0:00:18.190,0:00:20.430
Ĉu vi havas unu tian?

0:00:20.430,0:00:22.460
Mi iomete freneziĝis pri mia.

0:00:22.460,0:00:24.730
Fakte pri ĉiuj miaj aĵoj.

0:00:24.890,0:00:27.490
Ĉu vi iam scivolis, de kie[br]devenas tio, kion ni aĉetas

0:00:27.490,0:00:29.610
kaj kien ĝi iras[br]kiam ni forĵetas ĝin?

0:00:29.630,0:00:32.240
Mi ne povis ĉesi scivoli.[br]Do mi ekserĉadis.

0:00:32.240,0:00:35.830
Libroj diras, ke[br]tiuj aĵoj iras tra sistemo

0:00:35.900,0:00:41.560
de ekspluatado ĝis produktado[br]ĝis distribuado ĝis konsumado ĝis la rubejo.

0:00:41.680,0:00:46.290
Entute tio nomiĝas materialekonomio.[br]Nu, mi okupiĝis pri tio iom pli.

0:00:46.290,0:00:49.110
Fakte, mi vojaĝis tra la mondo[br]dum 10 jaroj

0:00:49.120,0:00:52.420
eltrovante de kie niaj aĵoj venas[br]kaj kien iras.

0:00:52.550,0:00:56.086
Ĉu vi scias kion mi eltrovis?[br]Tio ne estas la fino de la rakonto.

0:00:56.222,0:00:58.500
Estas multaj aferoj,[br]kiuj mankas en tiu klarigo.

0:00:58.560,0:01:03.030
Komence tiu sistemo ŝajnas en ordo.[br]Neniu problemo.

0:01:03.100,0:01:05.860
Sed fakte ĝi estas sistemo en krizo.

0:01:05.930,0:01:09.270
La kaŭzo por la krizo estas[br]ke tio estas linia sistemo

0:01:09.300,0:01:11.200
kaj ni vivas sur finita planedo

0:01:11.270,0:01:15.740
kaj ne eblas teni linian sistemon[br]sur finita planedo por ĉiam.

0:01:15.810,0:01:19.860
Dum ĉiu paŝo, tiu sistemo[br]interagas kun la reala mondo.

0:01:19.910,0:01:23.040
En la reala vivo,[br]tio ne okazas sur blanka papero.

0:01:23.120,0:01:26.610
Tio interagas kun socioj, kulturoj,[br]ekonomioj, la medio.

0:01:26.650,0:01:29.620
Kaj la sistemo havas siajn limojn.

0:01:29.690,0:01:33.510
Limojn, kiujn ni ne vidas ĉi tie[br]ĉar la diagramo estas nekompleta.

0:01:33.590,0:01:37.270
Do, ni refoje trapasu tion[br]kaj plenigu tion kio mankas.

0:01:37.300,0:01:41.030
Nu, unu el la plej gravaj mankantaj aferoj[br]estas homoj. Jes, homoj.

0:01:41.130,0:01:44.600
Homoj vivas kaj laboras en tiu sistemo.

0:01:44.640,0:01:47.760
Kaj kelkaj homoj estas iomete pli gravaj[br]ol aliaj en tiu sistemo.

0:01:47.770,0:01:50.280
Kelkaj havas iomete pli por diri.[br]Kiuj estas?

0:01:50.340,0:01:52.280
Nu, komencu per la registaro.

0:01:52.310,0:01:55.140
Miaj amikoj diras, ke mi devus uzi[br]tankon por simboli la registaron

0:01:55.140,0:01:58.060
kaj tio pravas por multaj landoj[br]ankaŭ pli kaj pli por Usono,

0:01:58.060,0:02:02.290
ĉar pli ol 50% el liaj impoŝtoj[br]estas destinita al militistaro,

0:02:02.320,0:02:04.590
sed mi uzas personon[br]por la registaron

0:02:04.620,0:02:07.650
ĉar mi estas ankoraŭ konvinkita[br]ke la registaro devus esti

0:02:07.760,0:02:10.380
de la homoj, per la homoj,[br]por la homoj.

0:02:10.440,0:02:15.620
La tasko de la registraro estas zorgi pri ni.[br]Tio estas ĝia laboro.

0:02:15.670,0:02:17.860
Krome estas la korporacioj.

0:02:17.870,0:02:20.330
Nu, la kaŭzo kial la korporacioj[br]aspektas pli grandaj,

0:02:20.370,0:02:22.430
estas ke ili estas pli grandaj.

0:02:22.480,0:02:27.970
El la 100 plej grandaj ekonomioj tutmonde,[br]51 estas korporacioj.

0:02:28.050,0:02:32.820
Ju pli potencaj la korporacioj iĝas,[br]des pli ni vidas ŝanĝojn en la registaro.

0:02:32.820,0:02:35.020
Ili pli zorgeme efektivigas

0:02:35.060,0:02:37.180
la interesojn de la korporacioj[br]ol niajn.

0:02:37.220,0:02:40.370
Bone, ni rigardu kio ankaŭ mankas[br]en tiu desegnaĵo.

0:02:40.500,0:02:42.390
Ni komencas per ekstraktado,

0:02:42.400,0:02:45.880
kiu estas pli bela vorto por[br]ekspluatado de naturmaterialoj,

0:02:46.000,0:02:48.830
kiu estas pli bela vorto por[br]dezertigi la planedon.

0:02:48.900,0:02:53.220
Aspektas tiel: ni faligas arbojn,[br]ni eksplodigas montojn por akiri metalojn

0:02:53.320,0:02:55.860
foruzas ĉion akvon[br]kaj formortigas la bestojn.

0:02:55.940,0:02:58.850
Ĉi tie ni trafas[br]nian unuan limon.

0:02:58.910,0:03:03.480
Niaj materialoj finiĝas.[br]Ni uzas tro multe da aĵoj.

0:03:03.550,0:03:07.320
Aŭdi tion povas esti malfacile, sed estas[br]la vero, do ni devas okupiĝi pri tio.

0:03:07.430,0:03:09.370
Dum la pasintaj tri jardekoj,

0:03:09.390,0:03:14.970
triono el la monda materialstoko[br]estas foruzita. Malaperis.

0:03:15.000,0:03:19.670
Ni ekspluatas kaj rubigas[br]la planedon tiel rapide,

0:03:19.700,0:03:23.910
ke ni detruas la eblon[br]vivi sur tiu planedo.

0:03:23.940,0:03:29.480
Kie mi vivas, en Usono,[br]restas malpli ol 4% el nia originala arbaro.

0:03:29.540,0:03:32.900
40% el la akvofontoj[br]iĝis netrinkeblaj.

0:03:32.910,0:03:36.170
Kaj nia probleme ne nur estas[br]ke ni foruzas tro multe,

0:03:36.230,0:03:41.320
sed ni ankaŭ foruzas pli ol nian parton.[br]Ni havas 5% el la mondpopolo[br]

0:03:41.390,0:03:47.180
sed ni konsumas 30% el la mondmaterialoj[br]kaj kaŭzas 30% el la monda rubo.

0:03:47.230,0:03:52.050
Se ĉiuj konsumus per usonaj kvantoj,[br]necesus 3 ĝis 5 planedoj.

0:03:52.100,0:03:54.680
Kaj, ĉu vi scias?[br]Ni nur havas unu.

0:03:54.790,0:03:59.230
Do la solvo de mia lando por tiu limo[br]estas facile preni la parton de io alia.

0:03:59.310,0:04:02.670
Tio estas la Tria mondo,[br]kiu estas por kelkaj

0:04:02.680,0:04:06.440
alia vorto por nia propraĵo[br]kiu perdiĝis en fremda lando.

0:04:06.510,0:04:10.690
Do kiel aspektas tio?[br]Sama afero: dezertigi la medion.

0:04:10.750,0:04:15.480
En 75% el la mondaj fiŝstokoj[br]oni kaptadas aŭ trokaptadas.

0:04:15.520,0:04:19.670
80% el la mondaj originaj arbaroj malaperis.

0:04:19.760,0:04:23.470
Eĉ en la Amazono[br]malaperas po 2 000 arboj por minuto.

0:04:23.500,0:04:26.400
Tio estas 7 piedpilkokampoj minute.

0:04:26.500,0:04:29.090
Kaj kio pri la homoj kiuj vivas tie?

0:04:29.140,0:04:32.950
Nu, laŭ tiuj uloj,[br]ili ne posedas tiujn materialojn.

0:04:32.970,0:04:36.290
Eĉ se ili vivis tie dum generacioj,[br]ili ne posedas produktadrimedojn

0:04:36.290,0:04:39.270
kaj ili ne aĉetas multajn aĵojn.[br]Kaj en tiu sistemo,

0:04:39.280,0:04:43.920
se oni ne aĉetas multajn aĵojn,[br]oni ne havas valoron.

0:04:44.040,0:04:48.890
Do, poste la materialoj iras al[br]produktado. Tie ni uzas energion

0:04:48.950,0:04:54.710
por miksi venenajn kemiaĵojn kun naturaj produktoj[br]por fari verenajn malpurigitajn produktojn.

0:04:54.730,0:04:59.170
Estas pli ol 100 000 sintetikaj kemiaĵoj[br]uzata en hodiaŭa komerco.

0:04:59.230,0:05:02.250
Nur kelkaj estis kontrolitaj[br]pri san-efikoj

0:05:02.300,0:05:05.100
kaj neniu estis kontrolita[br]pri sinergiaj san-efikoj,

0:05:05.140,0:05:08.410
tio signifas la interagon[br]kun aliaj ĉiutagaj kemiaĵoj.

0:05:08.440,0:05:12.240
Ni ne konas la tutan efekton por sano[br]kaj medio de tiuj venenaj kemiaĵoj.

0:05:12.280,0:05:16.010
Sed kion ni scias:[br]Veneno eniras, veneno eliros.

0:05:16.080,0:05:19.710
Tiel longe kiel ni metas venenojn[br]en nian industrian produktadsitemon,

0:05:19.750,0:05:22.070
ni havos venenon[br]en la aĵoj kiujn ni alportas

0:05:22.120,0:05:26.810
en niajn hejmojn, laborlokojn kaj lernejojn.[br]Fakte ankaŭ en niajn korpojn.

0:05:26.860,0:05:29.630
Kiel bromaj flamprotektrimedoj.

0:05:29.660,0:05:33.850
Ili estas kemiaĵoj, kiuj igas objektojn[br]pli fajrosekuraj, sed ankaŭ venenegaj.

0:05:33.930,0:05:40.260
Ili estas nervovenenoj, do venenaj por la cerbo.[br]Kial ni eĉ uzas tiajn kemiaĵojn?

0:05:40.310,0:05:45.890
Ni enmetas ilin en niajn komputilojn, aparatojn,[br]sofojn, matracojn, eĉ kelkajn kusenojn.

0:05:46.020,0:05:50.180
Fakte ni prenas niajn kusenojn,[br]dronigas ilin en nervovenenon

0:05:50.250,0:05:53.850
kaj portas ilin hejmen kaj metas nian kapon[br]sur ilin 8 horojn ĉiunokte.

0:05:53.930,0:05:57.680
Mi ne scias, sed al mi ŝajnas ke[br]en tiu eblecohava lando

0:05:57.760,0:06:01.170
ni povas elpensi pli bonajn manierojn[br]por ke niaj kapoj ne brulu nokte.

0:06:01.260,0:06:05.560
Nun tiuj venenoj eniras la manĝoĉenon[br]kaj koncentriĝas en niaj korpoj.

0:06:05.630,0:06:08.180
Ĉu vi scias kiu manĝaĵo[br]gvidas la manĝoĉenon

0:06:08.240,0:06:12.670
kun la plej granda amaso de venenoj?[br]Patrina lakto.

0:06:12.780,0:06:18.550
Tio signifas ke ni atingis punkton kie la plej[br]malgrandaj membroj de nia socio, niaj beboj,

0:06:18.640,0:06:23.940
ricevas la plej grandan dozon de venenaj[br]kemiaĵoj de la patrina lakto.

0:06:24.020,0:06:27.680
Ĉu tio ne estas kruela?

0:06:27.690,0:06:31.820
Mamnutrado devas esti la plej fundamenta[br]homa ago de nutrado,

0:06:31.860,0:06:35.930
kaj pro tio precipe sekura.[br]Mamnutrado estas certe la plej bona

0:06:36.030,0:06:41.440
kaj patrinoj devus daŭrigi mamnutradon[br]sed ni devus protekti ĝin. Ili devus protekti ĝin.

0:06:41.500,0:06:44.990
Mi pensis ke ili gardas pri ni.[br]Kaj certe

0:06:45.040,0:06:47.470
la homoj kiuj suferas plejmulte[br]pro tiuj venenaj kemiaĵoj

0:06:47.570,0:06:51.580
estas la fabriklaborantoj,[br]el kiuj multaj estas virinoj en fekunda aĝo.

0:06:51.610,0:06:55.400
Ili laboras kun fekundvenenoj,[br]kancerigaĵoj, ktp.

0:06:55.450,0:06:59.490
Nun mi demandas vin,[br]kia virino en frekunda aĝo

0:06:59.520,0:07:02.570
laborus en tiuj kondiĉoj[br]kun fekundvenenoj

0:07:02.570,0:07:07.610
krom virino kiu ne havas elekton?[br]Kaj tio estas la "beleco" de nia sistemo?

0:07:07.630,0:07:11.010
La eluziĝo de lokaj medioj[br]kaj ekonomioj

0:07:11.030,0:07:14.540
certigas konstantan kvanton[br]de homoj sen alia ebleco.

0:07:14.600,0:07:19.280
Tutmonde po 200 000 homoj por tago[br]translokiĝas el sia medio,

0:07:19.310,0:07:21.380
kie ili povis vivi dum generacioj,

0:07:21.410,0:07:27.470
en urbojn, en ladurbojn, serĉante por[br]laboro, sendepende kiel venena ĝi estas.

0:07:27.600,0:07:31.230
Ne nur materialoj[br]estas malŝparataj en tiu sistemo,

0:07:31.280,0:07:34.480
sed ankaŭ homoj.[br]Tutaj komunumoj estas perdataj.

0:07:34.490,0:07:37.550
Jes, veneno eniras, veneno eliros.

0:07:37.590,0:07:40.650
Multaj venenoj eliras[br]el la fabriko en produktoj,

0:07:40.730,0:07:45.590
sed eĉ pli kiel kromproduktoj aŭ poluado.[br]Kaj estas multe da poluado.

0:07:45.600,0:07:51.550
En Usono, nia industrio konfesas elĵeti pli ol[br]2 miliardojn da kg da venenaj kemiaĵoj jare.

0:07:51.600,0:07:54.520
Estas varŝajne multe pli[br]ol ili konfesas.

0:07:54.570,0:07:56.860
Do tio estas alia limo, ĉar,

0:07:56.940,0:08:01.870
kiu volas vidi kaj flari 2 miliardojn da kg[br]da venenaj kemiaĵoj jare? Do kion ili faras?

0:08:01.920,0:08:05.820
Translokigas venenajn fabrikojn[br]eksterlanden por polui alian landon.

0:08:05.950,0:08:10.920
Sed surprizo: Multe da poluata aero[br]revenas al ni per la aerofluo.

0:08:10.990,0:08:15.350
Kio okazas, post kiam la materialoj[br]estas transformitaj al produktoj?

0:08:15.430,0:08:18.200
Ili venas ĉi tien por disdonado.

0:08:18.260,0:08:23.030
Disdonado signifas: vendi tiujn[br]venenmalpurigitajn aĉaĵojn kiel eble plej rapide.

0:08:23.140,0:08:29.010
La celo estas malgrandaj prezoj,[br]aĉetantaj homoj kaj kontinua movado de produktoj.

0:08:29.040,0:08:33.090
Kiel ili atingas malgrandajn prezojn?[br]Nu, per malgrandaj salajroj

0:08:33.090,0:08:38.260
kaj ili eltranĉas sanasekuron ĉiam kiam eblas.[br]Temas pri ellokado de kostoj.

0:08:38.320,0:08:43.010
Tio signifas ke efektivaj kostoj[br]ne troviĝas en la prezo.

0:08:43.090,0:08:46.190
Alivorte, ni ne pagas por tio[br]kion ni aĉetas.

0:08:46.270,0:08:48.190
Unu tagon mi pensadis pri tio.

0:08:48.260,0:08:50.790
Mi iradis[br]kaj volis aŭskulti novaĵojn,

0:08:50.900,0:08:52.950
do eniris vendejon[br]por aĉeti radion.

0:08:53.000,0:08:56.640
Mi trovis gracian verdan radion[br]por 4 dolaroj kaj 99 cendoj.

0:08:56.670,0:08:59.580
Mi staris en la vico[br]kaj pensis

0:08:59.610,0:09:03.390
kiel povus 4,99$ sufiĉi

0:09:03.450,0:09:08.340
por estigi tiun radion en miajn manojn?[br]La metalo eble estis minita en Sud-Afriko,

0:09:08.380,0:09:13.080
la nafto eble elpumpita en Irako,[br]la plastoj eble fabrikita en Ĉinio

0:09:13.150,0:09:17.840
kaj eble ĉio estis kunmetita[br]de 15-jara meksikano.

0:09:17.960,0:09:22.170
4,99$ eĉ ne pagus la luprezon[br]por la spaco en la bretaro,

0:09:22.230,0:09:25.460
same kiel la salajron de la vendisto[br]kiu konsiladis al mi,

0:09:25.530,0:09:29.670
aŭ la multajn oceanŝipojn aŭ ŝarĝaŭtojn[br]kun pecoj de la radio.

0:09:29.800,0:09:34.160
Tiel mi rimarkis, ke mi ne pagis por la radion.[br]Do, kiu pagis?

0:09:34.260,0:09:37.910
Nu, tiuj homoj kiuj perdis[br]sian naturan medion.

0:09:37.980,0:09:43.030
Tiuj homoj pagis per la perdo de freŝa aero[br]per pliofta astmo kaj kancero.

0:09:43.030,0:09:47.990
Infanoj en Kongo pagas per sia estonteco,[br]30% el la infanoj ne plu iras al lernejo

0:09:48.020,0:09:49.920
sed al minado de koltano,

0:09:49.960,0:09:53.010
metalo, kiu necesas[br]por malkostaj elektronikaĵoj.

0:09:53.030,0:09:56.510
Kaj tiuj homoj devas mem zorgi[br]pri sia sanasekuro.

0:09:56.530,0:10:02.190
Je ĉiu paŝo en tiu sistemo, aliaj pagas[br]por ke mi ricevu la radion por 4,99$.

0:10:02.240,0:10:05.870
Kaj neniuj de tiuj kontribuoj[br]troveblas en iu kalkulado.

0:10:05.900,0:10:11.380
Tion mi volas diri per: La firmposedantoj[br]ellokas la verajn kostojn.

0:10:11.440,0:10:16.200
Tio gvidas nin al la ora[br]sago de konsumo.

0:10:16.280,0:10:19.650
Tio estas la koro de la sistemo,[br]la motoro pelanta ĝin.

0:10:19.720,0:10:24.920
Tio estas tiel grava ke la protektado de tiu sago[br]fariĝis la ĉefcelo de tiuj du uloj.

0:10:24.950,0:10:28.560
Pro tio, post la 11-a de septembro,[br]kiam nia lando estis ŝokita,

0:10:28.630,0:10:31.580
la prezidento Bush povus sugesti[br]multajn konvenajn aferojn:

0:10:31.660,0:10:37.390
funebri, preĝi, esperi. NE.[br]Li diris aĉetumi. AĈETUMI?!

0:10:37.470,0:10:43.960
Ni fariĝis nacio de konsumantoj. Nia baza[br]identeco estas fariĝi konsumantoj,

0:10:44.080,0:10:47.710
ne patrinoj, instruistoj, farmistoj,[br]sed konsumantoj.

0:10:47.970,0:10:51.460
Nia valoro precipe[br]mezuriĝas kaj montriĝas

0:10:51.520,0:10:56.670
per la kontribuo al tiu sago,[br]per tio, kiom ni konsumas.

0:10:56.760,0:11:02.630
Ni aĉetas, aĉetas kaj aĉetas[br]kaj daŭrigas la materialfluon.

0:11:02.700,0:11:06.680
Divenu kiom da elcentoj de la materialfluo[br]estas jam uzata 6 monatojn post la aĉetdato?

0:11:06.800,0:11:21.260
50%? 20%? Ne. Unu elcento. Unu![br]Alivorte, 99% el la aĵoj,

0:11:21.350,0:11:25.420
kiujn ni rikoltas, minas, prilaboras,[br]transportas, kiuj trairas tiun sistemon

0:11:25.520,0:11:30.810
rubiĝas ene de 6 monatoj.[br]Kiel nia planedo povas travivi tion

0:11:30.920,0:11:34.970
kun tiu malŝparo de materialoj?[br]Ne estis ĉiam tiel

0:11:35.030,0:11:39.310
La meznombra Usonano nun konsumas[br]la duoblon ol antaŭ 50 jaroj.

0:11:39.400,0:11:44.660
Demandu vian avinon. En ŝia tempo, respondeco,[br]ideriĉeco kaj ŝparemeco valoris.[br]

0:11:44.670,0:11:49.760
Do, kiel tio okazis?[br]Nu, ne subite okazis, sed estis projektita.

0:11:49.880,0:11:54.910
Mallonge post la dua mondmilito, tiuj uloj[br]pripensadis kiel plirapidigi la ekonomion.

0:11:55.070,0:11:58.560
Komercanalisto Victor Lebow[br]priskribis la solvon

0:11:58.680,0:12:00.540
kiu fariĝis la normo[br]por la sistemo.

0:12:00.620,0:12:05.750
Li diris: "Nia ege produktema ekonomio[br]postulas ke ni faru konsumon je nia vivstilo,

0:12:05.860,0:12:10.690
ke aĉetumado kaj uzado de varoj estiĝu ritoj,[br]ke ni serĉu nian spiritan feliĉon,

0:12:10.760,0:12:13.080
nian egofeliĉon, per konsumo.

0:12:13.170,0:12:18.850
Ni bezonas, ke aĵoj estu konsumataj, bruligataj,[br]anstataŭigataj, forĵetataj pli kaj pli rapide."

0:12:18.940,0:12:22.510
La estro de la konsilantaro pri ekonomio[br]de la prezidento Eisenhower diris:

0:12:22.580,0:12:26.570
"La ĉefcelo de la usona ekonomio[br]estas produkti pli da konsumvaroj.

0:12:26.650,0:12:28.730
Pli da konsumvaroj?

0:12:28.820,0:12:34.030
Nia ĉefcelo? Ne sanzorgado,[br]edukado, sekura transportado,

0:12:34.090,0:12:37.450
daŭripovo aŭ justeco?[br]Konsumvaroj?

0:12:37.490,0:12:40.980
Kiel ili sukcesis fari, ke ni subtenas[br]tiun programon tiel entuziasme?

0:12:41.090,0:12:46.770
Du el iliaj plej efikaj strategioj estas[br]planata kadukiĝo kaj sentata kadukiĝo.

0:12:46.900,0:12:50.900
Planata kadukiĝo estas alia vorto por[br]"kreita por rubujo". Ĝi signifas,

0:12:50.970,0:12:54.700
ke produktoj estas kreataj por iĝi[br]neutilaj rapide, por ke ni forĵetu

0:12:54.770,0:12:56.490
kaj aĉetu denove.

0:12:56.540,0:13:00.390
Evidentas por plastosakoj kaj kaftasoj,[br]sed estas ankaŭ grandaj aĵoj:

0:13:00.480,0:13:05.720
Viŝiloj, DVD, fotiloj, kradrostiloj, ĉio![br]Eĉ komputiloj.

0:13:05.820,0:13:08.070
Ĉu vi rimarkis, ke[br]se vi aĉetas komputilo,

0:13:08.090,0:13:10.680
la teknologio ŝanĝiĝas tiel rapide,[br]ke post kelkaj jaroj,

0:13:10.790,0:13:14.270
estas jam malhelpilo por komunikado?[br]Mi miris pri tio,

0:13:14.390,0:13:18.650
do mi malfermis grandan hejmkomputilon[br]por vidi kio ene estas. Kaj mi trovis,

0:13:18.700,0:13:22.770
ke la peco kiu ŝanĝiĝas tutjare[br]nur estas malgranda peceto en la angulo.

0:13:22.870,0:13:27.030
Sed oni ne povas ŝanĝi nur tiun pecon,[br]ĉar ĉiu versio estas en alia formo,

0:13:27.040,0:13:30.550
do oni forĵetas la tutan aparaton[br]kaj aĉetas novan.

0:13:30.610,0:13:35.000
Mi legis industrian dizajngazetojn[br]de la 1950-aj jaroj,

0:13:35.050,0:13:38.620
kiam planata kadukiĝo aperis.[br]Tiuj dezajnistoj ne kaŝas tion.

0:13:38.650,0:13:42.180
Ili fakte diskutas pri kiel rapide[br]oni povas rompi la produkton,

0:13:42.220,0:13:45.130
por ke la konsumanto[br]ankoraŭ fidu en la produkto

0:13:45.190,0:13:48.050
por aĉeti novan.[br]Tio estas tute intenca.

0:13:48.060,0:13:51.850
Sed produktoj ne povas rompiĝi[br]sufiĉe rapide por la ora sago,

0:13:51.900,0:13:54.200
do estas ankaŭ[br]sentata kadukiĝo.

0:13:54.300,0:14:00.350
Sentata kadukiĝo konvinkas nin[br]forĵeti aĵojn perfekte uzeblajn.

0:14:00.440,0:14:04.170
Kiel ili faras tion? Nu,[br]ili ŝanĝas la stilon de produktoj.

0:14:04.240,0:14:06.670
Do, se vi aĉetis ion[br]antaŭ kelkaj jaroj

0:14:06.780,0:14:10.130
ĉiuj vidas, ke vi ne kontribuis[br]al tiu sago lastatempe

0:14:10.220,0:14:14.960
kaj ĉar ni montras nian valoron[br]per kontribuado al tiu sago, tiu embarasas nin.

0:14:15.020,0:14:18.060
Kiel mi havis la saman largân[br]blankan ekranon

0:14:18.120,0:14:21.780
sur mia tablo dum 5 jaroj.[br]Mia kolego ĵus ricevis novan komputilon.

0:14:21.840,0:14:24.950
Ŝi havas platan, brilan, glatan ekranon.

0:14:25.030,0:14:28.800
Ĝi kongruas kun ŝia komputilo,[br]ŝia telefono, eĉ ŝiaj skribiloj.

0:14:28.930,0:14:32.390
Ŝi aspektas kvazaŭ ŝi flugus[br]en kosmoveturilo kaj mi aspektas

0:14:32.440,0:14:35.160
kvazaŭ mi havus lavmaŝinon sur mia tablo.

0:14:35.170,0:14:40.150
Modo estas alia ekzemplo por tio. Ĉu[br]vi iam scivolis kial kalkanumoj de virinoj

0:14:40.210,0:14:44.640
ŝanĝiĝas el vastaj al maldikaj al vastaj ĉiujare?[br]Ne estas por eltrovi

0:14:44.720,0:14:48.910
la plej sanajn por la piedo.[br]Estas ĉar porti vastajn kalkanumojn

0:14:48.990,0:14:53.110
en maldik-kalkanuma jaro montras al ĉiuj[br]ke vi ne kontribuis al sago

0:14:53.190,0:14:56.790
do vi ne estas tiel valora kiel tiu[br]en maldikaj kalkanumoj apud vi,

0:14:56.800,0:15:00.960
aŭ, efektive, en iu reklamo.[br]Estas por ke homoj daŭre aĉetu ŝuojn.

0:15:01.030,0:15:04.900
Reklamo, kaj komunikiloj ĝenerale,[br]ludas grandan rolon en tio.

0:15:05.010,0:15:09.380
Ĉiu el ni en Usono estas bombata[br]per pli ol 3 000 reklamaĵoj tage.

0:15:09.440,0:15:14.170
Ni vidas pli da reklamo jare,[br]ol homoj antaŭ 50 jaroj en sia tuta vivo.

0:15:14.210,0:15:18.660
Pripensu kio estas la celo de reklamo,[br]krom sentigi nin malĝoja kun kio ni havas?

0:15:18.750,0:15:22.390
3 000 fojojn tage, oni diras al ni,[br]kio neenordas: niaj haroj,

0:15:22.460,0:15:25.150
nia haŭto, nia vesto,[br]niaj mebloj, nia aŭto, ĉio,

0:15:25.290,0:15:27.970
sed ke povus,[br]se ni nur aĉetumas.

0:15:28.030,0:15:31.540
Komunikiloj ankaŭ helpas kaŝi[br]multajn aferojn,

0:15:31.630,0:15:35.670
por ke ni nur vidu la aĉetumparto[br]el la materialekonomio.

0:15:35.740,0:15:40.650
La ekstraktado, produktado kaj rubumado[br]okazas ekster nia vidkampo.

0:15:40.740,0:15:44.510
Do, en Usono, ni havas[br]pli da aĵoj ol iam ajn antaŭe,

0:15:44.610,0:15:47.800
sed enketoj montras ke nia nacia feliĉo[br]malsupreniras.

0:15:47.910,0:15:54.460
Nia nacia feliĉo kulminis en la 1950aj jaroj,[br]samtempe kiam la konsummanio eksplodis.

0:15:54.550,0:15:57.420
Hm, interesa koincido.

0:15:57.460,0:15:59.990
Mi pensas, ke mi scias kial.[br]Ni havas pli da aĵoj,

0:16:00.030,0:16:02.800
sed malpli da tempo por tio[br]kio igas nin feliĉaj:

0:16:02.830,0:16:07.100
amikoj, familio, libertempo.[br]Ni laboras pli diligente ol iam ajn.

0:16:07.130,0:16:11.980
Kelkaj analizistoj diras ke ni havas malpli[br]da libertempo ol en feŭda socio.

0:16:12.070,0:16:13.960
Kaj ĉu vi scias kion

0:16:14.010,0:16:16.060
ni faras en nia mallonga libera tempo?

0:16:16.110,0:16:18.460
Spekti televidon kaj aĉetumi.

0:16:18.480,0:16:22.180
En Usono ni pasigas 3-4-oble[br]da tempo aĉetumante

0:16:22.220,0:16:25.720
ol la eŭropanoj.[br]Do ni estas en la ridinda situacio

0:16:25.830,0:16:29.080
ke ni iras al laboro, eble eĉ du,[br]kaj revenas elĉerpita,

0:16:29.090,0:16:32.830
falas en nian novan sofon, spektas TV[br]kaj la reklamo diras: vi aĉas.

0:16:32.900,0:16:36.450
Do ni iras al bazaro por aĉetumi[br]kaj ni devas labori pli

0:16:36.530,0:16:39.120
por pagi tiujn aĵojn.[br]Do ni revenas hejme pli lace,

0:16:39.120,0:16:41.250
spektas pli da TV[br]kiu diras ke ni iru aĉetumi.

0:16:41.270,0:16:46.980
Ni estas en tiu freneza labor-spekt-aĉetuma[br]diabla cirklo kaj povus facile halti.

0:16:47.070,0:16:49.990
Do finfine, kio okazas kun ĉiuj aĵoj,[br]kiun ni aĉetas?

0:16:50.080,0:16:52.640
Je tiu tempo de konsumado,[br]estas tro por nia domo

0:16:52.680,0:16:54.880
kvankam la domgrandeco duobliĝis

0:16:54.960,0:16:57.910
en tiu lando ekde la 1970aj.[br]Kaj ĉio iras al la rubejo.

0:16:57.920,0:17:01.980
Tio gvidas nin al rubo.[br]Tiun parton de la materialekonomio

0:17:02.050,0:17:05.690
ni ĉiuj konas ĉar ni mem[br]devas forĵeti niajn rubaĵojn.

0:17:05.760,0:17:10.520
Ĉiu Usonano kaŭzas[br]po 2 kg da rubo por tago.

0:17:10.600,0:17:13.020
Tio estas duoblo ol antaŭ 30 jaroj.

0:17:13.130,0:17:17.710
Ĉiu rubo estas aŭ forĵetata al rubejo,[br]kiu simple estas truo en la grundo,

0:17:17.740,0:17:23.060
aŭ laŭ malbonŝanco unue forbruligata kaj[br]poste forĵetata al rubejo.

0:17:23.110,0:17:28.990
Ambaŭ metodoj poluas la aeron, teron, akvon[br]kaj, ne forgesu, ŝanĝas la klimaton.

0:17:29.080,0:17:31.700
Bruligado estas vere malbona.

0:17:31.780,0:17:34.300
Ĉu vi memoras la venenojn[br]de la produktado?

0:17:34.350,0:17:37.820
Bruligado de rubo dissendas[br]venenojn en la aero.

0:17:37.890,0:17:42.320
Eĉ pli malbone, ĝi kreas novajn venenegojn.[br]Kiel dioksinon.

0:17:42.360,0:17:45.900
Dioksino estas la plej venena homfarata[br]substanco konata en scienco.

0:17:45.940,0:17:49.350
Bruligado estas la unua fonto de dioksino.

0:17:49.400,0:17:54.270
Signifas ke ni povas ĉesigi tiun fonton[br]de la plej venena homfarata substanco

0:17:54.310,0:17:59.030
se ni nur ĉesus bruligi rubon.[br]Ni povus ĉesi hodiaŭ.

0:17:59.080,0:18:02.860
Nu, kelkaj firmaoj ne ŝatas krei[br]rubejojn kaj bruligejojn ĉi tie,

0:18:02.910,0:18:08.640
do ili ankaŭ eksportas sian rubon.[br]Kio pri recikligo?

0:18:08.720,0:18:13.080
Jes, recikligo helpas,[br]malgrandigas la rubon unuflanke.

0:18:13.190,0:18:16.420
kaj malgrandigas la premon por mini[br]kaj rikolti aliflanke.

0:18:16.430,0:18:20.910
Jes, jes, jes, ni devus recikligi.[br]Sed recikligo ne sufiĉas.

0:18:20.970,0:18:24.310
Recikligo neniam sufiĉos.[br]Pro kelkaj kialoj.

0:18:24.370,0:18:28.860
Unue, la rubo kiu eliras el niaj domoj[br]nur estas la pinto de la glacimonto.

0:18:28.910,0:18:32.280
Por ĉiu rubujo[br]kiun vi forĵetas

0:18:32.350,0:18:35.250
po 70 rubujoj fariĝis[br]dum la produktado,

0:18:35.280,0:18:38.340
nur por krei la rubon[br]kiun vi forĵetas.

0:18:38.380,0:18:42.280
Eĉ se ni povus recikligi 100% el la rubo[br]kiu iras el niaj domoj,

0:18:42.320,0:18:47.900
tio ne tuŝas la kernon de la problemoj.[br]Ankaŭ multe da rubo ne eblas recikligi,

0:18:47.960,0:18:53.510
ĉar aŭ enhavas tro da venenoj,[br]aŭ ne estas faritaj por recikligo.

0:18:53.600,0:18:57.520
Kiel tiuj sukpakumoj kun tavoloj[br]de metalo, papero kaj plasto

0:18:57.540,0:19:03.060
ĉiuj kungluitaj.[br]Neniam eblas disigi ilin por recikligo.

0:19:03.180,0:19:08.590
Do vi vidas, estas sistemo en krizo,[br]kiu atingas siajn limojn.

0:19:08.650,0:19:13.000
El klimatŝanĝo al malsupreniranta feliĉo,[br]tio malsukcesas.

0:19:13.150,0:19:15.240
Sed la bona novaĵo estas[br]ke ekzistas

0:19:15.250,0:19:17.860
multe da eblecoj por interveni.

0:19:17.920,0:19:22.120
Estas homoj kiuj gardas la arbarojn[br]aŭ zorgas pri pura produktado.

0:19:22.160,0:19:25.000
Homoj okupiĝas pri laborrajtoj, justa komerco,

0:19:25.000,0:19:28.310
konscia konsumado,[br]blokado de rubejoj kaj bruligejoj,

0:19:28.310,0:19:31.370
kaj, tre grave,[br]priparoli kun nia registraro.

0:19:31.410,0:19:34.820
por ke li estu vere[br]per la homoj, por la homoj.

0:19:34.870,0:19:39.010
Tiu tuta laboro estas tre grava[br]sed aferoj vere komencas moviĝi

0:19:39.080,0:19:41.970
kiam ni vidas la ligojn,[br]la grandan bildon.

0:19:42.010,0:19:47.810
Kiam homoj en tiu sistemo kuniĝas,[br]ni povas transformi tiun linian sistemon

0:19:47.820,0:19:52.170
en ion novan, sistemon kiu ne malŝparas[br]provizojn aŭ homojn.

0:19:52.190,0:19:56.470
Kion ni vere devas forĵeti[br]estas tiu malnovstila forĵet-pensmaniero.

0:19:56.490,0:20:00.480
Estas nova tipo de pensmaniero,[br]bazita sur daŭripovo kaj justeco:

0:20:00.500,0:20:04.780
verda kemio, nul rubo,[br]fermita produktciklado,

0:20:04.800,0:20:07.980
renoviĝanta energio,[br]regiona ekonomiciklado.

0:20:08.010,0:20:13.880
Tio jam okazas. Kelkaj diras ke[br]estas nerealisma, idealisma.

0:20:13.990,0:20:17.590
Sed mi diras ke tiuj estas nerealisma[br]kiuj volas daŭrigi la malnovan vojon.

0:20:17.620,0:20:19.360
Tio estas revado.

0:20:19.380,0:20:25.070
Memoru ke la malnova sistemo ne aperis mem.[br]Ne estas kiel gravito kun kiu ni devas vivi.

0:20:25.120,0:20:29.360
Homoj kreis ĝin. Kaj ni estas ankaŭ homoj.[br]Do ni kreu ion novan!