirvesinde olan
-
8:17 - 8:20bilim insanlarını düşünelim.
-
8:20 - 8:23Eğer engelli olurlarsa onlara ne olur?
-
8:23 - 8:25Benim gibi aforoz edilmiş gibi
hissedecekler mi? -
8:26 - 8:29Bilgi erişimi bizim ilerlememizi sağlıyor.
-
8:29 - 8:33Yeteneklerimizi göstermemiz ve
hayatımızda potansiyel engellere değil, -
8:33 - 8:36ilgilerimize dayanarak
yapmak istediğimiz şeyleri -
8:36 - 8:39seçmememiz için
bize eşit fırsatlar sunuyor. -
8:40 - 8:45İnsanlara sınırlama olmadan
başarmaları için fırsat verdiğimiz zaman, -
8:45 - 8:49bu onlara kişisel tatmin ve
başarılı bir hayat sağlayacak. -
8:49 - 8:52Ve bence astronomide sesin kullanımı,
-
8:52 - 8:55bunu başarmamıza ve bilime
katkı sağlamamıza yardım ediyor. -
8:56 - 9:01Diğer ülkeler, algı tekniği çalışmasının
astronomiyle ilgili olmadığını, -
9:01 - 9:04çünkü bu alanda
astronomi verisi çalışması yapacak -
9:04 - 9:07görmeyen astronom olmadığını söylerken,
-
9:08 - 9:11Güney Afrika, "Alana katkıda bulunacak
engelli insanlarla -
9:11 - 9:13çalışmak istiyoruz." dedi.
-
9:13 - 9:14Şu anda,
-
9:14 - 9:17Güney Afrika Astronomik Rasathanesi,
-
9:17 - 9:20Gelişim için Astronomi
Ofisi'nde çalışıyorum. -
9:20 - 9:25Orada, Athlone Körler Okulu
öğrencileri üzerinde etki bırakmak için, -
9:25 - 9:29selenleme teknikleri ve
inceleme metotları üzerine çalışıyoruz. -
9:30 - 9:32Bu öğrenciler radyoastronomi
-
9:32 - 9:35ve selenleme metotlarını öğrenerek
-
9:35 - 9:40taçküre kütle atımı olarak bilinen,
güneşten gelen büyük enerji atımları gibi -
9:40 - 9:42astronomik olayları çalışabilecekler.
-
9:43 - 9:45Bu öğrencilerle öğrendiğimiz şey --
-
9:45 - 9:47bu öğrencilerin birden çok engeli var ve
-
9:47 - 9:51onlara başa çıkma
stratejileri uygulanacak -- -
9:51 - 9:53Bu öğrencilerle öğrendiğimiz şey
-
9:53 - 9:57profesyonel seviyede yapılan şeyleri
doğrudan etkileyecek. -
9:57 - 9:59Buna naçizane "gelişme" diyorum.
-
9:59 - 10:01Ve bu şu anda oluyor.
-
10:02 - 10:06Bence bilim herkes içindir.
-
10:06 - 10:08İnsanlara aittir
-
10:08 - 10:10ve herkese açık olmalıdır,
-
10:10 - 10:13çünkü biz hepimiz doğal kâşifleriz.
-
10:13 - 10:18Bana göre, eğer bizler
engelli insanları bilime katılımdan -
10:18 - 10:20kısıtlarsak,
-
10:20 - 10:24tarih ve toplum ile bağlarımızı koparırız.
-
10:24 - 10:27İnsanların birbirlerine saygıyı
teşvik ettikleri, birbirlerine -
10:27 - 10:32saygı gösterdikleri, strateji değişimi
yaptıkları ve birlikte keşfettikleri, -
10:32 - 10:35adil bir bilimsel oyun alanı
hayal ediyorum. -
10:36 - 10:40Eğer engelliler bilimsel alanlara
girebilirlerse, -
10:40 - 10:45bir infilak, dev bir
patlama gerçekleşecek. -
10:45 - 10:46Eminim.
-
10:49 - 10:51(Dijital bip sesleri)
-
10:51 - 10:53Dev patlama bu.
-
10:54 - 10:56Teşekkür ederim.
-
10:56 - 10:57Teşekkür ederim.
-
10:57 - 11:02(Alkışlar)
- Title:
- Kör bir gök bilimci nasıl yıldızları duymayı başardı
- Speaker:
- Wanda Diaz Merced
- Description:
-
Wanda Diaz Merced evrendeki en şiddetli hadise olan gama-ışını parlamaları nedeniyle yayılan ışığın üzerinde çalışıyor. Görme yetisini kaybedip yaptığı işi sürdürmek için bir yol olmadığında daha önce kimsenin yapmadığı bir yol buldu: Göremediği ışık eğrilerini sese çevirip duyabilirdi. Selenleme sayesinde tekrar işinin uzmanı oldu ve şimdi daha kapsamlı bir bilimsel topluluğa destek oluyor. "Bilim herkes içindir," diyor. "Bilim her bir bireye ulaşmalı, çünkü hepimiz birer araştırmacıyız."
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 11:15
Eren Gokce approved Turkish subtitles for How a blind astronomer found a way to hear the stars | ||
Eren Gokce edited Turkish subtitles for How a blind astronomer found a way to hear the stars | ||
Ramazan Şen accepted Turkish subtitles for How a blind astronomer found a way to hear the stars | ||
Ramazan Şen edited Turkish subtitles for How a blind astronomer found a way to hear the stars | ||
Ramazan Şen edited Turkish subtitles for How a blind astronomer found a way to hear the stars | ||
Ramazan Şen edited Turkish subtitles for How a blind astronomer found a way to hear the stars | ||
Ramazan Şen edited Turkish subtitles for How a blind astronomer found a way to hear the stars | ||
Gülsüm Öztürk edited Turkish subtitles for How a blind astronomer found a way to hear the stars |