Jak pasożyty zmieniają zachowanie nosicieli – Jaap de Roode

Pełna lekcja pod adresem: http://ed.ted.com/lessons/how-parasites-change-their-host-s-behavior-jaap-de-roode

Największym wyzwaniem dla pasożytów jest przenoszenie się z jednego nosiciela na drugiego. Co ciekawe, wiele pasożytów rozwinęło zdolność manipulowania zachowaniami nosicieli, a czasem nawet ich mózgiem – wszystko po to, aby zapewnić sobie przetrwanie. Jaap de Roode przedstawia kilka pasożytów, które naprawdę mogą namieszać w głowie.

Lekcja autorstwa Jaapa de Roode, animacja autorstwa Andrew Foerster'a.

Które z tych stworzeń rozwinęło zdolność

manipulowania zwierzęciem
kilkakrotnie większym od siebie?

Odpowiedź brzmi: wszystkie.

To pasożyty,

czyli organizmy żyjące
na ciele nosiciela lub w jego wnętrzu,

mogące powodować choroby,
a czasem nawet śmierć.

Pasożyty rozprzestrzeniają się,
przenosząc się między organizmami,

a czasami nawet jeszcze zawadzając
o trzeci organizm pośredni.

Pasożyty osiągnęły to dzięki sprytnej
manipulacji zachowaniami nosiciela,

czasem przejmując kontrolę
nad jego mózgiem.

To na przykład nitnikowiec.

Jednym z jego nosicieli jest świerszcz.

Nitnikowce rozmnażają się w wodzie,
podczas gdy świerszcz woli suche tereny.

Dlatego kiedy pasożyt
jest gotowy do reprodukcji,

zaczyna wytwarzać białko uszkadzające
system nawigacyjny świerszcza.

Zdezorientowany owad skacze chaotycznie,

zbliża się do wody

i ostatecznie wskakuje do niej,
co nieraz kończy się jego utopieniem.

Nitnikowiec wychodzi składać jaja,

które zostają zjedzone
przez wodne owady

i gdy te dojrzeją,

wychodzą na ląd,

a następnie zostają zjedzone
przez świerszcze.

W ten sposób nitnikowiec
zapewnia sobie przetrwanie.

To z kolei wirus wścieklizny,
który również wpływa na mózg.

Atakuje on ssaki, a w szczególności psy,

wędrując poprzez system nerwowy
zwierzęcia aż do mózgu

gdzie wywołuje stan zapalny,
który doprowadzi do śmierci nosiciela.

Jednak zanim do tego dojdzie, wirus
powoduje wzrost agresji u nosiciela

oraz zwiększa produkcję
zainfekowanej śliny,

czyniąc ją trudną do przełknięcia.

Zwiększa to prawdopodobieństwo ugryzienia
innego zwierzęcia przez nosiciela

i przeniesienia wirusa
na to zaatakowane zwierzę.

A teraz poznajcie Ophiocordycepsa,
zwanego również grzybem zombie.

Na nosiciela wybrał tropikalne mrówki
zamieszkujące konary drzew.

Po tym, jak zarodniki pasożyta przenikną
przez szkielet zewnętrzny mrówki,

wywołują drgawki
powodujące jej upadek z drzewa.

Pod wpływem grzyba zombie,
mrówka zaczyna chodzić bezładnie,

aż natknie się na liść
z dogodnymi warunkami do rozwoju grzyba,

i chwyta się tego liścia.

Następnie mrówka umiera

i grzyb przegryza się przez jej ciało,
wyprowadzając z jej szyi długą łodygę.

Po paru tygodniach
łodyga wytwarza zarodniki,

które zarażają inne mrówki, zamieniając je
w sześcionożne zombie poszukujące liści.

Jeden z najbardziej zabójczych dla ludzi
pasożytów wpływa na ich zachowanie,

i mimo iż to żadna pociecha,

to nie nasze mózgi zostają zainfekowane.

Mam na myśli zarodźca,
który wywołuje malarię.

Pasożyt potrzebuje komarów, aby przenosić
chorobę pomiędzy nosicielami.

Sprawia, że owady gryzą częściej
i ssą krew dłużej.

Istnieją również dowody na to,
że osoby zarażone malarią

są bardziej atrakcyjne dla komarów,

które poprzez ugryzienie żywiciela
przenoszą pasożyta na kolejne osobniki.

Ten wielogatunkowy system
jest tak skuteczny,

że każdego roku odnotowuje się
miliony zachorowań na malarię.

I wreszcie nadszedł czas na koty.

Bez obaw, prawdopodobnie nie znajdziesz
żadnego kota żyjącego w twoim ciele,

który kontroluje twoje myśli.

Prawdopodobnie.

Jednak istnieje mikroorganizm
zwany Toxoplasma,

który do ukończenia cyklu życiowego
potrzebuje zarówno kotów jak i gryzoni.

Szczur zaraża się
po spożyciu kocich odchodów,

a pasożyt zmienia poziom
neuroprzekaźników w jego mózgu,

sprawiając, że zwierzę staje się mniej
ostrożne w kontaktach z kotami,

a czasami nawet zbliża się do nich.

W ten sposób staje się łatwą ofiarą,

która zostaje zjedzona i tym samym
przenosi pasożyta dalej.

Skuteczne przejęcie kontroli nad mózgiem.

Istnieją dowody, że pasożyty te
mają wpływ na ludzkie zachowanie.

W większości przypadków
nie do końca rozumiemy,

jak pasożyty mogą dokonać zmiany
w zachowaniu nosiciela.

Jednak z tego, co wiemy,

mają niezły wachlarz możliwości.

Wydaje się, że nitnikowce oddziałują
na mózg świerszcza w sposób bezpośredni.

Z kolei pasożyt malarii

blokuje enzym, który pomaga
komarom się karmić,

zmuszając je tym samym
do wielokrotnych ukąszeń.

Wirus wścieklizny może wywoływać
agresję i ślinotok

poprzez nadmierne pobudzenie
systemu odpornościowego.

Bez względu na obraną metodę,

jeśli pomyślisz, jak skutecznie

pasożyty przejmują kontrolę
nad zachowaniem swoich nosicieli,

możesz zacząć się zastanawiać, jak duży
wpływ mają one na ludzkie zachowanie.

A ponieważ ponad połowa gatunków
na Ziemi to pasożyty,

ten wpływ może być większy,
niż się spodziewamy.