Return to Video

Dlaczego świat nie jest pokryty kupą? - Eleanor Slade i Paul Manning

  • 0:07 - 0:11
    Gdzieś w pobliżu jakieś zwierzę robi kupę.
  • 0:11 - 0:16
    Każdego dnia w królestwie zwierząt
    powstaje tyle łajna,
  • 0:16 - 0:22
    ile wody przelewa się
    przez Wodospady Wiktorii.
  • 0:22 - 0:25
    To dlaczego nasza planeta
    nie jest pokryta kupą?
  • 0:25 - 0:29
    Podziękowania za zjadanie tego wszystkiego
    należą się skromnemu żukowi gnojowemu.
  • 0:29 - 0:35
    Potrafi w ciągu nocy zakopać
    250-krotność masy własnego ciała
  • 0:35 - 0:40
    i dzielnie radzi sobie
    z nieprzerwanym strumieniem kału.
  • 0:40 - 0:46
    Ponad 7000 gatunków żuków gnojowych
    dba o porządek na sześciu kontynentach.
  • 0:46 - 0:49
    Wszędzie poza Antarktyką.
  • 0:49 - 0:52
    Pierwsze zadanie żuka gnojowego
    to zlokalizowanie łajna.
  • 0:52 - 0:55
    Niektóre zamieszkują okolice odbytu
    większych zwierząt,
  • 0:55 - 0:57
    gotowe do skoku podczas defekacji.
  • 0:57 - 1:02
    Inne węszą w poszukiwaniu kału zwierząt.
  • 1:02 - 1:07
    Sterta słoniowego łajna może przyciągnąć
    4000 żuków w ciągu 15 minut.
  • 1:07 - 1:09
    Gdy żuk odnajdzie łajno,
  • 1:09 - 1:13
    musi szybko pracować,
    aby zabezpieczyć część zdobyczy.
  • 1:13 - 1:17
    Większość żuków gnojowych
    można podzielić na trzy grupy.
  • 1:17 - 1:18
    Turlacze,
  • 1:18 - 1:19
    kopacze
  • 1:19 - 1:21
    i osadnicy.
  • 1:21 - 1:25
    Turlacze formują z łajna kulę
    i za pomocą tylnych odnóży
  • 1:25 - 1:28
    szybko turlają ją z dala od konkurentów.
  • 1:28 - 1:30
    Potencjalni partnerzy wskakują na kulę
  • 1:30 - 1:33
    i kiedy jej twórca wybierze
    swoją drugą połówkę,
  • 1:33 - 1:36
    oboje zakopują kulę łajna w ziemi.
  • 1:36 - 1:42
    Następnie samica składa w kuli jedno jajo.
  • 1:42 - 1:44
    Kopacze stosują inne podejście.
  • 1:44 - 1:48
    Dokopują się od spodu do placka z łajna,
    które ściągają wgłąb ziemi,
  • 1:48 - 1:51
    gdzie z bryłek łajna lepią kule lęgowe,
  • 1:51 - 1:52
    kule łajna
  • 1:52 - 1:56
    lub "kiełbaski", w zależności
    od ich kształtu i rozmiaru.
  • 1:56 - 2:00
    Samce kopaczy posiadają
    spektakularny zestaw rogów
  • 2:00 - 2:03
    wykorzystywany podczas walk
    o kontrolę nad tunelami,
  • 2:03 - 2:07
    które potem muszą bronić
    dopóki samica nie złoży jaja.
  • 2:07 - 2:12
    Niektóre samce kopaczy, aby uniknąć walki,
    udają pozbawione rogów samice
  • 2:12 - 2:17
    i gdy strażnicy nie patrzą, zakradają się
    do tuneli w poszukiwaniu pary.
  • 2:17 - 2:19
    Trzecia grupa żuków gnojowych, osadnicy,
  • 2:19 - 2:22
    stosuje najprostsze podejście.
  • 2:22 - 2:25
    Składają jaja bezpośrednio
    w plackach łajna.
  • 2:25 - 2:28
    Ich potomstwo jest przez to
    bardziej zagrożone przez drapieżniki
  • 2:28 - 2:31
    niż potomstwo kopaczy i turlaczy.
  • 2:31 - 2:34
    Larwy żerując w placku łajna
    budują tunele,
  • 2:34 - 2:40
    i zostawiają wietrzejące resztki,
    które kolonizują bakterie i grzyby.
  • 2:40 - 2:44
    Gdy larwa wykluje się
    w tunelu, kuli lub placku
  • 2:44 - 2:48
    żywi się łajnem do momentu
    przeobrażenia w poczwarkę,
  • 2:48 - 2:50
    a potem w dorosłego żuka.
  • 2:50 - 2:53
    Oprócz sprzątania łajna, żuki gnojowe
  • 2:53 - 2:57
    pełnią inne ważne dla środowiska funkcje.
  • 2:57 - 3:01
    Po pierwsze, roznoszą nasiona roślin.
  • 3:01 - 3:02
    Odchody małp,
  • 3:02 - 3:03
    dzikich świń
  • 3:03 - 3:07
    oraz innych zwierząt zawierają nasiona
    ze zjedzonych owoców.
  • 3:07 - 3:09
    Kiedy żuki zakopują swoje kule łajna,
  • 3:09 - 3:12
    nieświadomie zabezpieczają nasiona
    przed drapieżnikami
  • 3:12 - 3:15
    i zwiększają ich szanse na wykiełkowanie.
  • 3:15 - 3:18
    Pewna południowoafrykańska roślina
    postanowiła to wykorzystać
  • 3:18 - 3:23
    i zaczęła produkować nasiona,
    które wyglądają i pachną jak łajno,
  • 3:23 - 3:26
    żeby podstępnie wykorzystać żuki
    do ich zakopania.
  • 3:26 - 3:30
    Żuki gnojowe pełnią również ważne funkcje
    w rolniczych ekosystemach.
  • 3:30 - 3:34
    Zwierzęta hodowlane, jak krowy i owce,
    produkują olbrzymie ilości łajna
  • 3:34 - 3:38
    zawierającego składniki odżywcze,
    które mogą wykorzystać rośliny.
  • 3:38 - 3:42
    Żuki rozdrabniają łajno
    i zakopują głęboko w ziemi,
  • 3:42 - 3:46
    gdzie korzenie roślin mają łatwy dostęp
    do składników odżywczych.
  • 3:46 - 3:52
    Oszacowano, że praca żuków w USA
    jest warta 380 milionów dolarów rocznie,
  • 3:52 - 3:56
    a w Wielkiej Brytanii
    367 milionów funtów rocznie.
  • 3:56 - 3:59
    Żuki gnojowe mogą również pomóc
    w walce z globalnym ociepleniem
  • 3:59 - 4:03
    poprzez redukcję gazów cieplarnianych
    produkowanych przez rolnictwo.
  • 4:03 - 4:07
    Mikroby żyjące w łajnie
    w warunkach niedotlenionych
  • 4:07 - 4:11
    wytwarzają metan, silny gaz cieplarniany.
  • 4:11 - 4:14
    Wydrążone przez żuki tunele
    natleniają placki z łajna,
  • 4:14 - 4:18
    co powstrzymuje mikroby
    wytwarzające metan.
  • 4:18 - 4:20
    Żuk gnojowy roznosi nasiona,
  • 4:20 - 4:21
    pomaga rolnikom
  • 4:21 - 4:22
    i walczy z globalnym ociepleniem.
  • 4:22 - 4:27
    Udaje mu się to wszystko przy okazji
    wykonywania własnych obowiązków.
  • 4:27 - 4:30
    Przechodząc następnym razem
    obok łajna w lesie lub na polu
  • 4:30 - 4:33
    warto przyjrzeć mu się dokładniej.
Title:
Dlaczego świat nie jest pokryty kupą? - Eleanor Slade i Paul Manning
Description:

Zobacz całą lekcję: https://ed.ted.com/lessons/why-isn-t-the-world-covered-in-poop-eleanor-slade-and-paul-manning

Każdego dnia w królestwie zwierząt powstaje tyle łajna ile wody przelewa się przez Wodospady WIktorii. To dlaczego nasza planeta nie jest pokryta kupą? Podziękowania za zjadanie tego wszystkiego należą się skromnemu żukowi gnojowemu. Eleanor Slade i Paul Manning tłumaczą, jak żuki dzielnie radzą sobie z nieprzerwanym strumieniem kału.

Lekcja: Eleanor Slade i Paul Manning, animacja: Anton Bogaty.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:58

Polish subtitles

Revisions