WEBVTT

00:00:06.449 --> 00:00:09.209
Które z tych stworzeń rozwinęło zdolność

00:00:09.212 --> 00:00:13.485
manipulowania zwierzęciem
kilkakrotnie większym od siebie?

00:00:13.485 --> 00:00:15.888
Odpowiedź brzmi: wszystkie.

00:00:15.888 --> 00:00:17.498
To pasożyty,

00:00:17.498 --> 00:00:21.925
czyli organizmy żyjące
na ciele nosiciela lub w jego wnętrzu,

00:00:21.925 --> 00:00:25.591
mogące powodować choroby,
a czasem nawet śmierć.

00:00:25.591 --> 00:00:30.447
Pasożyty rozprzestrzeniają się,
przenosząc się między organizmami,

00:00:30.447 --> 00:00:33.532
a czasami nawet jeszcze zawadzając
o trzeci organizm pośredni.

00:00:33.532 --> 00:00:38.568
Pasożyty osiągnęły to dzięki sprytnej 
manipulacji zachowaniami nosiciela,

00:00:38.568 --> 00:00:42.011
czasem przejmując kontrolę 
nad jego mózgiem.

00:00:42.011 --> 00:00:45.155
To na przykład nitnikowiec.

00:00:45.155 --> 00:00:47.503
Jednym z jego nosicieli jest świerszcz.


00:00:47.503 --> 00:00:52.033
Nitnikowce rozmnażają się w wodzie,
podczas gdy świerszcz woli suche tereny.

00:00:52.033 --> 00:00:54.635
Dlatego kiedy pasożyt
jest gotowy do reprodukcji,

00:00:54.635 --> 00:00:59.676
zaczyna wytwarzać białko uszkadzające
system nawigacyjny świerszcza.

00:00:59.676 --> 00:01:02.875
Zdezorientowany owad skacze chaotycznie,

00:01:02.875 --> 00:01:04.353
zbliża się do wody

00:01:04.353 --> 00:01:08.602
i ostatecznie wskakuje do niej,
co nieraz kończy się jego utopieniem.

00:01:08.602 --> 00:01:10.976
Nitnikowiec wychodzi składać jaja,

00:01:10.976 --> 00:01:13.353
które zostają zjedzone
przez wodne owady

00:01:13.353 --> 00:01:14.700
i gdy te dojrzeją,

00:01:14.700 --> 00:01:16.083
wychodzą na ląd,

00:01:16.083 --> 00:01:19.166
a następnie zostają zjedzone
przez świerszcze.

00:01:19.166 --> 00:01:22.438
W ten sposób nitnikowiec 
zapewnia sobie przetrwanie.

00:01:22.438 --> 00:01:26.298
To z kolei wirus wścieklizny,
który również wpływa na mózg.

00:01:26.298 --> 00:01:28.990
Atakuje on ssaki, a w szczególności psy,

00:01:28.990 --> 00:01:32.592
wędrując poprzez system nerwowy
zwierzęcia aż do mózgu

00:01:32.592 --> 00:01:36.258
gdzie wywołuje stan zapalny,
który doprowadzi do śmierci nosiciela.

00:01:36.258 --> 00:01:40.371
Jednak zanim do tego dojdzie, wirus
powoduje wzrost agresji u nosiciela

00:01:40.371 --> 00:01:45.246
oraz zwiększa produkcję
zainfekowanej śliny,

00:01:45.246 --> 00:01:47.435
czyniąc ją trudną do przełknięcia.

00:01:47.435 --> 00:01:51.124
Zwiększa to prawdopodobieństwo ugryzienia
innego zwierzęcia przez nosiciela

00:01:51.124 --> 00:01:55.332
i przeniesienia wirusa
na to zaatakowane zwierzę.

00:01:55.332 --> 00:02:01.021
A teraz poznajcie Ophiocordycepsa,
zwanego również grzybem zombie.

00:02:01.021 --> 00:02:05.841
Na nosiciela wybrał tropikalne mrówki
zamieszkujące konary drzew.

00:02:05.841 --> 00:02:10.858
Po tym, jak zarodniki pasożyta przenikną
przez szkielet zewnętrzny mrówki,

00:02:10.858 --> 00:02:15.482
wywołują drgawki
powodujące jej upadek z drzewa.

00:02:15.482 --> 00:02:20.330
Pod wpływem grzyba zombie,
mrówka zaczyna chodzić bezładnie,

00:02:20.330 --> 00:02:24.829
aż natknie się na liść
z dogodnymi warunkami do rozwoju grzyba,

00:02:24.829 --> 00:02:26.979
i chwyta się tego liścia.

00:02:26.979 --> 00:02:28.432
Następnie mrówka umiera

00:02:28.432 --> 00:02:34.982
i grzyb przegryza się przez jej ciało,
wyprowadzając z jej szyi długą łodygę.

00:02:34.982 --> 00:02:37.934
Po paru tygodniach
łodyga wytwarza zarodniki,

00:02:37.934 --> 00:02:43.592
które zarażają inne mrówki, zamieniając je
w sześcionożne zombie poszukujące liści.

00:02:43.592 --> 00:02:48.863
Jeden z najbardziej zabójczych dla ludzi
pasożytów wpływa na ich zachowanie,

00:02:48.863 --> 00:02:50.848
i mimo iż to żadna pociecha,

00:02:50.848 --> 00:02:54.016
to nie nasze mózgi zostają zainfekowane.

00:02:54.016 --> 00:02:57.968
Mam na myśli zarodźca,
który wywołuje malarię.

00:02:57.968 --> 00:03:02.082
Pasożyt potrzebuje komarów, aby przenosić
chorobę pomiędzy nosicielami.

00:03:02.082 --> 00:03:05.908
Sprawia, że owady gryzą częściej 
i ssą krew dłużej.

00:03:05.908 --> 00:03:09.020
Istnieją również dowody na to,
że osoby zarażone malarią

00:03:09.020 --> 00:03:11.020
są bardziej atrakcyjne dla komarów,

00:03:11.020 --> 00:03:14.685
które poprzez ugryzienie żywiciela
przenoszą pasożyta na kolejne osobniki.

00:03:14.685 --> 00:03:17.737
Ten wielogatunkowy system
jest tak skuteczny,

00:03:17.737 --> 00:03:22.430
że każdego roku odnotowuje się
miliony zachorowań na malarię.

00:03:22.430 --> 00:03:24.742
I wreszcie nadszedł czas na koty.

00:03:24.742 --> 00:03:28.383
Bez obaw, prawdopodobnie nie znajdziesz
żadnego kota żyjącego w twoim ciele,

00:03:28.383 --> 00:03:29.848
który kontroluje twoje myśli.

00:03:29.848 --> 00:03:31.550
Prawdopodobnie.

00:03:31.550 --> 00:03:35.305
Jednak istnieje mikroorganizm
zwany Toxoplasma,

00:03:35.305 --> 00:03:39.733
który do ukończenia cyklu życiowego
potrzebuje zarówno kotów jak i gryzoni.

00:03:39.733 --> 00:03:43.082
Szczur zaraża się
po spożyciu kocich odchodów,

00:03:43.082 --> 00:03:47.057
a pasożyt zmienia poziom
neuroprzekaźników w jego mózgu,

00:03:47.057 --> 00:03:50.498
sprawiając, że zwierzę staje się mniej 
ostrożne w kontaktach z kotami,

00:03:50.498 --> 00:03:52.750
a czasami nawet zbliża się do nich.

00:03:52.750 --> 00:03:54.515
W ten sposób staje się łatwą ofiarą,

00:03:54.515 --> 00:03:59.493
która zostaje zjedzona i tym samym
przenosi pasożyta dalej.

00:03:59.493 --> 00:04:01.774
Skuteczne przejęcie kontroli nad mózgiem.

00:04:01.774 --> 00:04:06.209
Istnieją dowody, że pasożyty te
mają wpływ na ludzkie zachowanie.

00:04:06.209 --> 00:04:08.683
W większości przypadków
nie do końca rozumiemy,

00:04:08.683 --> 00:04:12.988
jak pasożyty mogą dokonać zmiany
w zachowaniu nosiciela.

00:04:12.988 --> 00:04:14.518
Jednak z tego, co wiemy,

00:04:14.528 --> 00:04:17.005
mają niezły wachlarz możliwości.

00:04:17.005 --> 00:04:21.611
Wydaje się, że nitnikowce oddziałują
na mózg świerszcza w sposób bezpośredni.

00:04:21.611 --> 00:04:23.651
Z kolei pasożyt malarii

00:04:23.651 --> 00:04:26.901
blokuje enzym, który pomaga
komarom się karmić,

00:04:26.901 --> 00:04:30.823
zmuszając je tym samym
do wielokrotnych ukąszeń.

00:04:30.823 --> 00:04:34.509
Wirus wścieklizny może wywoływać
agresję i ślinotok

00:04:34.509 --> 00:04:37.972
poprzez nadmierne pobudzenie 
systemu odpornościowego.

00:04:37.972 --> 00:04:39.483
Bez względu na obraną metodę,

00:04:39.483 --> 00:04:41.000
jeśli pomyślisz, jak skutecznie

00:04:41.000 --> 00:04:44.437
pasożyty przejmują kontrolę
nad zachowaniem swoich nosicieli,

00:04:44.437 --> 00:04:51.374
możesz zacząć się zastanawiać, jak duży
wpływ mają one na ludzkie zachowanie.

00:04:51.374 --> 00:04:55.029
A ponieważ ponad połowa gatunków 
na Ziemi to pasożyty,

00:04:55.039 --> 00:04:58.057
ten wpływ może być większy,
niż się spodziewamy.