The Internet: HTTP and HTML

Internet: HTTP va HTML

Men Jasminman va men
XBOX One muhandislik jamoasining dasturiy

menejeriman. Bizning eng katta xususiyatlarimizdan
biri Xbox Live deyiladi. Bu onlayn xizmat

butun dunyo bo'ylab o'yinchilarni birlashtiradi va biz
buni internet orqali amalga oshirishga suyanamiz. Bu

oson ish emas va ko'p narsalar
sahna ortida sodir bo'ladi. Internet

odamlarning o'zaro munosabatlarini va aloqa qilishlarini
butunlay o'zgartirmoqda. Ammo bu qanday ishlaydi? Qanday

qilib butun dunyo bo'ylab kompyuterlar haqiqatan ham bir-biri
bilan aloqa qilishadi? Keling, veb-brauzerni ko'rib chiqaylik.

Birinchidan, siz veb-brauzeringizni ochasiz. Ushbu ilovadan
veb-sahifalarga kirish uchun foydalanasiz. Keyin siz

veb-manzilini yoki URL manzilini kiritasiz,
masalan tumblr.com kabi sayt resurslarining yagona ko'rsatkichi

orqali siz tashrif buyurasiz. Salom men
Tumblr asoschisi Devid Karp va biz

bugun kundalik ishda foydalanayotgan
veb-brauzerlar haqida gaplashamiz. Ehtimol siz

veb-brauzeringizdagi manzilga matn terish paytida
va keyin Enter tugmasini bosganingizda

aslida nima bo'lishiga qiziqqan bo'lsangiz kerak. Va bu haqiqatan ham
siz tasavvur qilganingizdek. Shunday qilib, hozirgi paytda sizning

kompyuteringiz server deb nomlangan, odatda bu yerdan
minglab mil uzoqlikda boshqa kompyuter bilan

gaplasha boshlaydi. Va millisekundlarda sizning kompyuteringiz
ushbu serverdan veb-saytni so'raydi va server

kompyuteringiz bilan HTTP deb nomlanadigan tilda gaplasha
boshlaydi. HTTP (HyperText Transfer Protocol) gipermatnni uzatish

protokoli deb ataladi. Siz buni bir kompyuter boshqa
kompyuterdan hujjat so'rash uchun

foydalanadigan til deb o'ylashingiz mumkin. Shuningdek,
bu haqiqatan ham juda oddiy.

Agar siz kompyuteringiz va veb-serveringiz o'rtasida
internet aloqani ushlab turmoqchi bo'lsangiz, bu

"GET" so'rovlari deb nomlangan so'rovlar
orqali amalga oshiriladi. Bu, albatta, juda

oddiy hujjatning sarlavhasida nima so'rayotganingizni
"olishingiz" - GET so'zidir. Shunday qilib, agar siz

Tumblrga kirishga va kirish sahifamizni yuklashga
harakat qilsangiz, siz Tumblrning serveriga GET / login

deb yozilgan GET so'rovini yuborishingiz kerak. Va bu
login sahifasiga kirishga kerak bo'lgan barcha HTML

sahifasining kodini Tumblr serveriga aytadi. Shunday qilib
HTML - bu Hyper Text Markup Language degan ma'noni anglatadi

va siz uni veb-brauzerga sahifani qanday ko'rinishini aytib berish
uchun foydalanadigan til deb tushunishingiz mumkin. Agar

siz Vikipediya kabi sayt haqida o'ylayotgan
bo'lsangiz, bu haqiqatan ham juda oddiy hujjat va

HTML ushbu sarlavhani katta va qalin qilish,
shriftni to'g'ri shrift qilish,

ba'zi matnlarni boshqa ba'zi sahifalar
bilan bog'lash,

bir nechta matnni qalin qilib, biroz kursiv qilib,
rasmni sahifaning o'rtasiga qo'yish,

rasmni o'ng tomonga, chap tomonga tekislash uchun
foydalaniladigan tildir. Veb-sahifaning matni

to'g'ridan-to'g'ri HTML-ga kiritilgan, ammo rasm
yoki video kabi boshqa qismlar so'ralishi kerak bo'lgan

o'z URL manzillari bo'lgan alohida fayllardir.
Brauzer har biri uchun alohida HTTP so'rovlarini

yuboradi va ularni kelganda ko'rsatib beradi. Agar veb-sahifada
juda ko'p turli xil rasmlar bo'lsa, ularning har biri alohida

HTTP so'rovini keltirib chiqaradi va sahifa sekinroq yuklanadi.
Endi ba'zida Internetni ko'rib chiqishda siz

faqat GET so'rovlari bilan sahifalarni so'rab ololmaysiz.
Ba'zan siz saytga ma'lumot yuborasiz, masalan,

shaklni to'ldirish yoki qidiruv so'zingizni kiritishda. Sizning
brauzeringiz HTTP POST so'rovi yordamida veb-serverga

ushbu ma'lumotni oddiy matn sifatida yuboradi.
Aytaylik, siz Tumblrga kirdingiz. Dastlab

ba'zi ma'lumotlar biriktirilgan POST
so'rovini Tumblrning kirish

sahifasiga yuborasiz. Unda elektron pochta manzilingiz,
parolingiz bor. Bu Tumblr

serverga jo'natiladi. Tumblr server siz Devid
ekanligingizni aniqlaydi, yaxshi. U veb-sahifani

"Muvaffaqiyat!" so'zlari bilan brauzerga qaytaradi. Devid ismi
bilan kirilganini ko'rsatib. Ammo o'sha veb-sahifa bilan

bir qatorda brauzeringiz ko'radigan va saqlashni biladigan
ko'rinmas kuki fayllar ma'lumotlarini ham qo'shib qo'yadi.

Va bu haqiqatan ham muhim, chunki bu
veb-sayt sizning kimligingizni eslashning yagona

usulidir. Ushbu barcha kuki fayllar aslida
Tumblr uchun identifikator sanaladi. Bu

sizni Devid deb biladigan raqamdir.
Va veb-brauzeringiz ushbu raqamni saqlab turadi va keyingi safar

Tumblrni yangilaganda, yoki Tumblr.com saytiga kirganingizda,
veb-brauzeringiz identifikator raqamini avtomatik ravishda

Tumblr serverlariga yuboradigan so'rov
bilan qo'shib yuborishni biladi. Va hozir

Tumblr serverlari so'rov kelib tushganini
brauzeringiz identifikatorni ko'radi va

"Yaxshi, bu Devidning so'rovi" deb biladi.
Internet endi butunlay ravshan. Hamma aloqalar

va yuborilgan axborotlar aslida
oddiy matnda yuborilgan. Bu xakerlarga

Internet orqali yuborgan shaxsiy ma'lumotlaringizni
yashirincha ko'rish imkoniyatini beradi. Ammo xavfsiz

veb-saytlar bunga to'sqinlik qiladi, chunki u
veb-brauzeringizdan Secure Sockets Layer va uning o'rnini

bosuvchi Transport Layer Security deb nomlangan
narsadan foydalanib, xavfsiz kanalda aloqa o'rnatishni so'raydi.

Siz SSL va TLS ni sizning kuzatuvlaringiz yoki
buzg'unchiliklardan himoya qilish uchun sizning

aloqa vositangizga o'ralgan xavfsizlik darajasi deb o'ylashingiz mumkin.
SSL va TLS HTTPS yonida brauzeringiz manzil

satrida paydo bo'ladigan kichik qulfni ko'rganingizda
faol bo'ladi. HTTPS protokollari sizning HTTP

so'rovlaringiz xavfsizligi va himoyalanganligini ta'minlaydi.
Veb-sayt brauzeringizdan so'raganda. Veb-sayt brauzeringizdan

xavfsiz ulanishni talab qilganda, avval
raqamli sertifikat beradi. Bu xuddi

rasmiy veb-sayt ekanligini tasdiqlaydigan
shaxsiy guvohnomaga o'xshaydi. Raqamli sertifikatlar

sertifikatlashtirish organlari tomonidan nashr etilgan,
tekshiradigan ishonchli kimlar

veb-sayt ma'lumotlari va berish guvohnomalari
ular uchun. Xuddi hukumat guvohnoma

yoki pasport bergani kabi. Endi veb-sayt
to'g'ri ulangan raqamli sertifikatsiz xavfsiz ulanishni

boshlashga harakat qilsa, brauzeringiz sizni ogohlantiradi.
Ushbu narsalar veb-brauzerning asoslaridir!

Ya'ni biz kundan-kunga ko'rayotgan Internetning bir qismi.
Xulosa qilib aytganda, HTTP va DNS HTML,

media-fayllar yoki Internetdagi har qanday narsani
yuborish va qabul qilishni boshqaradi. Tom ostida buni

amalga oshiradigan narsa TCP/IP va kichik paketlarda
ma'lumotlarni uzatadigan va tashiydigan

yo'riqnoma tarmoqlaridir. Ushbu paketlarning o'zi
ikkitomonlama, elektr simlari, optik tolali kabellar va

simsiz tarmoqlar orqali yuboriladigan
1 va 0 lik ketma-ketliklardan iborat.

Yaxshiyamki, endi Internetning bir qismi qanday
ishlashini bilib olganingizdan so'ng, barcha

qismlarini eslamasdan, unga ishonishingiz mumkin. Va
biz ushbu qatlamlarning barchasi birma-bir ma'lumotni

ketma-ket miqyosda va ishonchli tarzda yetkazib
berish uchun birgalikda ishlashiga ishonishimiz mumkin.