< Return to Video

Sahte haberler nasıl zarar verir

  • 0:01 - 0:04
    Size bir kızın
    hikâyesini anlatmak istiyorum.
  • 0:05 - 0:07
    Fakat gerçek adını söyleyemiyorum.
  • 0:07 - 0:09
    Ona Hadiza diyelim.
  • 0:10 - 0:11
    Hadiza 20 yaşında.
  • 0:12 - 0:13
    Utangaç,
  • 0:13 - 0:16
    fakat yüzünü aydınlatan güzel bir
    gülümsemeye sahip.
  • 0:17 - 0:19
    Fakat durmadan acı çekiyor.
  • 0:21 - 0:24
    Muhtemelen yaşamının
    geri kalanını da tedaviyle geçirecek.
  • 0:25 - 0:27
    Neden biliyor musunuz?
  • 0:28 - 0:31
    Hadiza Chibok'lu bir kız
  • 0:31 - 0:34
    ve 14 Nisan 2014'de, Boko Haram
  • 0:34 - 0:36
    teröristleri tarafından kaçırıldı.
  • 0:36 - 0:39
    Fakat, kızları taşıyan kamyondan
  • 0:39 - 0:42
    atlayarak, kaçmayı başardı.
  • 0:42 - 0:46
    Yere düştüğünde, her iki
    bacağını da kırdı ve çalılıklarda
  • 0:46 - 0:49
    saklanmak için karnı
    üzerinde sürüklenmek zorunda kaldı.
  • 0:49 - 0:53
    Boko Haram'ın onun için
    geri dönmesinden korktuğunu söyledi.
  • 0:54 - 0:58
    O gün kamyondan
    atlayarak kaçan 57 kızdan birisi oydu.
  • 0:58 - 1:01
    Bu hikâye, haklı olarak, dünya çapında
  • 1:01 - 1:02
    ses getirdi.
  • 1:02 - 1:06
    Michelle Obama, Malala ve
    diğerleri gibi insanlar protestolarda
  • 1:06 - 1:08
    seslerini yükselttiler ve o zamanlar
  • 1:08 - 1:11
    -- olay zamanı Londra'da
    yaşıyordum -- Londra'dan Abuja'ya,
  • 1:11 - 1:16
    Nijerya'nın ilk kez ev sahipliği
    yaptığı Dünya Ekonomik Forumu'nda
  • 1:16 - 1:18
    görev almak için gönderilmiştim.
  • 1:19 - 1:23
    Oraya vardığımda, şehirde
    yalnızca bir hikâyenin dolaştığı açıktı.
  • 1:24 - 1:26
    Devleti baskı altında bıraktık.
  • 1:26 - 1:28
    O kızları geri getirmek
    için ne yaptıklarına dair
  • 1:28 - 1:30
    sert sorular sorduk.
  • 1:30 - 1:32
    Anlaşıldığı üzere,
  • 1:32 - 1:35
    soru yağmurumuz
    onları memnun etmemişti ve
  • 1:35 - 1:39
    "alternatif gerçekler"
    payımızı aldık diyelim.
  • 1:39 - 1:41
    (Gülüşmeler)
  • 1:41 - 1:45
    Etkili Nijeryalılar bizlerin toy olduğunu,
  • 1:45 - 1:47
    Nijerya'daki politik durumu
  • 1:47 - 1:50
    anlamadığımızı söylüyorlardı.
  • 1:51 - 1:53
    Ayrıca bize Chibok kızları
  • 1:53 - 1:56
    hikâyesinin sahte haber olduğunu da
  • 1:56 - 1:57
    söylediler.
  • 1:58 - 2:01
    Ne yazık ki bu sahte anlatı devam etti
  • 2:01 - 2:03
    ve bugün Nijerya'da
    Chibok kızlarının aslında
  • 2:03 - 2:06
    hiç kaçırılmadığına
    hâlâ inanan insanlar var.
  • 2:07 - 2:09
    Oysa tersini söyleyen
    insanlarla konuştum --
  • 2:10 - 2:12
    Boko Haram kızlarını
  • 2:12 - 2:16
    kaçırdığı gün, kızlarını taşıyan
    kamyonların ardından
  • 2:16 - 2:21
    Sambisa ormanına koştuklarını anlatan,
    harap edilmiş aileler.
  • 2:21 - 2:25
    Palaları varmış, fakat
    Boko Haram'ın silahları olduğundan,
  • 2:25 - 2:26
    geri dönmeye zorlanmışlar.
  • 2:27 - 2:31
    Haber gündemi iki yıl
    boyunca kaçınılmaz olarak değişti
  • 2:31 - 2:33
    ve iki yıl boyunca
  • 2:33 - 2:36
    Chibok kızları hakkında
    çok fazla şey duymadık.
  • 2:36 - 2:38
    Herkes öldüklerini düşündü.
  • 2:38 - 2:40
    Fakat geçen sene Nisan'da
  • 2:40 - 2:42
    bu video elime geçti.
  • 2:43 - 2:45
    Bu, Boko Haram'ın kızların
  • 2:45 - 2:48
    yaşam kanıtı olarak çektiği
    bir videonun görüntüsü
  • 2:49 - 2:51
    ve bir kaynaktan bu videoyu edindim.
  • 2:52 - 2:54
    Yayınlamadan önce, ailelerle
  • 2:54 - 2:57
    konuşup doğrulamak için,
    Nijerya'nın kuzeydoğusuna
  • 2:57 - 2:59
    seyahat etmem gerekti.
  • 2:59 - 3:03
    Onay için uzun süre beklememeliydim.
  • 3:04 - 3:07
    Annelerden birisi videoyu
    izlediğinde bana bilgisayarın
  • 3:07 - 3:10
    içerisine ulaşıp çocuğunu oradan
  • 3:10 - 3:14
    çekip alabilecek olsa,
  • 3:14 - 3:15
    bunu yapacağını söyledi.
  • 3:16 - 3:19
    Seyirciler arasında
    benim gibi ebeveyn olanlar,
  • 3:19 - 3:22
    bu annenin hissettiği ızdırabı
  • 3:22 - 3:24
    yalnızca hayal edebilirler.
  • 3:26 - 3:32
    Bu video, Boko Haram ile
    anlaşma konuşmalarının başlangıcı oldu.
  • 3:32 - 3:36
    Nijeryalı bir senatör bana
    bu video sayesinde konuşmalara
  • 3:36 - 3:38
    başladıklarını, çünkü uzun zamandır
  • 3:38 - 3:42
    Chibok kızlarının aslında ölmüş
    olduklarını düşündüklerini söyledi.
  • 3:43 - 3:47
    Geçen sene Ekim ayında
    yirmi bir kız serbest bırakıldı.
  • 3:47 - 3:51
    Ne yazık ki,
    ortalama 200 kız hâlâ kayıp.
  • 3:52 - 3:56
    Bu hikâyeyi ele alırken
    tarafsız bir gözlemci olmadığımı
  • 3:56 - 3:57
    itiraf etmem gerek.
  • 3:57 - 4:01
    Kızları kurtarmak için
    kaçırılan o fırsatları düşündüğümde
  • 4:02 - 4:03
    öfkeleniyorum.
  • 4:03 - 4:07
    Ailelerin söylediklerini,
    bu kızlar eğer zengin ve güçlü ailelerin
  • 4:07 - 4:10
    kızları olsaydı çok daha
    önceden bulunurlardı deyişlerini
  • 4:10 - 4:12
    düşündüğümde öfkeleniyorum.
  • 4:14 - 4:16
    Sahte anlatının
  • 4:16 - 4:18
    kesin olarak bir ertelenmeye
  • 4:18 - 4:20
    neden olduğunu düşününce
  • 4:20 - 4:22
    öfkeleniyorum;
  • 4:22 - 4:25
    çünkü karşılık verilmesini
    erteleyen nedenin bir kısmı da bu.
  • 4:27 - 4:31
    Bu, sahte haberlerin
    ölümcül tehlikelerini sergiliyor.
  • 4:31 - 4:33
    Peki bunun için ne yapabiliriz?
  • 4:34 - 4:36
    Google ve Facebook'ta sahte haberlerin
  • 4:36 - 4:38
    yayılmasını engellemek için teknolojiyi
  • 4:38 - 4:43
    kullanmayı deneyen bazı
    zeki insanlar, zeki mühendisler var.
  • 4:43 - 4:48
    Bunun da ötesinde,
    buradaki herkesin -- sizin ve benim --
  • 4:48 - 4:50
    bunda bir rolünün olduğunu düşünüyorum.
  • 4:50 - 4:53
    İçeriği paylaşanlar bizleriz.
  • 4:53 - 4:55
    İnternet üzerinde
    hikâyeleri paylaşan biziz.
  • 4:55 - 4:57
    Bugünlerde ve bu çağda hepimiz yayıncıyız
  • 4:59 - 5:01
    ve sorumluluğumuz var.
  • 5:01 - 5:03
    Gazeteci olarak ben kontrol ediyor
  • 5:03 - 5:05
    ve onaylıyorum.
  • 5:05 - 5:09
    Cesaretliyim, fakat
    sert sorular soruyorum.
  • 5:10 - 5:12
    Bu insan bana bu hikâyeyi neden anlatıyor?
  • 5:13 - 5:16
    Bu bilgiyi paylaşarak ne elde edecekler?
  • 5:16 - 5:18
    Gizli bir gündemleri mi var?
  • 5:19 - 5:24
    İnternette keşfettiğimiz şeylere
    daha sert sorular sorarak yaklaşmaya
  • 5:24 - 5:27
    başlamamız gerektiğine inanıyorum.
  • 5:30 - 5:35
    Araştırmalar, kimimizin hikâyeyi
    paylaşmadan önce başlığın ötesini
  • 5:35 - 5:38
    bile okumadığını gösteriyor.
  • 5:38 - 5:39
    Bunu yapan var mı?
  • 5:40 - 5:41
    Ben yaptım, biliyorum.
  • 5:42 - 5:44
    Peki eğer ilk bakışta
  • 5:45 - 5:50
    keşfettiğimiz bilgileri
    almayı bıraksak ne olur?
  • 5:50 - 5:54
    Paylaştığımız bilginin
    sonucunu ve onun şiddet
  • 5:54 - 5:56
    veya öfke oluşturma
  • 5:56 - 6:00
    potansiyelini düşünmeyi bıraksak ne olur?
  • 6:01 - 6:05
    Paylaştığımız bilginin
    gerçek hayattaki sonuçlarını
  • 6:05 - 6:07
    düşünmeyi bırakırsak ne olur?
  • 6:08 - 6:10
    Dinlediğiniz için teşekkür ederim.
  • 6:10 - 6:13
    (Alkış)
Title:
Sahte haberler nasıl zarar verir
Speaker:
Stephanie Busari
Description:

14 Nisan 2014'de, Boko Haram adlı terör örgütü Nijerya'nın Chibok kentinde 200'den fazla kız öğrenciyi kaçırdı. Suç, dünya çapında #BringBackOurGirls sloganıyla temsil edildi -- fakat Nijerya'da devlet görevlileri, bu suçu bir oyun olarak adlandırdılar ve kızları kurtarma adına yapılacak herhangi bir eylemi engellediler ve ertelediler. Bu etkili konuşmada gazeteci Stephanie Busari, sahte haberlerin ölümcül tehlikelerini ve bunu durdurmak için ne yapabileceğimizi açıklamak adına, Chibok trajedisine değiniyor.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
06:26
Eren Gokce approved Turkish subtitles for How fake news does real harm
Eren Gokce edited Turkish subtitles for How fake news does real harm
Suleyman Cengiz accepted Turkish subtitles for How fake news does real harm
Suleyman Cengiz edited Turkish subtitles for How fake news does real harm
Suleyman Cengiz edited Turkish subtitles for How fake news does real harm
Suleyman Cengiz edited Turkish subtitles for How fake news does real harm
Suleyman Cengiz edited Turkish subtitles for How fake news does real harm
Gözde Zülal Solak edited Turkish subtitles for How fake news does real harm

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.