Najwybitniejszy naukowiec, o którym nigdy nie słyszeliście - Addison Anderson

Obejrzyj całą lekcję: http://ed.ted.com/lessons/the-most-groundbreaking-scientist-you-ve-never-heard-of-addison-anderson
XVII-wieczny duński geolog, Nicolas Steno zdobył uznanie w młodym wieku, badając zwłoki i odnajdując międzygatunkowe podobieństwa anatomiczne. Steno miał bardzo duży wkład w geologię, wpływając na Charlesa Lyella, Jamesa Huttona i Karola Darwina.
Addison Anderson opowiada o mało znanym dziedzictwie Stena, a także chwali jego przekładanie empiryzmu nad ślepą teorię.
Lekcja: Addison Anderson, animacja: Anton Bogaty.

O Nicolasie Steno słyszy się właściwie

tylko we wstępie do geologii,

ale każdy, kto pragnie zrozumieć życie na Ziemi,

powinien wiedzieć, jak Steno poszerzył i połączył

takie pojęcia jak:

Ziemia, życie i zrozumienie.

Niels Stensen, urodzony w 1638 w Danii,

syn złotnika,

był chorowitym dzieckiem,

którego szkolni koledzy poumierali na dżumę.

Przetrwał, by robić sekcje

jako anatom,

badając organy wspólne dla różnych gatunków.

Odkrył kanał w zwierzęcych czaszkach,

dzięki któremu ślina dostaje się do ust.

Obalił ideę Kartezjusza,

jakoby tylko ludzie mieli szyszynkę,

udowadniając, że nie była ona siedzibą duszy,

prawdopodobnie był to debiut neurologii.

Na owe czasy jego metoda była niezwykła.

Steno nie pozwolił starożytnym tekstom,

jak "Metafizyka" Arystotelesa,

czy wnioski Kartezjusza,

przeważyć nad empirycznymi,
eksperymentalnymi dowodami.

Jego wizja, wolna od spekulacji czy racjonalizacji,

zaszła głęboko.

Steno widział, jak kamienie żółciowe

formują się w wilgotnych organach poprzez nalot.

Zachowywały zasady formowania,

które znał ze złotnictwa.

Zasady użyteczne w wielu dziedzinach

dla zrozumienia ciał stałych

poprzez ich związki strukturalne.

Później wielki książę Toskanii

zlecił mu sekcję rekina.

Zęby rekina przypominały "kamienne języki",

dziwne skały widziane wewnątrz innych skał

na Malcie i w górach niedaleko Florencji.

Pliniusz Starszy, dawny rzymski przyrodnik

powiedział, że spadły one z nieba.

W średniowieczu mawiano,

że są to wężowe języki,

zamienione w kamień przez świętego Pawła.

Steno zobaczył, że "kamienne języki" to zęby rekina

i odwrotnie,

z identycznymi znakami wzrostu strukturalnego.

Pojmując, że podobne rzeczy
powstają w podobny sposób,

stwierdził, że starożytne zęby

pochodzą od starożytnych rekinów

w wodach, które uformowały skałę wokół zęba

i zmieniły się w góry.

Warstwy skalne były kiedyś
warstwami wodnego osadu,

który został ułożony poziomo,

jeden na drugim,

nowy na starszym.

Jeśli warstwy były zniekształcone,

ukośne,

ucięte przypadkiem lub przez kanion,

ta zmiana nastąpiła przed uformowaniem warstwy.

Dzisiaj wydaje się to proste,

ale wtedy było to rewolucyjne.

Wynalazł stratygrafię

i zarysował podstawy geologii.

Znajdując wspólne pochodzenie
rekinich zębów z dwóch epok,

twierdząc, że prawa natury rządzące obecnie

sięgają przeszłości.

Steno zasiał ziarno uniformitaryzmu,

idei, że przeszłość kształtowały procesy

obserwowalne dzisiaj.

W XVIII i XIX wieku

angielscy geolodzy-uniformitaryści,

James Hutton i Charles Lyell,

badali bardzo wolne tempo

erozji i sedymentacji

i uświadomili sobie,
że Ziemia musi być znacznie starsza

niż zgadywane na podstawie Biblii 6000 lat.

Z ich prac otrzymaliśmy cykl skalny,

który w połączeniu z płytami tektonicznymi

z połowy XX wieku

dał nam wielką, stopniało-zeskorupiałą, drżącą,

otaczającą nas teorię Ziemi,

od kamieni żółciowych,
do planety liczącej sobie 4,5 mld lat.

Teraz pomyśl szerzej,

przenieś to do biologii.

Powiedzmy, że widzisz ząb rekina
w jednej warstwie

i skamieline organizmu,

którego nigdy dotąd nie widziałeś pod spodem.

Głębsza skamielina jest starsza, prawda?

Teraz masz dowód

pochodzenia i wymierania gatunków w czasie.

Pomyślmy uniformitaryjnie.

Może proces, aktywny do dziś,

wprowadza zmiany nie tylko w skałach,
ale i w życiu.

To może też tłumaczyć podobieństwa i różnice

pomiędzy gatunkami

znalezione przez anatomów, takich jak Steno.

Jest nad czym myśleć,

ale Karol Darwin miał mnóstwo czasu

podczas długiej drogi na Galapagos,

gdy czytał kopię dzieła przyjaciela,
Charlesa Lyella

"Zasady geologii",

które Steno w pewnym sensie zapoczątkował.

Czasem giganty stoją na ramionach

ciekawskich, małych ludzi.

Nicolas Steno pomógł rozwinąć ewolucję,

położył podwaliny geologii,

i pokazał jak bezstronna, empiryczna obserwacja

może przebić się przez granice intelektu

by pogłębić naszą perspektywę.

Jednak jego największym osiągnięciem,

a może maksymą,

było szukanie prawdy,

wykraczające poza zmysły
i dotychczasową wiedzę,

w pościgu za pięknem tego,

co jeszcze nieznane.

To, co widzimy jest piękne,

jeszcze piękniejsze jest to, co wiemy,

ale najpiękniejsze jest to,
co nieznane.