The problem with "trickle-down techonomics"

Công nghệ muôn năm! Công nghệ khiến cho mọi thứ trở nên tốt đẹp hơn cho tất cả mọi người!! Phải không bạn? Vâng, không như thế đâu. Khi một công nghệ mới ra đời, như sách điện tử, thiết bị theo dõi sức khỏe, chỉ có một số người dùng, nó mang lại hậu quả khôn lường cho tất cả chúng ta. Jon Gosier, thành viên TED, nhà phát minh công nghệ, gợi nên khái niệm “kinh tế học công nghệ nhỏ giọt”, và chia sẻ các ví dụ sống động về cách công nghệ mới khiến cho mọi việc trở nên tồi tệ hơn nếu không được phân phối cho tất cả mọi người. Jon Goiser cho rằng “đổi mới thực sự là tìm cách áp dụng cho tất cả mọi người”.

Là nhà phát triển phần mềm
và kỹ sư công nghệ,

tôi làm cho rất nhiều dự án
công nghệ dân sự

trong nhiều năm qua.

Công nghệ dân sự đôi khi
được gọi là kỹ thuật hàng hóa

sử dụng công nghệ để giải quyết
các vấn đề nhân đạo.

Vào năm 2010 tại Uganda,

tôi làm cho một dự án cho phép
người dân địa phương

ngăn chặn chính quyền theo dõi
các cuộc điện thoại của họ

nhằm bày tỏ bất đồng quan điểm.

Công nghệ tương tự đã được
khai thác sau đó ở Bắc Phi

vì mục đích tương tự nhằm giúp
các nhà hoạt động giữ liên lạc

khi chính phủ cố tình
chặn các kết nỗi

như một biện pháp
kiểm soát người dân.

Nhưng nhiều năm qua, tôi nghĩ
về những công nghệ này

và những thứ tôi làm,

một câu hỏi day dứt
trong đầu tôi, nó là

điều gì xảy ra nếu chúng ta
nhầm về tác dụng của công nghệ

và nếu nó gây tổn thương

đến cộng đồng chúng ta
định giúp đỡ?

Ngành công nghệ trên thế giới có xu hướng
hoạt động theo các giả định tương tự

rằng nếu chúng ta làm nên
những điều to lớn,

nó sẽ ảnh hưởng
tích cực đến mọi người.

Rốt cuộc, những cải tiến này
sẽ ra đời và được người ta sử dụng.

Nhưng không phải luôn luôn
là như vậy.

Tôi thích gọi thứ công nghệ đấu tranh
mù quáng này là

"kinh tế học công nghệ nhỏ giọt"
- từ mượn.

Chúng ta thường nghĩ nếu
thiết kế những thứ này cho thiểu số

cuối cùng đa số đều dùng được,

không phải lúc nào cũng thế.

Công nghệ và đổi mới
song hành như của cải và vốn.

Chúng có xu hướng hợp nhất
trong tay một vài người,

và đôi khi chúng tìm lối vào
trong tay nhiều người khác.

Và như hầu hết các bạn không giữ
chế độ kiêng khem vào cuối tuần,

nên tôi muốn nghĩ về một số ví dụ
có thể thiết thực hơn.

Trong thế giới thiết bị đeo thông minh,
điện thoại thông minh và ứng dụng,

có sự thay đổi lớn
trong việc theo dõi sức khỏe

bằng các ứng dụng theo dõi
số lượng calo bạn dùng

hoặc liệu bạn có ngồi quá lâu
hay đi bộ đủ chưa.

Các công nghệ này giúp nhập hồ sơ bệnh án
ở các cơ sở y tế hiệu quả hơn rất nhiều,

đổi lại, các cơ sở y tế này

bắt đầu đặt yêu cầ
hiệu quả như thế.

Khi các công cụ số
lan tràn vào phòng y tế,

và số hóa sẵn sàng,

điều gì xảy đến
với thế giới số vô hình?

Hoạt động y tế sẽ ra sao

nếu bệnh nhân không có
đồng hồ hay điện thoại $400

để theo dõi mỗi thay đổi của họ?

Giờ họ thành gánh nặng
trong hệ thống y tế phải không?

Phương thức chữa bệnh
đã thay đổi?

Trong thế giới tài chính,
Bitcoin và các loại tiền tệ số

đang làm thay đổi cách
chuyển tiền trên toàn thế giới,

nhưng thách thức cho
những công nghệ này

là rào cản gia nhập rất lớn,
phải không?

Bạn phải truy cập ở cùng loại
điện thoại, thiết bị, kết nối,

và thậm chí nếu nơi bạn ở không có,
bạn phải tìm đại lý ủy quyền,

thông thường còn mất
một khoản nhất định khi tham gia.

Và câu hỏi tôi thắc mắc là điều gì
sẽ xảy đến với những người còn lại

họ sử dụng tiền giấy trong khi phần
còn lại của thế giới dùng tiền tệ số?

Một ví dụ nữa từ quê tôi
ở Philadelphia:

gần đây tôi đến
thư viện công cộng,

họ đang phải đối mặt
với sự sống còn.

Nguồn quỹ công cộng
đang giảm xuống,

họ phải giảm số lượng in ấn
để duy trì hoạt động,

và một trong những cách
họ đang áp dụng là

số hóa một số lượng lớn sách
và lưu trữ trên đám mây.

Rất tuyệt cho trẻ em,
đúng không?

Bạn có thể tìm sách ở nhà,

tra cứu trên đường tới trường
hay tại ngay trường học,

nhưng có 2 giả định ở đây,

một, bạn truy cập ở nhà,

và hai, bạn truy cập
trên thiết bị di động,

Và ở Philadelphia, nhiều trẻ em
không có điều kiện đó

Trải nghiệm giáo dục
sẽ như thế nào

trong sự trỗi dậy của thư viện
hoàn toàn dựa trên đám mây,

khi thư viện từng được coi là
thành phần quan trọng của giáo dục?

Làm thế nào chúng trụ được?

Ví dụ cuối cùng từ Đông Phi:

có bước chuyển lớn trong việc
số hóa quyền sử dụng đất,

vì rất nhiều lí do.

Các cộng đồng nhập cư,
thế hệ già hơn chết đi,

và cuối cùng
tình trạng nghèo đói

dẫn tới tranh chấp
về chủ sở hữu.

Vì thế một động thái lớn xảy ra
là công bố tất cả thông tin lên mạng,

theo dõi tất cả quyền sở hữu
của các lô đất,

đưa thông tin lên đám mây
và công bố cho mọi người.

Nhưng thực tế, hậu quả
không lường trước được của việc này

là các nhà đầu tư, đầu tư mạo hiểm,
nhà phát triển bất động sản,

nhảy vào và họ bắt đầu
thu mua nhiều lô đất

từ chính những cộng đồng này,

bởi họ có thể truy cập
vào các công nghệ này

và kết nối giúp họ
làm được điều đó.

Thế nên một điểm chung
ở các ví dụ này là

những công cụ, công nghệ chúng ta tạo nên
gây ra nhiều hậu quả khôn lường.

Là kĩ sư kỹ thuật,
kỹ sư công nghệ,

chúng tôi thích
hiệu quả hơn là kết quả.

Chúng tôi quan tâm
về làm việc hơn là kết quả.

Điều này cần thay đổi.

Chúng ta có trách nhiệm nghĩ về hậu quả
của những công nghệ chúng ta tạo nên,

đặc biệt khi chúng ngày càng
kiểm soát thế giới chúng ta sống.

Cuối những năm 90,

có sự thúc đẩy mạnh mẽ thực hành đạo đức
trong thế giới đầu tư và ngân hàng.

Theo tôi đến năm 2014, chúng ta đã
quá trễ cho một động thái tương tự

trong ngành kỹ thuật, công nghệ.

Vì thế tôi khuyến nghị các bạn
vì điều lớn lao bạn đang nghĩ đến,

như các doanh nhân,
CEO, kĩ sư, nhà sáng chế,

hãy nghĩ đến hậu quả
không lường trước được

của những thứ bạn đang tạo dựng,

bởi đổi mới thực sự là tìm cách
dùng được cho tất cả mọi người.

Cảm ơn.

(Vỗ tay)