1
00:00:07,235 --> 00:00:11,185
Gdzieś w pobliżu jakieś zwierzę robi kupę.

2
00:00:11,185 --> 00:00:15,576
Każdego dnia w królestwie zwierząt
powstaje tyle łajna,

3
00:00:15,576 --> 00:00:21,566
ile wody przelewa się
przez Wodospady Wiktorii.

4
00:00:21,566 --> 00:00:24,934
To dlaczego nasza planeta
nie jest pokryta kupą?

5
00:00:24,934 --> 00:00:29,244
Podziękowania za zjadanie tego wszystkiego
należą się skromnemu żukowi gnojowemu.

6
00:00:29,244 --> 00:00:34,568
Potrafi w ciągu nocy zakopać
250-krotność masy własnego ciała

7
00:00:34,568 --> 00:00:40,253
i dzielnie radzi sobie
z nieprzerwanym strumieniem kału.

8
00:00:40,253 --> 00:00:46,065
Ponad 7000 gatunków żuków gnojowych
dba o porządek na sześciu kontynentach.

9
00:00:46,065 --> 00:00:48,785
Wszędzie poza Antarktyką.

10
00:00:48,785 --> 00:00:51,924
Pierwsze zadanie żuka gnojowego
to zlokalizowanie łajna.

11
00:00:51,924 --> 00:00:54,954
Niektóre zamieszkują okolice odbytu
większych zwierząt,

12
00:00:54,954 --> 00:00:57,493
gotowe do skoku podczas defekacji.

13
00:00:57,493 --> 00:01:01,986
Inne węszą w poszukiwaniu kału zwierząt.

14
00:01:01,986 --> 00:01:07,055
Sterta słoniowego łajna może przyciągnąć
4000 żuków w ciągu 15 minut.

15
00:01:07,055 --> 00:01:08,868
Gdy żuk odnajdzie łajno,

16
00:01:08,868 --> 00:01:12,964
musi szybko pracować,
aby zabezpieczyć część zdobyczy.

17
00:01:12,964 --> 00:01:16,935
Większość żuków gnojowych
można podzielić na trzy grupy.

18
00:01:16,935 --> 00:01:17,878
Turlacze,

19
00:01:17,878 --> 00:01:18,749
kopacze

20
00:01:18,749 --> 00:01:21,254
i osadnicy.

21
00:01:21,254 --> 00:01:25,253
Turlacze formują z łajna kulę
i za pomocą tylnych odnóży

22
00:01:25,253 --> 00:01:28,447
szybko turlają ją z dala od konkurentów.

23
00:01:28,447 --> 00:01:30,434
Potencjalni partnerzy wskakują na kulę

24
00:01:30,434 --> 00:01:32,975
i kiedy jej twórca wybierze
swoją drugą połówkę,

25
00:01:32,975 --> 00:01:36,375
oboje zakopują kulę łajna w ziemi.

26
00:01:36,375 --> 00:01:41,614
Następnie samica składa w kuli jedno jajo.

27
00:01:41,614 --> 00:01:43,654
Kopacze stosują inne podejście.

28
00:01:43,654 --> 00:01:47,536
Dokopują się od spodu do placka z łajna,
które ściągają wgłąb ziemi,

29
00:01:47,536 --> 00:01:50,896
gdzie z bryłek łajna lepią kule lęgowe,

30
00:01:50,896 --> 00:01:52,004
kule łajna

31
00:01:52,004 --> 00:01:56,305
lub "kiełbaski", w zależności
od ich kształtu i rozmiaru.

32
00:01:56,305 --> 00:02:00,205
Samce kopaczy posiadają
spektakularny zestaw rogów

33
00:02:00,205 --> 00:02:03,215
wykorzystywany podczas walk
o kontrolę nad tunelami,

34
00:02:03,215 --> 00:02:06,770
które potem muszą bronić
dopóki samica nie złoży jaja.

35
00:02:06,770 --> 00:02:12,027
Niektóre samce kopaczy, aby uniknąć walki,
udają pozbawione rogów samice

36
00:02:12,027 --> 00:02:16,795
i gdy strażnicy nie patrzą, zakradają się
do tuneli w poszukiwaniu pary.

37
00:02:16,795 --> 00:02:19,355
Trzecia grupa żuków gnojowych, osadnicy,

38
00:02:19,355 --> 00:02:21,634
stosuje najprostsze podejście.

39
00:02:21,634 --> 00:02:24,885
Składają jaja bezpośrednio
w plackach łajna.

40
00:02:24,885 --> 00:02:28,016
Ich potomstwo jest przez to
bardziej zagrożone przez drapieżniki

41
00:02:28,016 --> 00:02:30,645
niż potomstwo kopaczy i turlaczy.

42
00:02:30,645 --> 00:02:34,084
Larwy żerując w placku łajna
budują tunele,

43
00:02:34,084 --> 00:02:39,754
i zostawiają wietrzejące resztki,
które kolonizują bakterie i grzyby.

44
00:02:39,754 --> 00:02:43,896
Gdy larwa wykluje się
w tunelu, kuli lub placku

45
00:02:43,896 --> 00:02:47,514
żywi się łajnem do momentu
przeobrażenia w poczwarkę,

46
00:02:47,514 --> 00:02:50,295
a potem w dorosłego żuka.

47
00:02:50,295 --> 00:02:53,375
Oprócz sprzątania łajna, żuki gnojowe

48
00:02:53,375 --> 00:02:56,666
pełnią inne ważne dla środowiska funkcje.

49
00:02:56,666 --> 00:03:00,625
Po pierwsze, roznoszą nasiona roślin.

50
00:03:00,625 --> 00:03:02,035
Odchody małp,

51
00:03:02,035 --> 00:03:02,894
dzikich świń

52
00:03:02,894 --> 00:03:06,744
oraz innych zwierząt zawierają nasiona
ze zjedzonych owoców.

53
00:03:06,744 --> 00:03:08,875
Kiedy żuki zakopują swoje kule łajna,

54
00:03:08,875 --> 00:03:12,004
nieświadomie zabezpieczają nasiona
przed drapieżnikami

55
00:03:12,004 --> 00:03:15,086
i zwiększają ich szanse na wykiełkowanie.

56
00:03:15,086 --> 00:03:18,494
Pewna południowoafrykańska roślina
postanowiła to wykorzystać

57
00:03:18,494 --> 00:03:22,844
i zaczęła produkować nasiona,
które wyglądają i pachną jak łajno,

58
00:03:22,844 --> 00:03:25,873
żeby podstępnie wykorzystać żuki
do ich zakopania.

59
00:03:25,873 --> 00:03:30,156
Żuki gnojowe pełnią również ważne funkcje
w rolniczych ekosystemach.

60
00:03:30,156 --> 00:03:34,004
Zwierzęta hodowlane, jak krowy i owce,
produkują olbrzymie ilości łajna

61
00:03:34,004 --> 00:03:37,645
zawierającego składniki odżywcze,
które mogą wykorzystać rośliny.

62
00:03:37,645 --> 00:03:41,525
Żuki rozdrabniają łajno
i zakopują głęboko w ziemi,

63
00:03:41,525 --> 00:03:45,825
gdzie korzenie roślin mają łatwy dostęp
do składników odżywczych.

64
00:03:45,825 --> 00:03:51,767
Oszacowano, że praca żuków w USA
jest warta 380 milionów dolarów rocznie,

65
00:03:51,767 --> 00:03:56,094
a w Wielkiej Brytanii
367 milionów funtów rocznie.

66
00:03:56,094 --> 00:03:59,196
Żuki gnojowe mogą również pomóc
w walce z globalnym ociepleniem

67
00:03:59,196 --> 00:04:03,476
poprzez redukcję gazów cieplarnianych
produkowanych przez rolnictwo.

68
00:04:03,476 --> 00:04:06,796
Mikroby żyjące w łajnie
w warunkach niedotlenionych

69
00:04:06,796 --> 00:04:10,685
wytwarzają metan, silny gaz cieplarniany.

70
00:04:10,685 --> 00:04:14,175
Wydrążone przez żuki tunele
natleniają placki z łajna,

71
00:04:14,175 --> 00:04:17,624
co powstrzymuje mikroby
wytwarzające metan.

72
00:04:17,624 --> 00:04:19,525
Żuk gnojowy roznosi nasiona,

73
00:04:19,525 --> 00:04:20,594
pomaga rolnikom

74
00:04:20,594 --> 00:04:22,435
i walczy z globalnym ociepleniem.

75
00:04:22,435 --> 00:04:26,675
Udaje mu się to wszystko przy okazji
wykonywania własnych obowiązków.

76
00:04:26,675 --> 00:04:30,465
Przechodząc następnym razem
obok łajna w lesie lub na polu

77
00:04:30,465 --> 00:04:32,945
warto przyjrzeć mu się dokładniej.