< Return to Video

بیردۆزێکی لەناوچوونەکانی سەرتاسەری زەوی

  • 0:00 - 0:02
    کەواتە، دەمەوێت دەست پێبکەم بە
  • 0:02 - 0:04
    وێنە خنجیلانەیەی منداڵیم.
  • 0:04 - 0:06
    زۆر حەز بە فلیمی زانستی وخەیاڵی دەکەم.
  • 0:06 - 0:08
    ئەوەتە:" ئەوە دوورگەی زەوییە."
  • 0:08 - 0:10
    و تەنها بە هۆڵیودی بەس پێرە.

  • 0:10 - 0:12
    دوو ساڵ و نیو لە دروست کردنی بەسەربردەبەن.
  • 0:12 - 0:15
    (پێکەنین)
  • 0:15 - 0:18
    مەبەست ئەوەیە، تەنانەت خوڵقێنەرەکان
    ٦،٠٠٠ساڵیان پێ بەخشیوین،
  • 0:18 - 0:20
    بەڵام هۆڵیوود کورتی ئەکاتەوە.
  • 0:20 - 0:24
    و لە ناو ئەو فلیمەدا، چی دەبیبین
    بیر لە چی دەکەینەوە لەدەرەەی گەردوون:
  • 0:24 - 0:27
    گەشتیە ئاسمانیەکان و بونەوەرە بێگانەکان.
  • 0:27 - 0:30
    هەموو جیهانێک بونەوەی بێگانەی هەیە،
    و هەموو بونەوەرێکی بێگانەی جیهان گەشتیەکی ئاسمانی هەیە

  • 0:30 - 0:34
    و دەجووڵێن بە خێرایەکی بێ وێنە. بونەوەرە بێگانەکان.
  • 0:35 - 0:38
    باشە، دۆن براونڵی، هاوڕێکەم،
    و لەکۆتایدا گەیشتین بەو خاڵە
  • 0:38 - 0:41
    لە داگیرساندنی تەلەڤیزۆن بێ تاقەت دەبیت
  • 0:41 - 0:44
    و هەموو شەوێک بینینی گەشتیە ئاسمانیەکان
    و بینینی بونەوەرە بێگانەکان،
  • 0:44 - 0:47
    و هەوڵدان بۆ نووسینی دەلیلێکی پێچەوانە،
  • 0:47 - 0:51
    و ئەو پێداویستیە سەرەکەیە چیە
    بۆ نیشتەچێ بوون لەسەر زەوی،
  • 0:51 - 0:53
    بۆ هەسارەیەک بیەوێت ببێت بە زەوی
    بۆ شوێنێکی هەبێت
  • 0:53 - 0:56
    کە لەوێ نەک تەنها بژی، بەڵام ئاڵۆزێتی،
  • 0:56 - 0:58
    بەرەو پێش چونێکی زۆری دەوێت،
  • 0:58 - 1:01
    وە پاشان کە شێکی جێگیر.
  • 1:01 - 1:04
    بۆیە، لە ٢٠٠٠ دا "زەوی دەگمەنمان" نوسی. لە ٢٠٠٣ پرسیمان،
  • 1:04 - 1:09
    بابیر لەوە نەکەینەوە کە زەویەکان لە کوێدا لە ئاسمان،
    بەڵام ماوەی چەندێکە زەوی زەویبوەتەوە؟
  • 1:09 - 1:11
    ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ دوو بلێۆن ساڵ،
  • 1:11 - 1:13
    تۆ چیتر لەسەر هەسارەیەکی شێوەی زەوی نیت.
  • 1:13 - 1:17
    ئەوەی ئێمە پێی دەڵێین هەسارەیەکی وەک زەوی
    لە ڕاستیدا ماوەیەکی زۆر کەمی کاتە.
  • 1:17 - 1:19
    لە ڕاستیدا، "زەوی دەگمەن"
  • 1:19 - 1:22
    بەشێکی زۆری فێر کردم لەسەر
    بە یەک گەیشتن لە گەڵ جموردا.
  • 1:22 - 1:25
    ڕێک دوای ئەوە، دەعوەت نامەیەکم
    بۆ هات بۆ کۆنگرەیەکی خەیاڵی زانستی،
  • 1:25 - 1:28
    وە بە باوەڕ بە خۆ بوونێکی زۆرەوە چومە جورێ.
  • 1:28 - 1:30
    لەمەودا دەڤید برێن موناقەشەی
    دەربارەی ئەم بابەتە لەگەڵ دەکردم
  • 1:30 - 1:34
    هەر چومە ژورێ بۆ کۆنگرەکە،
    ڕەت فیعلێکی زۆر سلبیم لە جمهورەوە وەر گرت.
  • 1:34 - 1:37
    کچێکی لێ بوو هاتە سەرەوە وتی،
    "باوکم ئەڵێت کە تۆ شەیتانی".
  • 1:37 - 1:41
    تۆ ناتوانیت ئالیانسی خەڵکەکان بەریت بۆ خۆت
  • 1:41 - 1:45
    وە چاوەڕوان بکەیت باوەشت بۆ بگرنەوە وە ببنە هاوڕێت.
  • 1:45 - 1:47
    دووەم بەشی ئەوە، هەر زوو داوای....
  • 1:47 - 1:50
    قسەم لەگەڵ پاول ئالێن دەکرد؛ لە ناو جموورەکە بیبینم،
  • 1:50 - 1:52
    کوپێیەکی "زەوی دەگمەن"م دایە دەستی.
  • 1:52 - 1:56
    وە جێل تارتێر لەوێ بوو،ڕوی تێ کردم،
  • 1:56 - 1:59
    وە ڕێک وەکو کچەکەی فیلمی "زە ئێکسورزست" سەیری کردم.
  • 1:59 - 2:01
    "ئەسوتێ!ئەسوتێ!"
  • 2:01 - 2:03
    لەبەر ئەوەی(سێتی) نایەوێت گوێبیستی ئەمە بێت.
  • 2:03 - 2:06
    "سێتی"ئەوەیەوێت بەردەست بەێت.
  • 2:06 - 2:09
    بەڕاستی من هەوڵەکانی (سێتی) م بەباش زانی،
    بەڵام گوێ بیستی هیچ نەبووین هێشتا.
  • 2:09 - 2:11
    وە من بە ڕاستی بڕوام وایە کە
    ئێمە دەبێت دەست بکەین بە بیر کردنەوە
  • 2:11 - 2:14
    دەربارەی ئەوەی کە کامە
    هەسارەیەکی باشە وە کامە باش نیە.
  • 2:14 - 2:17
    ئێستا، ئەم سلایدە هەڵئەیەمەوە
    لە بەر ئەوەی لەوە دڵنیام دەکاتەوە،
  • 2:17 - 2:21
    کە ئەگەر (سێتی)یش گوێ بیستی شتێک
    بێت، وە تۆ بڵێیت بزانین چیان وتت؟
  • 2:21 - 2:23
    لەبەر ئەوەی ئەمە سلایدێک بوو کە تێپەڕی
  • 2:23 - 2:27
    لە نێوان دوو زیرەکی سەرەکیدا لەسەر زەوی
    ...لە ماک بۆ پیسی...
  • 2:27 - 2:30
    وە تەنانەت پیتەکانیشی بە ڕاستی دەست ناکەوێت --
  • 2:30 - 2:32
    (پێکەنین)
  • 2:32 - 2:34
    -- کەواتە ئێمە چۆن قسە لەگەڵ ئالیانەکان دەکەین؟
  • 2:34 - 2:37
    ئە نەگەر ئەوەن لە دوری پەنجا ساڵی ڕوناکی بن،
    وە ئێمە بانگیان بکەین،
  • 2:37 - 2:39
    وە تۆ بڵا، بڵا، بلا، بڵا،
  • 2:39 - 2:42
    وە دوای پەنجا ساڵی دی دەگەڕێتەوە وە
    ئەوان ئەڵێن، تکایە دوبارەی بکەرەوە؟
  • 2:42 - 2:44
    وە بیستم ئەوەیە ،ئەمە حاڵەکەیە.
  • 2:44 - 2:47
    هەسارەکەی ئێمە هەسارەیەکی باشە
    لەبەر ئەوەی ئەتوانێ ئاو بپارێزێ.
  • 2:47 - 2:51
    هەسارەی مارس هەسارەیەکی خراپە،
    بەڵام هەر باشە بۆ ئێمە کە بتوانین بچەنە ئەوێ
  • 2:51 - 2:53
    وە لەسەر ڕوبەرەکەی بژین
    ئەگەر ئێمە پارێزراو بین.
  • 2:53 - 2:56
    بەڵام هەسارەی ڤینۆس
    خراپە, -- خراپترین -- هەسارەیە.
  • 2:56 - 2:59
    هەر چەندە وەک زەویە, وە هەر چەندە لە مێژویەکی کۆندا
  • 2:59 - 3:02
    لەوانەیە وەک زەوی ژیانی تێدا بوبێت,
  • 3:02 - 3:05
    هەر زوو خۆی بەدەستەوە ئەدا بۆ احتباس حەراری --
  • 3:05 - 3:07
    کە ئەمە ڕوبەرەکەی ٨٠٠ پلەی فهرن هایتە --
  • 3:07 - 3:10
    لەبەر کۆنتڕۆڵ نەکردنی دووەم ئۆکسیدی کاربۆن.
  • 3:10 - 3:13
    ئێستا لە فەلەک ناسیەوە ئەوە دەزانین
    کە ئێمە دەتوانین پێشینی ئەوە بکەین کە
  • 3:13 - 3:16
    چی ڕودەدات لەم هەسارە دیاری کراوەماندا.
  • 3:16 - 3:19
    ئێستا لە ئۆریۆ جوانەداین
  • 3:19 - 3:22
    بوونمان هەیە -- بەلایەنی کەمەوە
    لەسەر هەسارەی زەوی --
  • 3:22 - 3:25
    دوای یەکەم تەمەنی میکرۆبی کەوتیت.
  • 3:25 - 3:28
    لە تەقینەوەکەی کامبریان دا، ژیان
    لە گەرەکە ئاوە کاندا دەرکەوت،
  • 3:28 - 3:30
    ئاڵۆز بوونی پەرەی سەند،
  • 3:30 - 3:33
    وە ئەوەی دەتوانین بیڵێین،
    نیوەیمان تێپەڕاندووە.
  • 3:33 - 3:36
    وە ئەوەندە کاتی ئاژەڵمان هەیە
    کە بوونی هەبێت لەسەر ئەم هەسارەیە
  • 3:36 - 3:38
    هەر وەک لێرە بوون چەنێکە.
  • 3:38 - 3:40
    هەتا بەردووەم تەمەنی میکرۆبی دەکەوین.
  • 3:40 - 3:42
    وە ئەمەش ڕوو دەدات، بەشێوەیەکی موتەناقیز --
  • 3:42 - 3:44
    هەموو ئەو شتانەی گوێ بیستی
    دەبی لەگەرم بوونی جیهانی --
  • 3:44 - 3:47
    کاتێک "سی ئۆ توو" بەش ئەکەین
    هەتا ئەگاتە ١٠ بەشی لە ملێۆنێک دا،
  • 3:47 - 3:49
    ئێمە چیتر هەسارەمان نامێنێت
  • 3:49 - 3:53
    ئەو ئەوەش ڕێگە بە هەر پێکهاتێکی ڕوناکی
    دەدات، وە لە وێوە ئاژەڵەکان دەڕۆن.
  • 3:53 - 3:55
    بۆیە، لە دوای ئەوەوە پێدەچێت
    ئێمە حەوت بلێۆن ساڵی تر بژین.
  • 3:55 - 3:58
    ڕۆژ چڕ بوونی زیاتر دەکات، لە ڕوناکیەکەدا،
  • 3:58 - 4:03
    وە لە کۆتایدا، لە دەورو بەری دوانزە بلێۆن ساڵ
    لە دوای ئەوەی دەستی پێکرد،
  • 4:03 - 4:06
    زەوی وردە وردە لەکەڵک ئەکەوێت لەلایەن خۆرەوە،
  • 4:06 - 4:09
    وە ئەمەی لێی دەمێنێتەوە.
  • 4:09 - 4:13
    بۆیە، هەسارەیەکی وەک زەوی
    تەمەنێکی دەبێت تەمەنێکی زۆر کۆن،
  • 4:13 - 4:17
    وە ئێستا ئێمە لەسەردەمی هاوینی
    زێڕینی تەمەنی زەویدا دەژین.
  • 4:17 - 4:19
    بەڵام دوو چارەنووس هەیە بۆ هەموو شتێک، وانیە؟
  • 4:19 - 4:22
    ئێستا، زۆر لە ئێوە بە هۆی پیریەوە ئەمرێت،
  • 4:22 - 4:25
    بەڵام هەندێک لە ئێوە، بە هۆی
    کارەساتی دڵ تەزێنەوە دەمرێت.
  • 4:25 - 4:27
    ئا ئەمەشە چارەنووسی هەسارەیەکە، بەهەمان شێوە.
  • 4:27 - 4:31
    زەوی، ئەگەر زۆر خۆش بەخت بێت -- وە لێی
    نەدرێت لەلایەن مزنب-هالی.
  • 4:31 - 4:35
    یاخود نەتەقێنرێتەوە لەلایەن پارچەی
    گەورەوە کە لە بۆشایدە هەیە
  • 4:35 - 4:38
    کە لە حەوت بلێۆن ساڵی داهاتوودا -- لە
    ژێر پێماندا بەدی دەکرێت.
  • 4:38 - 4:40
    ئەی چی دەربارەی مردن و لەناو چونی لە ناکاو؟
  • 4:40 - 4:42
    زانایانی شارەزای بواری زەوی
    ناسی لەم ٢٠٠ساڵەی پێشودا
  • 4:42 - 4:44
    خشتەیەکی هێڵکاری مردنیان
    داڕشتووە. شتێکی ناموویە --
  • 4:44 - 4:47
    لەناوچون وەک بیرۆکە هەرگیز
    بەلایدا نە چوون وە بیریان لێنەکردۆتەوە
  • 4:47 - 4:50
    تا ئەوکاتەی بارۆن کاڤێر لە فەڕەنسا گیانداری ماستۆ دۆنی دۆزیەوە
    کە گیاندارێکی بیدائی بووە و شێوەی وەک فیل وابووە.
  • 4:50 - 4:52
    نەیتوانی ئێسکەکانی ئەو گیاندارە لەگەڵ
    هیچ گیاندارێکی تری سەر زەوی بەراورد بکات،
  • 4:52 - 4:54
    لە کۆتایدا وتیی. ئەها!
    ئەوە گیاندارێکە دەمێکە لەناو چووە.
  • 4:54 - 4:57
    هەر دوا بە دوای، ئەو تۆمارەکانی لیستی زەوی
    ناساند دۆستیان کرد بە دۆزینەوەی
  • 4:57 - 5:00
    بیرۆکەیەکی زۆر باش دەربارەی ئەوەی
    کە چەند ڕوەک و گیاندار پێشتر هەبووون و
  • 5:00 - 5:02
    لەبەر ئاڵۆزی باری ژیان و سەختی لە ناو چووون
  • 5:02 - 5:05
    بەڕاستی تۆمارێکی زۆر بەسووود و دەگمەنە.
  • 5:05 - 5:08
    لەو تۆمارەی زەوی ناسییەدا،
  • 5:08 - 5:10
    ڕۆژگارێک هەبووە
    کە زۆر گیان لەبەر و ڕوەک و زیندەوەر هەبوون
  • 5:10 - 5:12
    کە زۆر بە خێرای مردوون و لەناو چوون،
  • 5:12 - 5:14
    زانایانی بواری جیۆلۆجی
  • 5:14 - 5:16
    بەم جۆرە لەناوچونە دەڵێن
    "لەناو چونی سەرتاسەری"
  • 5:16 - 5:18
    بەدرێژای ئەو کاتە وای بۆ چوون
    کە ئەمە ڕەفتارێکی خوا وەند بێت
  • 5:18 - 5:20
    یاخود گۆڕانێکی کەشی دورو
    درێژی زۆر هێواش و خاو بێت،
  • 5:20 - 5:22
    وە ئەمە بەڕاسستی بەڕاستی گۆڕا لە ساڵی ١٩٨٠.
  • 5:22 - 5:25
    لەم ناوچە شەختە بەرداویانەی نزیک گوبیو،
  • 5:25 - 5:28
    کە والتێر ئەلڤەرێز، هەوڵدەدات
  • 5:28 - 5:31
    جیاوازیەکانی نێوان ئەم بەردە سپیانە بدۆزێتەوە،
  • 5:31 - 5:33
    کە بوونەوەرەکانی چەرخی تەباشیری هەڵگرتووە،
  • 5:33 - 5:35
    وە بەردە پەمەییەکانی سەرەوە،
    زەوی ناسی یە بەرزەکانی هەڵگرتووە.
  • 5:35 - 5:39
    چەندی خایاند کە ئام سیستەمە
    بگۆڕێت لە یەکێکیانەوە بۆ ئەوی تریان؟
  • 5:39 - 5:41
    وە ئەوەی دۆزیانەوە شتێکی
    چاوەڕوان نەکراو بوو.
  • 5:41 - 5:44
    لەم بۆشاییەدا، تابا قێکی قوووڕی تەنکیان دۆزیەوە،
  • 5:44 - 5:47
    وەئەو تەبەقە قووڕە
    -- ئەم تەبەقە قووڕە سوورەی ئێرە --
  • 5:47 - 5:49
    پڕە لە ئێریدۆم.
  • 5:49 - 5:52
    تەنها ئیریدیۆم نا؛ پڕە لە شوشەواتی خڕ،
  • 5:52 - 5:54
    وە پڕە لە دەنکە کوەرتز
  • 5:54 - 5:58
    وە ئەمە خراوەتە بەر پەستانێکی
    زۆر گەورەوە: کوارتزی لە پڕ.
  • 5:58 - 6:00
    ئێستا، لەم سلایدەدا .سپییەکە تەباشیرە،
  • 6:00 - 6:03
    وە ئەم تەباشیرە لە
    زەریایەکی گەورەوە دروستکراوە.
  • 6:03 - 6:05
    تەباشیرەکە خۆی لە بوونەوەرەوە
    زیندووە هەڵوەشەوەکانەوە شێوەی وەرگرتووە
  • 6:05 - 6:09
    کەلەسەر ڕووبەری دەریاکەوە
    کەوتۆتە ناو بنی دەریاکە،
  • 6:09 - 6:12
    بۆیە لە سەدا نەووەی ئەم پارچە بچووکانە
    لە خوارەوە پەیکەرێکەری شتێ زیندووە،
  • 6:12 - 6:14
    پاشان ئەم تەبەقە سوورە تەنکە ملیمەتر یەمان هەیە،
  • 6:14 - 6:16
    وە پاشان بەردی ڕەش هەیە.
  • 6:16 - 6:19
    وە بەردە ڕەشەکە پارچە بچووکەکەانی
    وەستاوی بنی دەریاکەیە
  • 6:19 - 6:21
    لە غیابی بوونەوەرە زیندووە هەڵواسراوەکاندا.
  • 6:21 - 6:25
    وە ئەمەش ئەوەیە لە ڕوو دەدات
    لە ئەستێرەی دەریا، هەسارەی بچوکدا،
  • 6:25 - 6:28
    لەبەر ئەوەی ئەمە مەوە بوو.
    ئەمە کەی - تی بەناوبانگە.
  • 6:28 - 6:30
    لاشەیەک لە دووری ١٠ کیلومەتر
    بەر هەسارەکە دەکەوێت.
  • 6:30 - 6:34
    شوێنەواری بڵاوبوونەوەی ئەم ئاسەواری
    تەبەقەیە کە دەورو بەری هەسارەکە،
  • 6:34 - 6:37
    وە زۆر بە خێرای مردنی دایناسورەکانمان بووە،
  • 6:37 - 6:39
    مردنی ئەم جوانانە،
  • 6:39 - 6:41
    لێرەوە سیلیسرات، وە لێرە لیکۆزات،
  • 6:41 - 6:43
    وە زۆری تر.
  • 6:43 - 6:45
    مەبەستم ئەوەیە، ئەبێت ڕاست بێت،
  • 6:45 - 6:48
    لەبەر ئەوەی دوو فیلمی
    هۆڵیوودمان هەبووە لەو کاتەدا،
  • 6:48 - 6:51
    وە ئەم نموونەیە، لە ١٩٨٠ بۆ دەوروبەری ٢٠٠٠،
  • 6:51 - 6:56
    بەتەواوی ئەوەی گۆڕی کە ئێمە زەوی ناسان
    بیرمان کردۆتەوە دەربارەی کارەساتەکان،
  • 6:56 - 6:59
    پێش ئەوە، بیردوزی
    بەیەکبوون زەقترین نموونەبووە:
  • 6:59 - 7:02
    ڕاستی ئەوەی هەرشتێک ڕووی دابێت
    لە ڕابردوویەوە لەسەر هەسارەکە،
  • 7:02 - 7:06
    پڕۆسەی ئەمڕۆمان هەیە
    کە ئەو روودانە شی دەکاتەوە.
  • 7:06 - 7:09
    بەڵام ئێمە تەئسیرێکی گەورەی
    ئەم هەسارە بچوکەمان نەبینیوە،
  • 7:09 - 7:11
    کەواتە ئەمە جۆرێکە لە کاریثەی تازە،
  • 7:11 - 7:14
    وەنزیکەی ٢٠ساڵی ویستووە بۆ زانایان دایبمەزرێنن
  • 7:14 - 7:16
    تالە کۆتایدا هاتە دەستمانەوە: بەڵێ، بەری کەوتین؛
  • 7:16 - 7:20
    وە بەڵێ، تەئسیری ئەو بەرکەوتنە بوو
    بە هۆی لەناوچوونە سەرتاسەریە گەورەکە.
  • 7:21 - 7:23
    پێنج جۆرەی سەرەکی
    لەناوچوونی سەرتاسەریمان هەیە
  • 7:23 - 7:26
    بۆزیاتر لە ٥٠٠ملێۆن ساڵی ڕابردوو
    پێیان وتراوە پێنجە گەورەکە.
  • 7:26 - 7:29
    ٤٥٠ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر کۆمەڵە کراون
  • 7:29 - 7:31
    بۆ کۆتای:کەی تی، یەکە ژمارە چوار،
  • 7:31 - 7:35
    بەڵام لە هەموویان گەورەتر هەبوو کە پێیان دەوت
    پی، یان لەناوچوونی سەرتاسەری پێرمیان،
  • 7:35 - 7:37
    هەندێ جار پێی وتراوە
    دایکی هەموو لەناوچوونی سەرتاسەرییەکان.
  • 7:37 - 7:40
    وە هەریەکێک لەمانە دوای ئەمە لۆمەکراون
  • 7:40 - 7:42
    لەسەر کارتێکردنی لاشەی گەورە.
  • 7:42 - 7:44
    بەڵام ئایا ئەمە ڕاستە؟
  • 7:45 - 7:48
    تازەترینیان، چاخی پێرمی، وازانراوە کە هێزێکی شکێنەربووە
  • 7:48 - 7:50
    لەبەو ئەم هەیکەلە جوانەی لای ڕاست.
  • 7:50 - 7:53
    ئەمە باکمنسرفویرین، کاربونێکی پلە ٦٠'ە.
  • 7:53 - 7:56
    لەبەر ئەوەی لەو جیودیسە قووبە خراپانە دەچێ
  • 7:56 - 7:58
    بۆسەدە شێستەکانمی.
  • 7:58 - 8:00
    پێیان ئەوترێت "تۆپی بۆکێ".
  • 8:00 - 8:02
    ئەم دەلیلە بەکارهێنراوە بۆ پێشنیار کردن
  • 8:02 - 8:06
    کەلە کۆتای چاخی پێرمیان، ٢٥٠ ملێۆن ساڵ
    لەمەوبەر، لاشێکی ئاسمانی بەرمان کەوتووە.
  • 8:06 - 8:09
    وەکاتێ مزنبەکە بەری ئەکەوێت،
    پەستانەکە تۆپی بۆکێ بەرهەم دێنێت.
  • 8:09 - 8:11
    وە لدغات دروست دەکا لەسەر منزبەکە
  • 8:11 - 8:15
    هیلیۆمی پلە-٣؛ زۆر دەگمەنە لەسەر
    ڕوبەری زەوی، وە زۆر باوە لە بۆشای ئاسمان.
  • 8:16 - 8:18
    بەڵام ئایا ئەمە ڕاستە؟
  • 8:18 - 8:22
    لە ساڵی ١٩٩٠، کارکردنەوە لەسەر
    لەناوچوونی "کەی-تی"بۆ ماوەی ١٠ساڵ،
  • 8:22 - 8:25
    ڕۆێشتم بۆ باشوری ئەفریقا بۆ
    ئەوەی کاربکەم دوو جار لە ساڵێکدا
  • 8:25 - 8:27
    لە بیابانی کارۆی مەزن.
  • 8:27 - 8:30
    زۆر بە بەخت بووم بۆ بینینی
    شەو گۆڕانە لە باشوری ئەفریقا
  • 8:30 - 8:33
    بۆ ئەفریقای باشوری نوێ
    کاتێ ساڵ بە ساڵ م بەسەر ئەبرد.
  • 8:33 - 8:35
    وەکارم لەسەر لەناو چوونی پێرمی کردووە،
  • 8:35 - 8:38
    خێمەم هەڵڵاوە وە لە ئەم قەبرانە بۆ چەند مانگێک.
  • 8:38 - 8:41
    وە پاشماوەکان زۆر جوانن.
  • 8:41 - 8:43
    دەزانن، شێوەی سەیری مێژو ناسان دەکەن
  • 8:43 - 8:45
    ئەم شیردەرانە وەک خشۆکەکان وان.
  • 8:45 - 8:48
    ئەمانە لە ناو کەلتورەکان نابینرێن.
    ئێمە فیلم لەسەر ئەمانە ناکەین.
  • 8:48 - 8:50
    ئەمە گورگانە یان گورگونسیان.
  • 8:50 - 8:54
    ئەمە ئێسکی ئاژەڵێکە بە درێژای ١٨ ئینج
  • 8:54 - 8:58
    ئەمە لەوانەیە ٧ بۆ ٨ پێ بێت
    وەک "لیزەرد"قووڕی درێژی پان بێت،
  • 8:58 - 9:00
    لەوانەیە سەری وەک شێربێ.
  • 9:00 - 9:02
    ئەمە گۆشت خۆرە تی-ڕیکس ی کاتی خۆیەتی.
  • 9:02 - 9:04
    بەڵام زۆریش هەیە.
  • 9:04 - 9:06
    ئەمە کوڕە فەقیرەکەمە پاتریک.
  • 9:06 - 9:07
    (پێکەنین)
  • 9:07 - 9:10
    ئەمە پێی دەوترێت خواندنەوەی
    هەسارەکان بەرامبەر منداڵ.
  • 9:10 - 9:12
    ڕێک بووەستە ئێستا تۆ خشتەی.
  • 9:12 - 9:17
    (پێکەنین)
  • 9:18 - 9:21
    لە ڕابردوودا شتی گەورە هەبوو.
  • 9:21 - 9:24
    ٥٥ جۆری شیردەرەکان وەک خشۆکەکان.
  • 9:24 - 9:27
    چاخی شیردەرەکان بە باشی و
    بە ڕاستی دەستی پێ کردووە
  • 9:27 - 9:29
    ٢٥٠ ملێۆن ساڵ لەمەو بەر...
  • 9:29 - 9:32
    ... وەپاشان کارەساتێک ڕووی دا.
  • 9:32 - 9:34
    وە پاش ئەوە چاخی دایناسوورەکان ڕوویدا.
  • 9:34 - 9:38
    هەمووی هەڵە بوو؛ ئەبوایە
    هەرگیز ڕوی نەدایە. بەڵام ڕوویدا.
  • 9:38 - 9:40
    ئیستا، بە بەختانە،
  • 9:40 - 9:43
    ئەم تریناکساودونەکە
    لێرەدا بەقەدەر هێلکەی بولبلێک ئەبێت:
  • 9:43 - 9:46
    ئەم ئێسکە پێش ئەوەی
    وێنەکەی بگرم دۆزیمەوە --
  • 9:46 - 9:48
    قەڵەمێ هەبوو بۆ ئەوەی پلەی
    قیاسەکان تێبگەین، بە ڕاستی بچوکە --
  • 9:48 - 9:52
    ئەمە چاخی تریاسیکی خوارەوەیە،
    دوای کۆتای لەناوچوونی سەرتاسەری.
  • 9:52 - 9:55
    ئەتوانی کونی چاوەکە بببینیت، وا ئەتوانیت
    ژوردانە بچوکەکانە ببینیت لە پێشەوە.
  • 9:55 - 10:00
    ئەگەر ئەو ئێسکە زیانی پێ بگەیەندرێت،
    ناتوانم ئەم موحازەرەیەتان پێ بڵێم.
  • 10:00 - 10:04
    شتێکی تر هەیە ئەویش ئەوەیە ئەگەر
    ئەو ئێسکە زیانی پێ بگەیشتبایە ئێمە لێرە نەدەبووین؛
  • 10:04 - 10:08
    شیردەرەکان لێ نیە، هەموو جۆرەکان
    بەر هەڵستی مانەوە بەردەوامی دەکەن.
  • 10:08 - 10:11
    ئایا، ئەتوانین شتێک بڵێین دەربارەی نمونەیەک
    کە ببێ بەرداوامیش ئەبێت لەسەر ژیان و کێ لەناو ئەچێت؟
  • 10:11 - 10:13
    ئەمە جۆرێکە لە کۆتای
    هێنان بە کاری ١٠ ساڵ.
  • 10:13 - 10:16
    مەودای شتەکان -- هێڵە سوورەکە
    لەناوچوونی بە کۆمەڵ دەنوێنێ.
  • 10:16 - 10:18
    بەڵام لامانە بەردەوارم بووە
    لەسەر ژیان و ڕزگاری بووە.،
  • 10:18 - 10:22
    وە دەرکەوتووە، ئەوانەی بەردەوام بوون
    لە خوێن ساردەکان بوون.
  • 10:22 - 10:26
    ئاژەڵە خوێن گەرمەکان زیانێکی
    گەورەیان بەرکەووتووە ئەم جارە.
  • 10:27 - 10:29
    ئەو ڕزگار بوانەی کە لە ژیاندا سەرکەوتوون
  • 10:29 - 10:32
    ئەو ژیانە پێک دێنن کە هەمووی وەک تیمساح وان.
  • 10:32 - 10:36
    یێشتا دەیناسور نیە؛ تەنها
    ئەم شوێنە قورس و ناخۆشە و پیسە،
  • 10:36 - 10:41
    جووتێ شیردەرەکانی بچووک
    کە خۆیان شاردۆتەوە لە قەراغەکاندا.
  • 10:41 - 10:44
    وە لەویا خۆیان دەشارنەوەوە
    بۆ ١٦٠ملیۆن ساڵ،
  • 10:44 - 10:47
    هەتا ڕزگاریان دەبێت
    لەلایەن هەسارە بچوکەکەی "کەی-تی"
  • 10:47 - 10:49
    کەواتە ئەگەر پێک دادان ڕوو نەدات چی؟
  • 10:49 - 10:53
    وە ئەوەی ڕووی دەدا بە ڕای من،
    گەڕانەوە بووو دووبارە و دووبارە.
  • 10:53 - 10:56
    بۆ جیهانی پێش کامبریان،
    بۆ چاخی یەکەم میکرۆبەکان،
  • 10:56 - 10:58
    وە میکرۆبەکان تا ئێستا لە دەرەوەن.
  • 10:58 - 11:00
    ڕقیان لێمانە، ئێمەی ئاژەڵ.
  • 11:00 - 11:02
    ئەوان دەیانەوێت جیهانەکەی خۆیان بگەڕێننەوە.
  • 11:02 - 11:06
    وە ئەوان هەوڵیان داوە دووبارە.
  • 11:06 - 11:09
    ئەمەش ئەمان بات بۆ بیرۆکەی ئەوەی
    کە ژیان بۆتە هۆی لەناوچوونی سەرتاسەری
  • 11:09 - 11:12
    وە لەبەر ئەوەی ئەوەش
    بە سروشت پێجەوانەی غایایە.
  • 11:12 - 11:17
    ئەم بیرۆکەکەی غایا، کەوا لە ژیان دەکات
    کە باشتر بگونجێت بۆ خۆی --
  • 11:17 - 11:21
    هەرچ کەسێک ئەتوانێت لە ڕێگەیا بێت
    لە ڕۆژێکی هەینی پاش نیوەڕۆ بەرە و لۆس ئانجەلوس
  • 11:21 - 11:23
    بڕوای بە بیردۆزی غایا دۆبێت؟ نەخێر.
  • 11:23 - 11:26
    کەواتە، من وای بۆ دەچم کە بەدیلێک هەبێت،
  • 11:26 - 11:28
    وە ژیان هەوڵ دەدات بە داستی خۆی خۆی لە ناو ببات --
  • 11:28 - 11:30
    نەک لەبەر ئەوەی کە خۆی بڕیار دەدات،
    بەڵکوو تەنها لەبەر ئەوەی ئەوە ڕوودەدات.
  • 11:30 - 11:34
    وە ئەمەش چەکەکەیە، لەوە ئەچێ،
    کە ئەوەی کردبێت لەم ٥٠٠ ساڵی دوای.
  • 11:34 - 11:37
    چەند میکرۆبێک هەیە بە ڕێگەی
    گۆڕانکاری میتابۆلزمی لە خۆیدا،
  • 11:37 - 11:39
    هەڵدەستێت بە بەرهەم هێنانی
    گوگردیدی هایدرۆجین،
  • 11:39 - 11:42
    ئەمەش بە بڕی زۆر گەورە ڕودەدات.
  • 11:42 - 11:45
    گوگردیدی هایدرۆجین ماددەیەکی
    کوشندەیە بۆ ئێمەی مرۆڤ.
  • 11:45 - 11:49
    بڕی ٢٠٠ بەشی بۆ یەک ملێۆن
    بەشی ئەبێت بەهۆی مردن.
  • 11:51 - 11:55
    ئەتوانی تەنها سەردانی دەریای ڕەش بکەین
    یان چەند شوێنێکی تر -- کە دەریای لێبێت --
  • 11:55 - 11:59
    وردە وردە بچیتە قوڵای یەوە،
    ئەوکاتە ئەبینیت ئاوەکەشی ڕەنگی ئەرخەوانیە.
  • 11:59 - 12:02
    ئەو ڕەنگە ئەرخەوانەی بەهۆی
    بڕی زۆری میکرۆبات لەناویدا وەرگرتووە
  • 12:02 - 12:05
    کە پێویستی بە تێشکی خۆرەوە هەیە
    بۆ ئەوەی بگۆڕێت بە گوگردیدئ هایدرۆجین،
  • 12:05 - 12:09
    ئەتوانین هەست بە بوونیان بکەین ئێستا وە
    -- ئەتوانین بیان بینین --
  • 12:09 - 12:11
    وە هەروەها دەتوانین بوونیان
    تێبینی بکەین لە ڕابردودا.
  • 12:11 - 12:13
    وە سێ ساڵی پێشوو
  • 12:13 - 12:16
    کرانەوەیاکی زۆر گەورەی بە خۆیەوە
    بینی لە بوارێکی زۆر نوووێدا.
  • 12:16 - 12:18
    من خەریکە لەناوبچێم --
  • 12:18 - 12:20
    من زانایەکم ئێسک و پرووسکی کۆن کۆدەکاتەوە.
  • 12:20 - 12:23
    بەڵام شەپۆلی تازەی زانایانی ئەم بوارە
    -- واتە خوێندکارەکانم لە کۆلێژ --
  • 12:23 - 12:25
    ئەوان نیشانە سروشتی یەکان کۆدەکاتەوە.
  • 12:25 - 12:29
    ئەوان ئەو چینە نیشتوانە وەردەگرن
    و ڕؤنەکە بە تەنها پێ دەردەهێنن،
  • 12:29 - 12:31
    وە لە ڕێگەی ئەوەوە ئاوێتەکان بەرهەم دەهێنن
  • 12:31 - 12:35
    کە پەیوەندی هەیە بە جۆرێکی
    دیاری کراوی مۆڵگە میکرۆبیەکان.
  • 12:35 - 12:39
    لەبەر ئەوەی ئەو ڕۆن و زەیتانە ئەوەندە بەهێزن، دەتوانرێت
    بە پارێزراوی لە ناو ئەو چینە نیشتوانە بمێننەوە
  • 12:39 - 12:42
    وە بۆ سەدەها ملیۆنساڵ بمێننەوە،
  • 12:42 - 12:44
    و پێمان بڵێ کێ لێرەدا ژیاوە و بوونی
    هەبووە وە بەستمان زیندەوەران سەر زەوی یە.
  • 12:44 - 12:47
    وە ئەزانین کێ لێرە بووە.
    لە کۆتای چاخی پێرمیان،
  • 12:47 - 12:49
    لە هەمبەر زورێک لەم لەناوچوونی بە کۆمەڵدا،
  • 12:49 - 12:53
    ئەوەمان بۆ دەرکەوت: ئایزورینیاراتین.
    ئەوەیە کە پەیوەندی بەو چاخەوە هەیە.
  • 12:53 - 12:57
    ئەوەش بەس لە کاتێک ڕوودەدات
    کە ڕووکەشی ئۆقیانووس هیچ ئۆکسجینی تیا نەبێت،
  • 12:57 - 13:00
    وە هەمووی سەرتاسەر داپۆشرابێت
    بە گوگردیدی هایدرۆجین --
  • 13:00 - 13:03
    بە بڕێکی تەواو،
    بۆ نموونە، :بۆ ئەوەی بگەینە ئانجام.
  • 13:03 - 13:07
    ئەمە وای لە (لی کامب)و ئەوانەی تر
    لە زانکۆی پنسلڤانیا و گرووپەکەی من کرد،
  • 13:07 - 13:10
    کە پێشنیاری ئەوە بکەین
    کە ناوم نابە باڵگە نەویستی کامب:
  • 13:10 - 13:13
    زۆربەی زۆری ئەو لەناوچوونە سەرتاسەریە
    بە هۆی کەمی یان نەبوونی ڕێژەی ئۆکسجین بوو،
  • 13:13 - 13:17
    وە زۆری ڕێژەی دووەم ئۆکسیدی کاربۆن. وە دەرکەوت،
    کە خراپتین کارتێکەر لەسەر گەرمبوونی جیهانی،
  • 13:17 - 13:20
    ئەوەیە کە گوگردیدی هایدرۆجین
    لە ئۆقیانووسەکانەوە بەرهەم دێت.
  • 13:20 - 13:22
    ئەی سەرچاوەی ئەم جۆرە کیبریتە چییە؟
  • 13:22 - 13:26
    لەم حاڵەتەدا، سەرچاوەی دوووبارە
    و دوووبارە لافاوی باز لت بوو.
  • 13:26 - 13:29
    ئائەوەیە دیمەنی زەوی ئێستا،
    ئەگەر زیاترمان لێوەرگرتوو لێ دەرهێنا.
  • 13:29 - 13:31
    ئەوە وەک و ئەوە وایە
    کە هەریەکێکیان بۆمبێکی هایدرۆجینی بێت؛
  • 13:31 - 13:33
    لە ڕاستیدا، کارتێکەریەکان
    زۆر لەوە خراپترن.
  • 13:33 - 13:36
    ئەمەشی لە کاتێکدایە کە بڕێکی زیاتر لە کانزا جۆراو جۆرەکانی
    زەوی دەردەهێنرێت بۆ سەر ڕووی زەوی،
  • 13:36 - 13:38
    بڵاوو دەکرێتەوە بەسەر
    سەرتاسەری هەسارەی زەویدا.
  • 13:38 - 13:41
    تەنها گڕکانەکان نییە، کە هەموو
    شتێک لەگەڵ خۆیدا لەناو ئەبات،
  • 13:41 - 13:43
    بەڵکوو ئەو دووەم ئۆکسیدی کاربۆنەیە
    کە لە گڕکانەکان بەرز ئەبێتەوە.
  • 13:43 - 13:46
    ئەمە ئۆتۆمبێلی ڤۆڵڤۆ نیە
    ،ئەمە گڕکانەکانە!!
  • 13:46 - 13:48
    بەڵام دووەم ئزکسیدی کاربۆن،
    دووەم ئۆلکسیدی کاربۆنە.
  • 13:49 - 13:52
    کەواتە ئەمە هەموو ئەو زانیاریانەیە کە
    لەگەڵ (ڕۆب بێرنی)لە زانکۆی -- یاڵ -- کۆمان کردەوە،
  • 13:52 - 13:54
    وە ئەوەی کە هەووڵ ئەدەین
    کە پێی هەستین ئەوەیە
  • 13:54 - 13:57
    بە دوادا چوون بکەین بۆ تۆمارکردنی بڕی
    دووەم ئۆکسیدە کاربۆن لە تۆماری بەردیدا هەر هەمووی --
  • 13:57 - 14:00
    وە دەتوانین ئەم کارە ئەنجام بدەین
    بە چەند ڕێگەیەک --
  • 14:00 - 14:02
    وە هەموو خەتە سوورەکان لێرەدا دادەنێین،
  • 14:02 - 14:05
    کاتێک ئەم ڕووداوانە ڕووی دا
    -- کە ناوی دەنێین لە ناوچوونی شووشەکان
  • 14:05 - 14:07
    وە دوو شت هەیە لێرەدا
    کە زۆر جێی بەڵگەن بۆ من،
  • 14:07 - 14:10
    ئەوەیە کە ئەم لە ناو چوونە بە کۆمەڵانە ڕوو دەدات
    کاتێک کە ڕێژەی دووەم ئۆکسیدی کاربۆن زیاد دەکات.
  • 14:10 - 14:13
    بەڵام دووەم شت
    کە لێرەدا دەرمان نەخستتوە:
  • 14:13 - 14:16
    زەری هیچ سەهۆڵی لەسەر نەبووە
  • 14:16 - 14:20
    کاتێ کە ١٠٠٠ بەشمان هەبووە
    بو هەر ملیۆنێک لە دووەم ئۆکسیدە کاربۆن.
  • 14:20 - 14:22
    ئێستا لە ئاستی ٣٨٠ داین و سەردەکەوین.
  • 14:22 - 14:25
    دەبێت بگەینە ئاستی ١٠٠٠ لە
    سێ سەدەدا بە لایەنی زۆرەوە،
  • 14:25 - 14:29
    بەڵام داڤید باتیستی هاوڕێم
    لە سیاتڵ ئەڵێ کە پێوویستمان بە سەد ساڵە.
  • 14:29 - 14:31
    بۆیە ئەم چینە داپۆشراوانە بە سەهۆڵ،
  • 14:31 - 14:35
    وە ئەم ٢٤٠پێ =٧٣م لە ئاستی ڕووی دەریاوە.
  • 14:35 - 14:37
    لە ماڵێکدا دەژیم کە باڵکۆنی هەیە ئێستا؛
  • 14:37 - 14:39
    وای لێدێت کە دیمەنێکی ئاویم لەبەر چاودا دەبێ.
  • 14:39 - 14:43
    ئەی دوای ئەمە چی ڕوودەدات؟
    هەموو ئۆقیانووس دەبێت بە ڕەنگێکی پەمەی.
  • 14:43 - 14:46
    بەبڕوای ئێمە ئەوەیە ئەو هۆکارەی
    کە ئێمە هەموو ئاڵۆزکاری یەی دوورودرێژ
  • 14:46 - 14:48
    بۆ ئەوەی ئەم گۆڕانکاریە لەسەر زەوی ڕووبدات.
  • 14:48 - 14:51
    ئێمە زۆر دەمێکە ئۆقیانووسەکانمان تێرربووە
    بە گوگردیدی هایدرۆجین بۆ ماوەیەکی دورو درێژ.
  • 14:51 - 14:55
    رێ لە ژیانی ئاڵۆزدەگرن لە هەبووندا.
  • 14:55 - 15:00
    ئێمە دەزانین کە گوگردیدی هایدرۆجین
    بوونی هەیە لە زۆر شوێنی سەر زەویدا.
  • 15:00 - 15:04
    ئێستا ئەم سلایدەتان نیشان دەدەم
    -- ئەمە منم، دوو مانگ لەمەو بەر --
  • 15:04 - 15:08
    وە ئێستا سلایدێکی ترتان نیشان دەدەم
    لەبەر ئەوەی ئەمە گیاندارەموفەزەلەکەمە.
  • 15:08 - 15:12
    لەسەر ئەم هەسارەیە بووە لە سەرەتای
    بوونی گیانداراندا ٥٠٠ ملیۆن ساڵ لەمەو بەر.
  • 15:12 - 15:15
    ئەمە تاقی کردنەوەیەکی بە دوادا چوونە،
    کەسێ لە ئێوە مەلەوانەی سکوبایە؟.
  • 15:15 - 15:18
    ئەگەر بتانەوێت بچنە ناو
    یەکێ لە خۆشترین پڕۆژەکانەوە،
  • 15:18 - 15:20
    ئەمە لە دەرەوەی ئەم چینە مەرجانیە مەزنەیە.
  • 15:20 - 15:21
    لەم کاتەدا ئێمە قسە دەکەین
  • 15:21 - 15:24
    ئەم نیوتلوسانە رەفتاری خۆیان دەگۆڕن
    لەبەرژەوەندی ئێمە کاتێک کە لەوێ دەبین.
  • 15:24 - 15:28
    بەڵام تەنها شتێک دەربارەی ئەو ئەوەیە
    کە هەرجارێ لە ماوەیەکی دیاریکراودا
  • 15:28 - 15:30
    ئێمەی مەلەوان کە لەوانەیە تووشی گرفت ببین،
  • 15:30 - 15:32
    ئێستا هەڵدەستم بەتاقی کردنەوەیەکی مێشکی بچکۆلە.
  • 15:32 - 15:35
    ئەمە قرشێکی سپی گەورەیە
    کە هەندێک لەداوەکانی منی خواردووە.
  • 15:35 - 15:38
    بەرزمان کردەوە؛ هەتا
    سەرەوە. ئەوە لەگەڵمدایە بەم شەوە.
  • 15:38 - 15:41
    بۆیە، لەگەڵی مەلە دەکەم،
    وە گازی گرت لە قاچم.
  • 15:41 - 15:44
    ٨٠ میل دوورم لە کەنارەوە،
    هیچم لێ بەسەر دێت؟
  • 15:44 - 15:46
    ئێستا، ئەمرم.
  • 15:46 - 15:48
    پێنج ساڵی تر، هیوادارم ئەمەم لێ ڕوبدات:
  • 15:48 - 15:51
    ئەمگەڕێننەوە بۆلای بەلەمەکە،
    ماسکێکی گازی پێم ئەبەخشرێت:
  • 15:51 - 15:54
    لە ملیۆنی ٨٠ بەشی
    گوگردیدی هایدرۆجین.
  • 15:54 - 15:58
    پاشان فڕێ دەدرێمە ناو حەوزێکی سەهۆڵی یەو،
    سارد دەکرێمەوە تا ١٥ پلە سارد تر
  • 15:58 - 16:02
    وە لەوانەیە ببرێم بۆ نەخۆشخانە
    بۆ بەشی حاڵەتە چاودێری تایبەت.
  • 16:02 - 16:04
    وە ئەم هۆکارەی کە من دەتوانم ئەمە بکەم
    لەبەر ئەوەیە کە ئێمە شیردەرەکان
  • 16:04 - 16:07
    بە زنجیرەیەک لەم ڕووداوی
    گوگردیدی هایدرۆجینانە دا تێ پەڕیوین،
  • 16:07 - 16:09
    وە لاشەکانمان ڕاهاتووە.
  • 16:09 - 16:13
    وە ئێستا دەتوانین ئەمە بەکاربهێنین
    وەک تازەگەری یەکی سەرەکی بواری پزیشکی
  • 16:13 - 16:15
    ئەمە مارک ڕۆسە، وەکالەتی
    دارپا توبڵیان بۆ کردووە،
  • 16:15 - 16:19
    هەوڵیداوە لە چۆنیەتی ڕزگارکردنی ئەمریکیەکان
    بدۆزێتەوە بە برینداربوونی جەنگە مەیدانیەکانیان.
  • 16:19 - 16:21
    ئەو بەرازی تەریف کردووە.
  • 16:21 - 16:24
    ٨٠ بەشی لە ملیۆنێ
    گوگردیدی هایدرۆجینی بۆ داناوە --
  • 16:24 - 16:27
    هەمان ئەم شتانە لە ناو چوونە
    سەرتاسەری یەکانی ڕزگار کردووە --
  • 16:27 - 16:29
    وە مەمیلەکانی کردوە بە خشۆکەکان.
  • 16:29 - 16:33
    "بە بڕوای من وەڵامی نەتیجەی
    مەمیلەکان و خشۆکەکان دەبینین
  • 16:33 - 16:36
    بەچونە ژێر کاریگەری
    زنجیرەیەک لە گوگردیدی هایدرۆجین."
  • 16:36 - 16:38
    ئەم ئیمێڵەم لەوەوە
    پێگەیشت دووساڵ لەمەو بەر؛
  • 16:38 - 16:41
    وتی: "وابزانم وەڵامی هەندێ
    لە پرسیارەکانم دەست کەووتووە."
  • 16:41 - 16:43
    وە، مشکەکان خستە ژێر تاقی کردنەوەکانیەوە
  • 16:43 - 16:47
    وە بۆ ماوەیەکی زۆر
    لە چوار سەعات وە شەش سەعات،
  • 16:47 - 16:49
    وە ئەمە زانیاری زۆر نووێیە
    بۆی ناردووم لە ڕێگەم بۆ ئێرە.
  • 16:49 - 16:54
    لەسەرەوە، ئێستا، پلەی گەرمی
    مشکێکە کەلەژێر تاقی کردنەوەدا بووە --
  • 16:54 - 16:56
    وە ئەو ڕیزە خاڵە، پلەی گەرمیەکانە.
  • 16:56 - 16:58
    کەوەتە پلەی گەرمیەکە لە ٢٥ پلەی سەدیدایە،
  • 16:58 - 16:59
    وە دادە بەزێ، و نزمی دەبێنێتەوە.
  • 16:59 - 17:01
    وە دوای شەش سەعات، پلەی گەرمیەکەی بەرز دەبێتەوە.
  • 17:01 - 17:06
    ئێستا، هەمان مشک ٨٠ بەشی
    لە ملیۆنێ گوگردیدی هایدرۆجینی پێ دەدرێ
  • 17:06 - 17:08
    لەم پێنە بەیانیەدا،
  • 17:08 - 17:10
    سەیرکەن پلەی گەرمیەکەی چی لێدێت.
  • 17:10 - 17:12
    پلەی گەرمیەکەی دادەبەزێ.
  • 17:12 - 17:16
    لە ٣٥ پلەی سەدیەوە دادەبەزێت
    بۆ ١٥ پلەی سەدی،
  • 17:16 - 17:19
    وە لە تاقی کردنەوەکە دەردەچن بە باشترین شێوە.
  • 17:19 - 17:22
    ئەمە ڕێگەیەکە کە دەتوانین خەڵکی ڕاکێشین
    بۆ نەخۆشخانەی حاڵەتە چاودێری تایبەتەکان.
  • 17:22 - 17:27
    ئەمە چۆنێتی ئەو ڕێگەیەیە کە چۆن دەتوانین خەڵک بهێنین
    کە پلەی سەدی یان زۆر نزم دەبێت هەتا دەگەنە نەخۆشخانە.
  • 17:28 - 17:32
    ئێستا، هەمووتان دەپرسن،
    بەڵێ، ئەی شانەی مێشک؟
  • 17:32 - 17:35
    وە ئەمە یەکێکە لە مەزنترین
    ڕووبەڕوبونەوەکانی کە ڕوودەدات.
  • 17:35 - 17:37
    ئێوە لە ڕودابێکدان.
    دوو هەڵبژاردنتان لەبەر دەستایە:
  • 17:37 - 17:40
    یان دەمرن، یان دەبێت
    گوگردیدی هایدرۆجینتان بدرێتێ
  • 17:40 - 17:43
    با بڵێین لە سەدا ٧٥ تان
    زیان بە مێشکتان نەگە شتووە.
  • 17:43 - 17:45
    چی دەکەن؟
  • 17:45 - 17:48
    ئایا هەموومان دووگمەیەکمان هەیە
    بڵێی، با بمرم؟
  • 17:48 - 17:50
    ئەمەمان بۆ دێت،
  • 17:50 - 17:52
    بە بڕوای من ئەمە شۆڕشێک دەبێت.
  • 17:52 - 17:55
    ئێمە ژیان ڕزگاردەکەین،
    بەڵام ئەمە نرخی دەبێت.
  • 17:55 - 17:57
    سەیرکردنە نوێی لەناو چوونە سەرتاسەری بکات
    ئەوەیە دەڵێ بە ڵێ ئێمە لێرەداین،
  • 17:57 - 17:59
    وە بەڵێ ئێمە دەبێ دوور بیر بکەینەوە،
  • 17:59 - 18:01
    لەبەر ئەوەی دووبارە لێدەدرێنەوە.
  • 18:01 - 18:03
    بەڵام مەترسیەکی گەورە ڕوبەڕومان دەبێتەوە.
  • 18:03 - 18:06
    زۆر بە ئاسانی دەتوانین بگەڕێینەوە
    بۆ جیهانی گوگردیدی هایدرۆجین.
  • 18:06 - 18:08
    کۆزێ هەزار ساڵمان بەنێ --
  • 18:08 - 18:10
    وە ئێمەی ئادەمیزاد
    دەبێت بەردەوام بین لەو هەزار ساڵانەدا --
  • 18:10 - 18:14
    ئایا دووبارە ڕودەداتەوە ؟ ئەگەر
    بەردەوام بین، بەڵێ ڕوو دەداتەوە دووبارە.
  • 18:14 - 18:16
    چەند لە ئێمە بە فڕۆکە هاتووە بۆ ئێرە؟
  • 18:16 - 18:18
    چەند لە ئێمە پابەند بووە
  • 18:18 - 18:21
    بەرستی تەواوی خۆی
    لە لێکولینەکانی بە پێی ڕێکەوتنی کیوتو
  • 18:21 - 18:23
    تەنها لە ڕێگەی سەفەر کردنەوە لەم ساڵدا؟
  • 18:23 - 18:26
    چەندێ لە ئێوە تێیی پەڕاندووە؟
    بەڵێ، بە دڵنیایەوە تێم پەڕاندووە.
  • 18:26 - 18:29
    گرفتێکی گەورەمان هەیە
    لە ڕووبەڕووبونەوەی جۆریدا.
  • 18:29 - 18:31
    ئەبێ بەسەر ئەمەدا زاڵ بین.
  • 18:31 - 18:35
    ئەمەوێ لەتوانامدا بێت بگەڕێمەوە بۆ ئەم ژێردەریایە.
    زۆر سوپاس
  • 18:35 - 18:41
    (چەپڵەلێدان)
  • 18:41 - 18:43
    چرێس ئەندێرسن: من تەنها
    پرسیارێکم هەبوو بۆت، پیتر.
  • 18:43 - 18:45
    ئایا بە باشی تێگەشتووم لە تۆ،
    لێرەدا دەڵێیت
  • 18:45 - 18:47
    کە ئێمە لەلاشەکانیدا
  • 18:47 - 18:51
    وەڵام دانەوەی کیمیاییانەی
    هەیە بۆ گوگردیدی هایدرۆجین
  • 18:51 - 18:54
    وەکۆ ئەوە دەسەلمێنێت کە
    لە ڕابردوودا لەناوچوونی سەرتا سەری هەبووە
  • 18:54 - 18:56
    بەهۆی گٶڕینی کەش؟
  • 18:56 - 18:58
    پیتەر وارد: بەڵێ. هەموو خانەیەک تێماندا
  • 18:58 - 19:01
    ئەتوانێ هەندێ نا کۆتای گوگردیدی هایدرۆجین
    بەرهەم بهێنێ لە کاتی ئەزمە گەورەکاندا.
  • 19:02 - 19:03
    ئەمە ئەوەیە ڕۆس دۆزیەوە.
  • 19:03 - 19:05
    کەواتە، ئەوەی ئێستا سەیری ئەکەین:
    ئایا هێما جێدێڵێ؟
  • 19:05 - 19:07
    ئایا هێما جێدێڵێ لەسەر ئێسک یاخود ڕووەک؟
  • 19:07 - 19:10
    وە دەگەڕێنەوە تۆمارە
    پاشماوەیەکان بۆ دۆزینەوەی
  • 19:10 - 19:12
    ئەوەی کە چەند لەمانە لە ڕابردوودا ڕویان داوە.
  • 19:12 - 19:14
    کرێس: ئەمە تەمەنێکی پزیشکیە باوەڕی پێ ناکرێت
  • 19:14 - 19:17
    بەڵام لە هەمان کاتدا تۆقێنەرە...
  • 19:17 - 19:20
    پیتەر: بەرکەوتێکی ترسێنەرە.
Title:
بیردۆزێکی لەناوچوونەکانی سەرتاسەری زەوی
Speaker:
پیتەر وارد
Description:

Asteroid strikes get all the coverage, but "Medea Hypothesis" author Peter Ward argues that most of Earth's mass extinctions were caused by lowly bacteria. The culprit, a poison called hydrogen sulfide, may have an interesting application in medicine.

پێداچوون و ژێرنووسین: ژێگر خۆرشید
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
19:18

Kurdish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.