WEBVTT 00:00:02.719 --> 00:00:07.360 Internet: HTTP va HTML 00:00:07.360 --> 00:00:11.740 Men Jasminman va men XBOX One muhandislik jamoasining dasturiy 00:00:11.759 --> 00:00:18.700 menejeriman. Bizning eng katta xususiyatlarimizdan biri Xbox Live deyiladi. Bu onlayn xizmat 00:00:18.700 --> 00:00:24.099 butun dunyo bo'ylab o'yinchilarni birlashtiradi va biz buni internet orqali amalga oshirishga suyanamiz. Bu 00:00:24.099 --> 00:00:30.500 oson ish emas va ko'p narsalar sahna ortida sodir bo'ladi. Internet 00:00:30.500 --> 00:00:36.280 odamlarning o'zaro munosabatlarini va aloqa qilishlarini butunlay o'zgartirmoqda. Ammo bu qanday ishlaydi? Qanday 00:00:36.280 --> 00:00:43.489 qilib butun dunyo bo'ylab kompyuterlar haqiqatan ham bir-biri bilan aloqa qilishadi? Keling, veb-brauzerni ko'rib chiqaylik. 00:00:43.489 --> 00:00:50.199 Birinchidan, siz veb-brauzeringizni ochasiz. Ushbu ilovadan veb-sahifalarga kirish uchun foydalanasiz. Keyin siz 00:00:50.199 --> 00:00:55.899 veb-manzilini yoki URL manzilini kiritasiz, masalan tumblr.com kabi sayt resurslarining yagona ko'rsatkichi 00:00:55.899 --> 00:01:06.810 orqali siz tashrif buyurasiz. Salom men Tumblr asoschisi Devid Karp va biz 00:01:06.810 --> 00:01:12.560 bugun kundalik ishda foydalanayotgan veb-brauzerlar haqida gaplashamiz. Ehtimol siz 00:01:12.560 --> 00:01:16.350 veb-brauzeringizdagi manzilga matn terish paytida va keyin Enter tugmasini bosganingizda 00:01:16.350 --> 00:01:21.020 aslida nima bo'lishiga qiziqqan bo'lsangiz kerak. Va bu haqiqatan ham siz tasavvur qilganingizdek. Shunday qilib, hozirgi paytda sizning 00:01:21.020 --> 00:01:25.930 kompyuteringiz server deb nomlangan, odatda bu yerdan minglab mil uzoqlikda boshqa kompyuter bilan 00:01:25.930 --> 00:01:32.450 gaplasha boshlaydi. Va millisekundlarda sizning kompyuteringiz ushbu serverdan veb-saytni so'raydi va server 00:01:32.450 --> 00:01:39.530 kompyuteringiz bilan HTTP deb nomlanadigan tilda gaplasha boshlaydi. HTTP (HyperText Transfer Protocol) gipermatnni uzatish 00:01:39.530 --> 00:01:43.680 protokoli deb ataladi. Siz buni bir kompyuter boshqa kompyuterdan hujjat so'rash uchun 00:01:43.680 --> 00:01:48.009 foydalanadigan til deb o'ylashingiz mumkin. Shuningdek, bu haqiqatan ham juda oddiy. 00:01:48.009 --> 00:01:52.540 Agar siz kompyuteringiz va veb-serveringiz o'rtasida internet aloqani ushlab turmoqchi bo'lsangiz, bu 00:01:52.540 --> 00:01:56.670 "GET" so'rovlari deb nomlangan so'rovlar orqali amalga oshiriladi. Bu, albatta, juda 00:01:56.670 --> 00:02:01.590 oddiy hujjatning sarlavhasida nima so'rayotganingizni "olishingiz" - GET so'zidir. Shunday qilib, agar siz 00:02:01.590 --> 00:02:06.360 Tumblrga kirishga va kirish sahifamizni yuklashga harakat qilsangiz, siz Tumblrning serveriga GET / login 00:02:06.360 --> 00:02:14.290 deb yozilgan GET so'rovini yuborishingiz kerak. Va bu login sahifasiga kirishga kerak bo'lgan barcha HTML 00:02:14.290 --> 00:02:21.800 sahifasining kodini Tumblr serveriga aytadi. Shunday qilib HTML - bu Hyper Text Markup Language degan ma'noni anglatadi 00:02:21.800 --> 00:02:26.470 va siz uni veb-brauzerga sahifani qanday ko'rinishini aytib berish uchun foydalanadigan til deb tushunishingiz mumkin. Agar 00:02:26.470 --> 00:02:30.540 siz Vikipediya kabi sayt haqida o'ylayotgan bo'lsangiz, bu haqiqatan ham juda oddiy hujjat va 00:02:30.540 --> 00:02:35.630 HTML ushbu sarlavhani katta va qalin qilish, shriftni to'g'ri shrift qilish, 00:02:35.630 --> 00:02:42.690 ba'zi matnlarni boshqa ba'zi sahifalar bilan bog'lash, 00:02:42.690 --> 00:02:46.740 bir nechta matnni qalin qilib, biroz kursiv qilib, rasmni sahifaning o'rtasiga qo'yish, 00:02:46.740 --> 00:02:52.990 rasmni o'ng tomonga, chap tomonga tekislash uchun foydalaniladigan tildir. Veb-sahifaning matni 00:02:52.990 --> 00:02:58.380 to'g'ridan-to'g'ri HTML-ga kiritilgan, ammo rasm yoki video kabi boshqa qismlar so'ralishi kerak bo'lgan 00:02:58.380 --> 00:03:04.540 o'z URL manzillari bo'lgan alohida fayllardir. Brauzer har biri uchun alohida HTTP so'rovlarini 00:03:04.540 --> 00:03:11.670 yuboradi va ularni kelganda ko'rsatib beradi. Agar veb-sahifada juda ko'p turli xil rasmlar bo'lsa, ularning har biri alohida 00:03:11.670 --> 00:03:20.780 HTTP so'rovini keltirib chiqaradi va sahifa sekinroq yuklanadi. Endi ba'zida Internetni ko'rib chiqishda siz 00:03:20.780 --> 00:03:25.880 faqat GET so'rovlari bilan sahifalarni so'rab ololmaysiz. Ba'zan siz saytga ma'lumot yuborasiz, masalan, 00:03:25.880 --> 00:03:32.300 shaklni to'ldirish yoki qidiruv so'zingizni kiritishda. Sizning brauzeringiz HTTP POST so'rovi yordamida veb-serverga 00:03:32.300 --> 00:03:39.090 ushbu ma'lumotni oddiy matn sifatida yuboradi. Aytaylik, siz Tumblrga kirdingiz. Dastlab 00:03:39.090 --> 00:03:45.360 ba'zi ma'lumotlar biriktirilgan POST so'rovini Tumblrning kirish 00:03:45.360 --> 00:03:49.680 sahifasiga yuborasiz. Unda elektron pochta manzilingiz, parolingiz bor. Bu Tumblr 00:03:49.680 --> 00:03:55.350 serverga jo'natiladi. Tumblr server siz Devid ekanligingizni aniqlaydi, yaxshi. U veb-sahifani 00:03:55.350 --> 00:04:00.480 "Muvaffaqiyat!" so'zlari bilan brauzerga qaytaradi. Devid ismi bilan kirilganini ko'rsatib. Ammo o'sha veb-sahifa bilan 00:04:00.480 --> 00:04:07.000 bir qatorda brauzeringiz ko'radigan va saqlashni biladigan ko'rinmas kuki fayllar ma'lumotlarini ham qo'shib qo'yadi. 00:04:07.000 --> 00:04:11.360 Va bu haqiqatan ham muhim, chunki bu veb-sayt sizning kimligingizni eslashning yagona 00:04:11.360 --> 00:04:16.940 usulidir. Ushbu barcha kuki fayllar aslida Tumblr uchun identifikator sanaladi. Bu 00:04:16.940 --> 00:04:21.790 sizni Devid deb biladigan raqamdir. Va veb-brauzeringiz ushbu raqamni saqlab turadi va keyingi safar 00:04:21.790 --> 00:04:26.660 Tumblrni yangilaganda, yoki Tumblr.com saytiga kirganingizda, veb-brauzeringiz identifikator raqamini avtomatik ravishda 00:04:26.660 --> 00:04:30.930 Tumblr serverlariga yuboradigan so'rov bilan qo'shib yuborishni biladi. Va hozir 00:04:30.930 --> 00:04:35.970 Tumblr serverlari so'rov kelib tushganini brauzeringiz identifikatorni ko'radi va 00:04:35.970 --> 00:04:43.940 "Yaxshi, bu Devidning so'rovi" deb biladi. Internet endi butunlay ravshan. Hamma aloqalar 00:04:43.940 --> 00:04:49.350 va yuborilgan axborotlar aslida oddiy matnda yuborilgan. Bu xakerlarga 00:04:49.350 --> 00:04:55.630 Internet orqali yuborgan shaxsiy ma'lumotlaringizni yashirincha ko'rish imkoniyatini beradi. Ammo xavfsiz 00:04:55.630 --> 00:05:00.970 veb-saytlar bunga to'sqinlik qiladi, chunki u veb-brauzeringizdan Secure Sockets Layer va uning o'rnini 00:05:00.970 --> 00:05:07.630 bosuvchi Transport Layer Security deb nomlangan narsadan foydalanib, xavfsiz kanalda aloqa o'rnatishni so'raydi. 00:05:07.630 --> 00:05:14.000 Siz SSL va TLS ni sizning kuzatuvlaringiz yoki buzg'unchiliklardan himoya qilish uchun sizning 00:05:14.000 --> 00:05:20.530 aloqa vositangizga o'ralgan xavfsizlik darajasi deb o'ylashingiz mumkin. SSL va TLS HTTPS yonida brauzeringiz manzil 00:05:20.530 --> 00:05:27.440 satrida paydo bo'ladigan kichik qulfni ko'rganingizda faol bo'ladi. HTTPS protokollari sizning HTTP 00:05:27.440 --> 00:05:33.840 so'rovlaringiz xavfsizligi va himoyalanganligini ta'minlaydi. Veb-sayt brauzeringizdan so'raganda. Veb-sayt brauzeringizdan 00:05:33.840 --> 00:05:39.500 xavfsiz ulanishni talab qilganda, avval raqamli sertifikat beradi. Bu xuddi 00:05:39.500 --> 00:05:45.140 rasmiy veb-sayt ekanligini tasdiqlaydigan shaxsiy guvohnomaga o'xshaydi. Raqamli sertifikatlar 00:05:45.140 --> 00:05:49.900 sertifikatlashtirish organlari tomonidan nashr etilgan, tekshiradigan ishonchli kimlar 00:05:49.900 --> 00:05:55.280 veb-sayt ma'lumotlari va berish guvohnomalari ular uchun. Xuddi hukumat guvohnoma 00:05:55.280 --> 00:06:01.030 yoki pasport bergani kabi. Endi veb-sayt to'g'ri ulangan raqamli sertifikatsiz xavfsiz ulanishni 00:06:01.030 --> 00:06:09.590 boshlashga harakat qilsa, brauzeringiz sizni ogohlantiradi. Ushbu narsalar veb-brauzerning asoslaridir! 00:06:09.590 --> 00:06:17.010 Ya'ni biz kundan-kunga ko'rayotgan Internetning bir qismi. Xulosa qilib aytganda, HTTP va DNS HTML, 00:06:17.010 --> 00:06:23.450 media-fayllar yoki Internetdagi har qanday narsani yuborish va qabul qilishni boshqaradi. Tom ostida buni 00:06:23.450 --> 00:06:30.370 amalga oshiradigan narsa TCP/IP va kichik paketlarda ma'lumotlarni uzatadigan va tashiydigan 00:06:30.370 --> 00:06:36.670 yo'riqnoma tarmoqlaridir. Ushbu paketlarning o'zi ikkitomonlama, elektr simlari, optik tolali kabellar va 00:06:36.670 --> 00:06:42.550 simsiz tarmoqlar orqali yuboriladigan 1 va 0 lik ketma-ketliklardan iborat. 00:06:42.550 --> 00:06:47.440 Yaxshiyamki, endi Internetning bir qismi qanday ishlashini bilib olganingizdan so'ng, barcha 00:06:47.440 --> 00:06:52.070 qismlarini eslamasdan, unga ishonishingiz mumkin. Va biz ushbu qatlamlarning barchasi birma-bir ma'lumotni 00:06:52.070 --> 00:06:59.090 ketma-ket miqyosda va ishonchli tarzda yetkazib berish uchun birgalikda ishlashiga ishonishimiz mumkin.