Cách những nguyên tắc của Hoa Kỳ và Trung Quốc định hình phản ứng với virus Corona

Để đối phó với COVID-19, các quốc gia đã thi hành lệnh phong tỏa toàn thành phố, yêu cầu ở nhà và đeo khẩu trang -- nhưng phản ứng (và sự tuân thủ) với những luật lệ này rất khác nhau ở phương Đông và phương Tây. Trong cuộc trò chuyện với trưởng biên tập TED, Helen Walters, tác giả và nhà xuất bản Huan Hung đã làm sáng tỏ cách những giá trị văn hóa của Trung Quốc và Hoa Kỳ giúp định hình phản ứng với dịch bùng phát này -- và bày tỏ quan điểm tại sao mọi người cần đoàn kết để đẩy lùi dịch bệnh này. (Ghi hình vào ngày 16 tháng 4 năm 2020)

Helen Walters: Bà Huang,
rất hân hạnh được gặp bà.

Cảm ơn bà đã nhận lời tham gia.
Năm 2020 của bà thế nào ạ?

Huang Hung: Năm 2020 của tôi đã bắt đầu
hoàn toàn bình thường.

Tháng Một, tôi đi Paris,

thực hiện bài phỏng vấn của tôi
về tuần lễ thời trang tại đó,

trở lại Bắc Kinh vào ngày 22 tháng 1,

và nhận thấy mọi chuyện có hơi căng thẳng

vì đã có rất nhiều lời đồn.

Tôi đã từng sống qua dịch SARS,

nên không quá lo lắng.

Và vào ngày 23, tôi có một người bạn
từ New York đến nhà chơi,

người đó đã bị cúm,

và chúng tôi ăn tối cùng nhau,

và một người bạn khác đến,

người đã đi Úc ngày hôm sau
cho một kỳ nghỉ bằng máy bay.

Vì vậy, chúng tôi không coi điều này
quá nghiêm trọng

cho đến khi có lệnh phong tỏa.

HW: Chúng tôi thấy
điều tương tự trên thế giới.

Tôi nghĩ vẫn có người cảm thấy
khó hiểu về tầm quan trọng

của những biện pháp mà Trung Quốc đã làm.

Ý tôi là, còn điều gì chúng tôi không biết
về cách phản ứng của Trung Quốc không?

HH: Cô biết đấy, về lịch sử,

chúng ta là những quốc gia khác biệt

về phương diện văn hóa và lịch sử.

Ý tôi là, đây là hai trải nghiệm đời sống
hoàn toàn khác nhau.

Vì vậy, đối với Trung Quốc,

khi lệnh phong tỏa được thực hiện,

mọi người cảm thấy ổn.

Mọi người ổn về điều đó,

bởi vì họ nghĩ đó là điều mà
một bậc phụ huynh tốt nên làm.

Cô biết đấy, nếu một đứa trẻ bị bệnh,

cô sẽ để cậu ấy ở một phòng khác,

đóng cửa lại và đảm bảo
những đứa trẻ khác không bị bệnh.

Và họ trông chờ điều đó từ chính phủ.

Nhưng khi diễn ra ngoài Trung Quốc,
ví dụ như Mỹ, nó trở thành một vấn đề lớn,

về phương diện chính trị
thì liệu có đúng không,

và liệu điều đó có vi phạm
quyền tự do cá nhân không.

Những vấn đề mà bạn phải giải quyết
trong một xã hội dân chủ

là những vấn đề mà
Trung Quốc không cần giải quyết.

Tôi phải nói rằng
có một từ trong tiếng Hoa

mà không xuất hiện trong
các ngôn ngữ khác,

và từ đó đọc là "guai" (ngoan)

Nó được dùng để gọi một đứa trẻ

luôn nghe lời bố mẹ.

Vì vậy tôi nghĩ, là một dân tộc,
chúng tôi rất "ngoan".

Chúng tôi có một kiểu hình tượng độc tài

mà người dân Trung Quốc đều ngưỡng mộ,

và họ trông chờ chính phủ
thật sự hành động,

và họ sẽ nghe theo.

Mặc cho có phải chịu đựng bao nhiêu,

họ vẫn cảm thấy như vậy là ổn,
nếu anh cả nói phải làm như vậy,

thì nó chắc chắn phải làm như vậy.

Và điều đó đã định nghĩa Trung Quốc
như một quan niệm riêng biệt,

Trung Quốc có một quan niệm riêng biệt,

so với người châu Âu hay Mỹ.

HW: Khái niệm về trách nhiệm cộng đồng

có lẽ đôi khi không xuất hiện
ở nền văn hóa này.

Đồng thời, tôi nghĩ, cũng có
những mối lo ngại chính đáng

xoay quanh những việc như giám sát
và bảo mật thông tin cá nhân.

Sự cân bằng ở đây là gì,

và sự đánh đổi nào là hợp lí
giữa sự giám sát và tự do?

HH: Tôi nghĩ ở thời đại Internet,

nó ở đâu đó giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ.

Tôi nghĩ, khi bạn cân đo
giữa tự do cá nhân

với an toàn cộng đồng,

chắc hẳn phải có một sự cân bằng ở đâu đó.

Với sự giám sát, chủ tịch Baidu,
ông Robin Li, từng nói

người Trung Quốc sẵn lòng
từ bỏ một vài quyền cá nhân

để đổi lấy sự tiện lợi.

Thật ra, ông ấy đã bị chỉ trích
rất nhiều trên mạng xã hội Trung Quốc;

nhưng tôi nghĩ ông ấy đúng.

Người Trung Quốc sẵn sàng từ bỏ
một số quyền lợi nhất định.

Ví dụ, chúng tôi có...

hầu hết người Trung Quốc rất tự hào
về hệ thống thanh toán của mình,

khi mà bạn có thể đi bất cứ đâu
và thanh toán mọi thứ,

chỉ với chiếc iPhone

và chỉ cần quét nhận diện gương mặt.

Tôi nghĩ điều đó hẳn sẽ
làm người Mỹ hốt hoảng.

Bạn biết đấy, ở Trung quốc hiện nay,
chúng tôi vẫn trong tình trạng phong tỏa,

bất cứ đâu bạn đi sẽ có
một ứng dụng để bạn quét,

nhập số điện thoại của mình,

và ứng dụng sẽ báo với bảo vệ ở lối vào
của trung tâm thương mại, chẳng hạn,

nơi bạn đã ở trong 14 ngày qua.

Bây giờ, khi tôi nói điều này
với một người Mỹ,

cô ấy hoảng hốt,

và cô ấy nghĩ như vậy là
xâm phạm quyền riêng tư.

Mặt khác,

là một người Trung Quốc

và đã sống ở Trung Quốc 20 năm qua,

mặc dù tôi hiểu tâm lý đó của người Mỹ,

nhưng là người Trung, tôi nhận thấy rằng
"Tôi không phiền vì điều đó,

và tôi cảm thấy tốt hơn, an toàn hơn
khi vào trung tâm thương mại

vì mọi người đều đã được quét rồi".

Trong khi đó, tôi nghĩ sự tự do cá nhân
như một khái niệm trừu tượng,

trong tình trạng dịch bệnh như thế này

nó thật sự vô nghĩa.

Nên tôi nghĩ phương Tây cần
tiến gần hơn đến phương Đông

và nghĩ đến cộng đồng tập thể

hơn là chỉ nghĩ cho bản thân.

HW: Sự gia tăng của hùng biện đối kháng
giữa Mỹ và Trung Quốc

rõ ràng là rất rắc rối.

Vấn đề là, hai quốc gia
có liên quan mật thiết với nhau

dù mọi người có hiểu về
chuỗi cung ứng toàn cầu hay không.

Bà nghĩ chúng ta sẽ
tiến đến đâu tiếp theo?

HH: Cô biết đấy, đây là vấn đề
đáng sợ nhất của tình trạng hiện nay,

loại quan điểm tự tôn dân tộc
ở cả hai bên trong dịch bệnh này.

Vì tôi là một người lạc quan,

tôi nghĩ hệ quả của tình trạng này

là cả hai bên đều sẽ nhận ra
đây là một cuộc chiến

mà toàn bộ loài người phải
cùng nhau chiến đấu và không tách rời.

Mặc cho những hùng biện,

nền kinh tế thế giới đã phát triển
đến một sự hợp nhất

mà việc tách riêng
sẽ cực kỳ đắt đỏ và đau đớn

cho cả Hoa Kỳ và Trung Quốc.

HW: Với tôi, nó cũng khá thú vị

khi xem những chỉ trích khá lớn
mà Trung Quốc đã nhận.

Ví dụ như, họ bị chỉ trích về
nói giảm tỉ lệ tử vong,

và cũng như là,

cố gắng quỷ hóa bác sĩ Lý,

bác sĩ đầu tiên ở Vũ Hán
cảnh báo về virus Corona.

Tôi vừa đọc một báo cáo
trên tờ ''New York Times''

rằng người dùng Weibo đã không ngừng
đăng lên bài viết cuối cùng của bác sĩ Lý

và dùng điều này như
một cách tưởng niệm ông ấy,

nói chuyện với ông ấy.

Có đến khoảng 870,000 bình luận
và vẫn tiếp tục tăng

trong bài viết cuối cùng ấy.

Bà có thấy một sự thay đổi
trong truyền thông không?

Một sự thay đổi trong việc
tiếp cận các lãnh đạo Trung Quốc

mà có thể đưa Trung Quốc nhảy
vào gần trung tâm hơn

như khi Mỹ cần đến gần
một hình mẫu giống Trung Quốc hơn?

HH: Tiếc thay là không hẳn,

vì tôi nghĩ có một cách

để chính phủ cầm quyền
và người dân giao tiếp với nhau.

Vào đêm mà bác sĩ Lý qua đời,

khi cái chết của ông ấy được thông báo,

mạng xã hội của Trung Quốc đã nổ tung.

Mặc dù ông ấy từng bị đối xử tệ
như một kẻ bịa đặt,

ông ấy vẫn đến bệnh viện làm việc

và cố gắng cứu người như một người bác sĩ,

và rồi ông ấy chết

vì bị nhiễm bệnh.

Thế rồi đã có những
cơn giận, sự thất vọng,

và tất cả xuất hiện

dưới dạng tưởng nhớ một hình tượng

mà họ cảm thấy rằng
chính phủ đã đối xử bất công.

Những phán quyết

và những nhận định chính thức về:

"Ai là bác sĩ Lý?
Ông ấy là kẻ xấu hay người tốt?"

đã thay đổi hoàn toàn 180 độ.

Ông ấy từ chỗ là một bác sĩ bịa đặt

trở thành anh hùng cảnh báo mọi người.

Dưới quyền của chính phủ cầm quyền,

họ vẫn nhận thức rõ về
những ý kiến của quần chúng,

nhưng mặt khác,

khi mọi người phàn nàn
và tưởng niệm bác sĩ Lý,

họ có thật sự muốn thay đổi
cả hệ thống không?

Và câu trả lời của tôi là không,

vì dù họ không thích
một quyết định cụ thể nào đó,

nhưng họ không muốn thay đổi hệ thống.

Và một lý do khác là vì

họ chưa bao giờ biết về
những hệ thống khác.

Đây là hệ thống mà họ hiểu cách hoạt động.

HW: "Ném chảo" nghĩa là gì vậy, bà Huang?

HH: Oh, "ném chảo" là khi
bạn đổ lỗi cho người khác.

Cơ bản là một ai đó phải chịu trách nhiệm,
trong tiếng lóng của tiếng Trung,

là một người mang một cái chảo đen.

Bạn bị đưa ra làm kẻ gánh tội
cho điều gì đó tệ hại.

Về căn bản, Trump bắt đầu
gọi nó là "virus Trung Quốc,"

"virus Vũ Hán,"

và cố gắng đổ lỗi của toàn bộ
dịch bệnh virus Corona này

lên Trung Quốc.

Và sau đó người Trung Hoa, tôi nghĩ,
đã ném cái chảo ngược lại cho người Mỹ.

Đó là một câu đùa khá vui
trên mạng xã hội Trung Quốc

về việc ném chảo qua lại này.

Có một video về bài tập thể dục dụng cụ
ném chảo đã rất nổi tiếng.

HW: Bà Huang, hãy nói xem

có phải bà cũng tập những điệu nhảy
trên Tiktok không?

HH: Oh, tất nhiên.

Tôi đang quay rất nhiều bài
nhịp điệu ném chảo trên Tiktok.

HW: Ý tôi là, một tia hy vọng
trong tình hình này là nó đã bóc trần

một vài sự bất bình đẳng trong hệ thống,

một số cấu trúc bị lỗi của chúng ta,

nếu chúng ta có tư duy, chúng ta
có thể xây dựng lại nó tốt hơn.

HH: Vâng, tôi nghĩ một trong những
tia hy vọng của dịch bệnh này

là chúng ta nhận ra được

rằng cả loài người phải
cùng nhau làm gì đó

hơn là phân biệt nhau
bởi sắc tộc, hay màu da

hay quốc tịch của nhau;

rằng con virus này rõ ràng
không phân biệt bất kì ai,

dù bạn giàu hay nghèo,

có sức ảnh hưởng hay không,

hay bất kể màu da hay quốc tịch nào.

Đây là thời điểm chúng ta chung sức,

chứ không phải cố gắng đẩy nhau ra xa

và bò lại trong chiếc vỏ
tự tôn dân tộc của mình.

HW: Đó là một cảm xúc thật đẹp.

Huang Hung, cảm ơn bà đã tham gia
cùng chúng tôi từ Bắc Kinh.

Giữ gìn sức khỏe nhé.

HH: Cảm ơn cô, Helen,
và cô cũng giữ sức khỏe nhé.