The Story of Stuff

Ĉu vi havas unu tian?

Mi iomete freneziĝis pri mia.

Fakte pri ĉiuj miaj aĵoj.

Ĉu vi iam scivolis, de kie
devenas tio, kion ni aĉetas

kaj kien ĝi iras
kiam ni forĵetas ĝin?

Mi ne povis ĉesi scivoli.
Do mi ekserĉadis.

Libroj diras, ke
tiuj aĵoj iras tra sistemo

de ekspluatado ĝis produktado
ĝis distribuado ĝis konsumado ĝis la rubejo.

Entute tio nomiĝas materialekonomio.
Nu, mi okupiĝis pri tio iom pli.

Fakte, mi vojaĝis tra la mondo
dum 10 jaroj

eltrovante de kie niaj aĵoj venas
kaj kien iras.

Ĉu vi scias kion mi eltrovis?
Tio ne estas la fino de la rakonto.

Estas multaj aferoj,
kiuj mankas en tiu klarigo.

Komence tiu sistemo ŝajnas en ordo.
Neniu problemo.

Sed fakte ĝi estas sistemo en krizo.

La kaŭzo por la krizo estas
ke tio estas linia sistemo

kaj ni vivas sur finita planedo

kaj ne eblas teni linian sistemon
sur finita planedo por ĉiam.

Dum ĉiu paŝo, tiu sistemo
interagas kun la reala mondo.

En la reala vivo,
tio ne okazas sur blanka papero.

Tio interagas kun socioj, kulturoj,
ekonomioj, la medio.

Kaj la sistemo havas siajn limojn.

Limojn, kiujn ni ne vidas ĉi tie
ĉar la diagramo estas nekompleta.

Do, ni refoje trapasu tion
kaj plenigu tion kio mankas.

Nu, unu el la plej gravaj mankantaj aferoj
estas homoj. Jes, homoj.

Homoj vivas kaj laboras en tiu sistemo.

Kaj kelkaj homoj estas iomete pli gravaj
ol aliaj en tiu sistemo.

Kelkaj havas iomete pli por diri.
Kiuj estas?

Nu, komencu per la registaro.

Miaj amikoj diras, ke mi devus uzi
tankon por simboli la registaron

kaj tio pravas por multaj landoj
ankaŭ pli kaj pli por Usono,

ĉar pli ol 50% el liaj impoŝtoj
estas destinita al militistaro,

sed mi uzas personon
por la registaron

ĉar mi estas ankoraŭ konvinkita
ke la registaro devus esti

de la homoj, per la homoj,
por la homoj.

La tasko de la registraro estas zorgi pri ni.
Tio estas ĝia laboro.

Krome estas la korporacioj.

Nu, la kaŭzo kial la korporacioj
aspektas pli grandaj,

estas ke ili estas pli grandaj.

El la 100 plej grandaj ekonomioj tutmonde,
51 estas korporacioj.

Ju pli potencaj la korporacioj iĝas,
des pli ni vidas ŝanĝojn en la registaro.

Ili pli zorgeme efektivigas

la interesojn de la korporacioj
ol niajn.

Bone, ni rigardu kio ankaŭ mankas
en tiu desegnaĵo.

Ni komencas per ekstraktado,

kiu estas pli bela vorto por
ekspluatado de naturmaterialoj,

kiu estas pli bela vorto por
dezertigi la planedon.

Aspektas tiel: ni faligas arbojn,
ni eksplodigas montojn por akiri metalojn

foruzas ĉion akvon
kaj formortigas la bestojn.

Ĉi tie ni trafas
nian unuan limon.

Niaj materialoj finiĝas.
Ni uzas tro multe da aĵoj.

Aŭdi tion povas esti malfacile, sed estas
la vero, do ni devas okupiĝi pri tio.

Dum la pasintaj tri jardekoj,

triono el la monda materialstoko
estas foruzita. Malaperis.

Ni ekspluatas kaj rubigas
la planedon tiel rapide,

ke ni detruas la eblon
vivi sur tiu planedo.

Kie mi vivas, en Usono,
restas malpli ol 4% el nia originala arbaro.

40% el la akvofontoj
iĝis netrinkeblaj.

Kaj nia probleme ne nur estas
ke ni foruzas tro multe,

sed ni ankaŭ foruzas pli ol nian parton.
Ni havas 5% el la mondpopolo

sed ni konsumas 30% el la mondmaterialoj
kaj kaŭzas 30% el la monda rubo.

Se ĉiuj konsumus per usonaj kvantoj,
necesus 3 ĝis 5 planedoj.

Kaj, ĉu vi scias?
Ni nur havas unu.

Do la solvo de mia lando por tiu limo
estas facile preni la parton de io alia.

Tio estas la Tria mondo,
kiu estas por kelkaj

alia vorto por nia propraĵo
kiu perdiĝis en fremda lando.

Do kiel aspektas tio?
Sama afero: dezertigi la medion.

En 75% el la mondaj fiŝstokoj
oni kaptadas aŭ trokaptadas.

80% el la mondaj originaj arbaroj malaperis.

Eĉ en la Amazono
malaperas po 2 000 arboj por minuto.

Tio estas 7 piedpilkokampoj minute.

Kaj kio pri la homoj kiuj vivas tie?

Nu, laŭ tiuj uloj,
ili ne posedas tiujn materialojn.

Eĉ se ili vivis tie dum generacioj,
ili ne posedas produktadrimedojn

kaj ili ne aĉetas multajn aĵojn.
Kaj en tiu sistemo,

se oni ne aĉetas multajn aĵojn,
oni ne havas valoron.

Do, poste la materialoj iras al
produktado. Tie ni uzas energion

por miksi venenajn kemiaĵojn kun naturaj produktoj
por fari verenajn malpurigitajn produktojn.

Estas pli ol 100 000 sintetikaj kemiaĵoj
uzata en hodiaŭa komerco.

Nur kelkaj estis kontrolitaj
pri san-efikoj

kaj neniu estis kontrolita
pri sinergiaj san-efikoj,

tio signifas la interagon
kun aliaj ĉiutagaj kemiaĵoj.

Ni ne konas la tutan efekton por sano
kaj medio de tiuj venenaj kemiaĵoj.

Sed kion ni scias:
Veneno eniras, veneno eliros.

Tiel longe kiel ni metas venenojn
en nian industrian produktadsitemon,

ni havos venenon
en la aĵoj kiujn ni alportas

en niajn hejmojn, laborlokojn kaj lernejojn.
Fakte ankaŭ en niajn korpojn.

Kiel bromaj flamprotektrimedoj.

Ili estas kemiaĵoj, kiuj igas objektojn
pli fajrosekuraj, sed ankaŭ venenegaj.

Ili estas nervovenenoj, do venenaj por la cerbo.
Kial ni eĉ uzas tiajn kemiaĵojn?

Ni enmetas ilin en niajn komputilojn, aparatojn,
sofojn, matracojn, eĉ kelkajn kusenojn.

Fakte ni prenas niajn kusenojn,
dronigas ilin en nervovenenon

kaj portas ilin hejmen kaj metas nian kapon
sur ilin 8 horojn ĉiunokte.

Mi ne scias, sed al mi ŝajnas ke
en tiu eblecohava lando

ni povas elpensi pli bonajn manierojn
por ke niaj kapoj ne brulu nokte.

Nun tiuj venenoj eniras la manĝoĉenon
kaj koncentriĝas en niaj korpoj.

Ĉu vi scias kiu manĝaĵo
gvidas la manĝoĉenon

kun la plej granda amaso de venenoj?
Patrina lakto.

Tio signifas ke ni atingis punkton kie la plej
malgrandaj membroj de nia socio, niaj beboj,

ricevas la plej grandan dozon de venenaj
kemiaĵoj de la patrina lakto.

Ĉu tio ne estas kruela?

Mamnutrado devas esti la plej fundamenta
homa ago de nutrado,

kaj pro tio precipe sekura.
Mamnutrado estas certe la plej bona

kaj patrinoj devus daŭrigi mamnutradon
sed ni devus protekti ĝin. Ili devus protekti ĝin.

Mi pensis ke ili gardas pri ni.
Kaj certe

la homoj kiuj suferas plejmulte
pro tiuj venenaj kemiaĵoj

estas la fabriklaborantoj,
el kiuj multaj estas virinoj en fekunda aĝo.

Ili laboras kun fekundvenenoj,
kancerigaĵoj, ktp.

Nun mi demandas vin,
kia virino en frekunda aĝo

laborus en tiuj kondiĉoj
kun fekundvenenoj

krom virino kiu ne havas elekton?
Kaj tio estas la "beleco" de nia sistemo?

La eluziĝo de lokaj medioj
kaj ekonomioj

certigas konstantan kvanton
de homoj sen alia ebleco.

Tutmonde po 200 000 homoj por tago
translokiĝas el sia medio,

kie ili povis vivi dum generacioj,

en urbojn, en ladurbojn, serĉante por
laboro, sendepende kiel venena ĝi estas.

Ne nur materialoj
estas malŝparataj en tiu sistemo,

sed ankaŭ homoj.
Tutaj komunumoj estas perdataj.

Jes, veneno eniras, veneno eliros.

Multaj venenoj eliras
el la fabriko en produktoj,

sed eĉ pli kiel kromproduktoj aŭ poluado.
Kaj estas multe da poluado.

En Usono, nia industrio konfesas elĵeti pli ol
2 miliardojn da kg da venenaj kemiaĵoj jare.

Estas varŝajne multe pli
ol ili konfesas.

Do tio estas alia limo, ĉar,

kiu volas vidi kaj flari 2 miliardojn da kg
da venenaj kemiaĵoj jare? Do kion ili faras?

Translokigas venenajn fabrikojn
eksterlanden por polui alian landon.

Sed surprizo: Multe da poluata aero
revenas al ni per la aerofluo.

Kio okazas, post kiam la materialoj
estas transformitaj al produktoj?

Ili venas ĉi tien por disdonado.

Disdonado signifas: vendi tiujn
venenmalpurigitajn aĉaĵojn kiel eble plej rapide.

La celo estas malgrandaj prezoj,
aĉetantaj homoj kaj kontinua movado de produktoj.

Kiel ili atingas malgrandajn prezojn?
Nu, per malgrandaj salajroj

kaj ili eltranĉas sanasekuron ĉiam kiam eblas.
Temas pri ellokado de kostoj.

Tio signifas ke efektivaj kostoj
ne troviĝas en la prezo.

Alivorte, ni ne pagas por tio
kion ni aĉetas.

Unu tagon mi pensadis pri tio.

Mi iradis
kaj volis aŭskulti novaĵojn,

do eniris vendejon
por aĉeti radion.

Mi trovis gracian verdan radion
por 4 dolaroj kaj 99 cendoj.

Mi staris en la vico
kaj pensis

kiel povus 4,99$ sufiĉi

por estigi tiun radion en miajn manojn?
La metalo eble estis minita en Sud-Afriko,

la nafto eble elpumpita en Irako,
la plastoj eble fabrikita en Ĉinio

kaj eble ĉio estis kunmetita
de 15-jara meksikano.

4,99$ eĉ ne pagus la luprezon
por la spaco en la bretaro,

same kiel la salajron de la vendisto
kiu konsiladis al mi,

aŭ la multajn oceanŝipojn aŭ ŝarĝaŭtojn
kun pecoj de la radio.

Tiel mi rimarkis, ke mi ne pagis por la radion.
Do, kiu pagis?

Nu, tiuj homoj kiuj perdis
sian naturan medion.

Tiuj homoj pagis per la perdo de freŝa aero
per pliofta astmo kaj kancero.

Infanoj en Kongo pagas per sia estonteco,
30% el la infanoj ne plu iras al lernejo

sed al minado de koltano,

metalo, kiu necesas
por malkostaj elektronikaĵoj.

Kaj tiuj homoj devas mem zorgi
pri sia sanasekuro.

Je ĉiu paŝo en tiu sistemo, aliaj pagas
por ke mi ricevu la radion por 4,99$.

Kaj neniuj de tiuj kontribuoj
troveblas en iu kalkulado.

Tion mi volas diri per: La firmposedantoj
ellokas la verajn kostojn.

Tio gvidas nin al la ora
sago de konsumo.

Tio estas la koro de la sistemo,
la motoro pelanta ĝin.

Tio estas tiel grava ke la protektado de tiu sago
fariĝis la ĉefcelo de tiuj du uloj.

Pro tio, post la 11-a de septembro,
kiam nia lando estis ŝokita,

la prezidento Bush povus sugesti
multajn konvenajn aferojn:

funebri, preĝi, esperi. NE.
Li diris aĉetumi. AĈETUMI?!

Ni fariĝis nacio de konsumantoj. Nia baza
identeco estas fariĝi konsumantoj,

ne patrinoj, instruistoj, farmistoj,
sed konsumantoj.

Nia valoro precipe
mezuriĝas kaj montriĝas

per la kontribuo al tiu sago,
per tio, kiom ni konsumas.

Ni aĉetas, aĉetas kaj aĉetas
kaj daŭrigas la materialfluon.

Divenu kiom da elcentoj de la materialfluo
estas jam uzata 6 monatojn post la aĉetdato?

50%? 20%? Ne. Unu elcento. Unu!
Alivorte, 99% el la aĵoj,

kiujn ni rikoltas, minas, prilaboras,
transportas, kiuj trairas tiun sistemon

rubiĝas ene de 6 monatoj.
Kiel nia planedo povas travivi tion

kun tiu malŝparo de materialoj?
Ne estis ĉiam tiel

La meznombra Usonano nun konsumas
la duoblon ol antaŭ 50 jaroj.

Demandu vian avinon. En ŝia tempo, respondeco,
ideriĉeco kaj ŝparemeco valoris.

Do, kiel tio okazis?
Nu, ne subite okazis, sed estis projektita.

Mallonge post la dua mondmilito, tiuj uloj
pripensadis kiel plirapidigi la ekonomion.

Komercanalisto Victor Lebow
priskribis la solvon

kiu fariĝis la normo
por la sistemo.

Li diris: "Nia ege produktema ekonomio
postulas ke ni faru konsumon je nia vivstilo,

ke aĉetumado kaj uzado de varoj estiĝu ritoj,
ke ni serĉu nian spiritan feliĉon,

nian egofeliĉon, per konsumo.

Ni bezonas, ke aĵoj estu konsumataj, bruligataj,
anstataŭigataj, forĵetataj pli kaj pli rapide."

La estro de la konsilantaro pri ekonomio
de la prezidento Eisenhower diris:

"La ĉefcelo de la usona ekonomio
estas produkti pli da konsumvaroj.

Pli da konsumvaroj?

Nia ĉefcelo? Ne sanzorgado,
edukado, sekura transportado,

daŭripovo aŭ justeco?
Konsumvaroj?

Kiel ili sukcesis fari, ke ni subtenas
tiun programon tiel entuziasme?

Du el iliaj plej efikaj strategioj estas
planata kadukiĝo kaj sentata kadukiĝo.

Planata kadukiĝo estas alia vorto por
"kreita por rubujo". Ĝi signifas,

ke produktoj estas kreataj por iĝi
neutilaj rapide, por ke ni forĵetu

kaj aĉetu denove.

Evidentas por plastosakoj kaj kaftasoj,
sed estas ankaŭ grandaj aĵoj:

Viŝiloj, DVD, fotiloj, kradrostiloj, ĉio!
Eĉ komputiloj.

Ĉu vi rimarkis, ke
se vi aĉetas komputilo,

la teknologio ŝanĝiĝas tiel rapide,
ke post kelkaj jaroj,

estas jam malhelpilo por komunikado?
Mi miris pri tio,

do mi malfermis grandan hejmkomputilon
por vidi kio ene estas. Kaj mi trovis,

ke la peco kiu ŝanĝiĝas tutjare
nur estas malgranda peceto en la angulo.

Sed oni ne povas ŝanĝi nur tiun pecon,
ĉar ĉiu versio estas en alia formo,

do oni forĵetas la tutan aparaton
kaj aĉetas novan.

Mi legis industrian dizajngazetojn
de la 1950-aj jaroj,

kiam planata kadukiĝo aperis.
Tiuj dezajnistoj ne kaŝas tion.

Ili fakte diskutas pri kiel rapide
oni povas rompi la produkton,

por ke la konsumanto
ankoraŭ fidu en la produkto

por aĉeti novan.
Tio estas tute intenca.

Sed produktoj ne povas rompiĝi
sufiĉe rapide por la ora sago,

do estas ankaŭ
sentata kadukiĝo.

Sentata kadukiĝo konvinkas nin
forĵeti aĵojn perfekte uzeblajn.

Kiel ili faras tion? Nu,
ili ŝanĝas la stilon de produktoj.

Do, se vi aĉetis ion
antaŭ kelkaj jaroj

ĉiuj vidas, ke vi ne kontribuis
al tiu sago lastatempe

kaj ĉar ni montras nian valoron
per kontribuado al tiu sago, tiu embarasas nin.

Kiel mi havis la saman largân
blankan ekranon

sur mia tablo dum 5 jaroj.
Mia kolego ĵus ricevis novan komputilon.

Ŝi havas platan, brilan, glatan ekranon.

Ĝi kongruas kun ŝia komputilo,
ŝia telefono, eĉ ŝiaj skribiloj.

Ŝi aspektas kvazaŭ ŝi flugus
en kosmoveturilo kaj mi aspektas

kvazaŭ mi havus lavmaŝinon sur mia tablo.

Modo estas alia ekzemplo por tio. Ĉu
vi iam scivolis kial kalkanumoj de virinoj

ŝanĝiĝas el vastaj al maldikaj al vastaj ĉiujare?
Ne estas por eltrovi

la plej sanajn por la piedo.
Estas ĉar porti vastajn kalkanumojn

en maldik-kalkanuma jaro montras al ĉiuj
ke vi ne kontribuis al sago

do vi ne estas tiel valora kiel tiu
en maldikaj kalkanumoj apud vi,

aŭ, efektive, en iu reklamo.
Estas por ke homoj daŭre aĉetu ŝuojn.

Reklamo, kaj komunikiloj ĝenerale,
ludas grandan rolon en tio.

Ĉiu el ni en Usono estas bombata
per pli ol 3 000 reklamaĵoj tage.

Ni vidas pli da reklamo jare,
ol homoj antaŭ 50 jaroj en sia tuta vivo.

Pripensu kio estas la celo de reklamo,
krom sentigi nin malĝoja kun kio ni havas?

3 000 fojojn tage, oni diras al ni,
kio neenordas: niaj haroj,

nia haŭto, nia vesto,
niaj mebloj, nia aŭto, ĉio,

sed ke povus,
se ni nur aĉetumas.

Komunikiloj ankaŭ helpas kaŝi
multajn aferojn,

por ke ni nur vidu la aĉetumparto
el la materialekonomio.

La ekstraktado, produktado kaj rubumado
okazas ekster nia vidkampo.

Do, en Usono, ni havas
pli da aĵoj ol iam ajn antaŭe,

sed enketoj montras ke nia nacia feliĉo
malsupreniras.

Nia nacia feliĉo kulminis en la 1950aj jaroj,
samtempe kiam la konsummanio eksplodis.

Hm, interesa koincido.

Mi pensas, ke mi scias kial.
Ni havas pli da aĵoj,

sed malpli da tempo por tio
kio igas nin feliĉaj:

amikoj, familio, libertempo.
Ni laboras pli diligente ol iam ajn.

Kelkaj analizistoj diras ke ni havas malpli
da libertempo ol en feŭda socio.

Kaj ĉu vi scias kion

ni faras en nia mallonga libera tempo?

Spekti televidon kaj aĉetumi.

En Usono ni pasigas 3-4-oble
da tempo aĉetumante

ol la eŭropanoj.
Do ni estas en la ridinda situacio

ke ni iras al laboro, eble eĉ du,
kaj revenas elĉerpita,

falas en nian novan sofon, spektas TV
kaj la reklamo diras: vi aĉas.

Do ni iras al bazaro por aĉetumi
kaj ni devas labori pli

por pagi tiujn aĵojn.
Do ni revenas hejme pli lace,

spektas pli da TV
kiu diras ke ni iru aĉetumi.

Ni estas en tiu freneza labor-spekt-aĉetuma
diabla cirklo kaj povus facile halti.

Do finfine, kio okazas kun ĉiuj aĵoj,
kiun ni aĉetas?

Je tiu tempo de konsumado,
estas tro por nia domo

kvankam la domgrandeco duobliĝis

en tiu lando ekde la 1970aj.
Kaj ĉio iras al la rubejo.

Tio gvidas nin al rubo.
Tiun parton de la materialekonomio

ni ĉiuj konas ĉar ni mem
devas forĵeti niajn rubaĵojn.

Ĉiu Usonano kaŭzas
po 2 kg da rubo por tago.

Tio estas duoblo ol antaŭ 30 jaroj.

Ĉiu rubo estas aŭ forĵetata al rubejo,
kiu simple estas truo en la grundo,

aŭ laŭ malbonŝanco unue forbruligata kaj
poste forĵetata al rubejo.

Ambaŭ metodoj poluas la aeron, teron, akvon
kaj, ne forgesu, ŝanĝas la klimaton.

Bruligado estas vere malbona.

Ĉu vi memoras la venenojn
de la produktado?

Bruligado de rubo dissendas
venenojn en la aero.

Eĉ pli malbone, ĝi kreas novajn venenegojn.
Kiel dioksinon.

Dioksino estas la plej venena homfarata
substanco konata en scienco.

Bruligado estas la unua fonto de dioksino.

Signifas ke ni povas ĉesigi tiun fonton
de la plej venena homfarata substanco

se ni nur ĉesus bruligi rubon.
Ni povus ĉesi hodiaŭ.

Nu, kelkaj firmaoj ne ŝatas krei
rubejojn kaj bruligejojn ĉi tie,

do ili ankaŭ eksportas sian rubon.
Kio pri recikligo?

Jes, recikligo helpas,
malgrandigas la rubon unuflanke.

kaj malgrandigas la premon por mini
kaj rikolti aliflanke.

Jes, jes, jes, ni devus recikligi.
Sed recikligo ne sufiĉas.

Recikligo neniam sufiĉos.
Pro kelkaj kialoj.

Unue, la rubo kiu eliras el niaj domoj
nur estas la pinto de la glacimonto.

Por ĉiu rubujo
kiun vi forĵetas

po 70 rubujoj fariĝis
dum la produktado,

nur por krei la rubon
kiun vi forĵetas.

Eĉ se ni povus recikligi 100% el la rubo
kiu iras el niaj domoj,

tio ne tuŝas la kernon de la problemoj.
Ankaŭ multe da rubo ne eblas recikligi,

ĉar aŭ enhavas tro da venenoj,
aŭ ne estas faritaj por recikligo.

Kiel tiuj sukpakumoj kun tavoloj
de metalo, papero kaj plasto

ĉiuj kungluitaj.
Neniam eblas disigi ilin por recikligo.

Do vi vidas, estas sistemo en krizo,
kiu atingas siajn limojn.

El klimatŝanĝo al malsupreniranta feliĉo,
tio malsukcesas.

Sed la bona novaĵo estas
ke ekzistas

multe da eblecoj por interveni.

Estas homoj kiuj gardas la arbarojn
aŭ zorgas pri pura produktado.

Homoj okupiĝas pri laborrajtoj, justa komerco,

konscia konsumado,
blokado de rubejoj kaj bruligejoj,

kaj, tre grave,
priparoli kun nia registraro.

por ke li estu vere
per la homoj, por la homoj.

Tiu tuta laboro estas tre grava
sed aferoj vere komencas moviĝi

kiam ni vidas la ligojn,
la grandan bildon.

Kiam homoj en tiu sistemo kuniĝas,
ni povas transformi tiun linian sistemon

en ion novan, sistemon kiu ne malŝparas
provizojn aŭ homojn.

Kion ni vere devas forĵeti
estas tiu malnovstila forĵet-pensmaniero.

Estas nova tipo de pensmaniero,
bazita sur daŭripovo kaj justeco:

verda kemio, nul rubo,
fermita produktciklado,

renoviĝanta energio,
regiona ekonomiciklado.

Tio jam okazas. Kelkaj diras ke
estas nerealisma, idealisma.

Sed mi diras ke tiuj estas nerealisma
kiuj volas daŭrigi la malnovan vojon.

Tio estas revado.

Memoru ke la malnova sistemo ne aperis mem.
Ne estas kiel gravito kun kiu ni devas vivi.

Homoj kreis ĝin. Kaj ni estas ankaŭ homoj.
Do ni kreu ion novan!