< Return to Video

Хоол боловсруулах үйл явц - Эмма Брайс

  • 0:00 - 0:06
    Сайн хооллоогүй хүн сайн сэтгэж,
    хайрлаж, унтаж чадахгүй - Виржиниа Вүүлф
  • 0:06 - 0:08
    Дэлхий даяар
  • 0:08 - 0:14
    хүмүүс өдөрт дунджаар
    1-2,7 кг хоол иддэг.
  • 0:14 - 0:17
    Жилд нэг хүн 365 гаруй кг,
  • 0:17 - 0:23
    амьдралынхаа турш 28800 гаруй кг
    хоол тус тус иддэг гэсэн үг.
  • 0:23 - 0:27
    Түүний хэсэг бүр нь хоол боловсруулах
    системээр дамждаг.
  • 0:27 - 0:31
    Арван эрхтнээс бүрдэх
    есөн метр урт энэхүү систем
  • 0:31 - 0:33
    20 гаруй онцгой төрлийн
    эсүүдээс тогтоно.
  • 0:33 - 0:38
    Энэ бол хүний бие дэх хамгийн төвөгтэй
    системүүдийн нэг юм.
  • 0:38 - 0:43
    Хэсэг бүр хамтдаа нэг л зорилгын
    төлөө ажилладаг нь
  • 0:43 - 0:45
    таныг амьд байлгахад шаардагдах
  • 0:45 - 0:49
    хоолны боловсрогдоогүй хэсгүүдийг
    амин дэм, энерги болгон хувиргах юм.
  • 0:49 - 0:53
    Хоол боловсруулах систем таны
    их биеийн ихэнх хэсгийг эзэлдэг ба
  • 0:53 - 0:55
    үндсэн дөрвөн хэсэгт хуваагдана.
  • 0:55 - 0:58
    Нэгт, ходоод гэдэсний хэсэг буюу
  • 0:58 - 1:00
    хоолыг зөөвөрлөх мушгирсан хоолой юм.
  • 1:00 - 1:06
    Үүний дотоод талбай нь
    30-40 метр кв байдаг.
  • 1:06 - 1:09
    Өөрөөр хэлбэл агаарын теннисний
    талбайн талтай тэнцүү.
  • 1:09 - 1:10
    Хоёрт, нойр булчирхай,
  • 1:10 - 1:11
    цөс,
  • 1:11 - 1:12
    элэг багтана.
  • 1:12 - 1:17
    Эдгээр нь онцгой шүүс ашиглан
    хоолыг задалдаг гурамсан эрхтнүүд.
  • 1:17 - 1:18
    Гуравт, биеийн энзимүүд,
  • 1:18 - 1:19
    гормонууд,
  • 1:19 - 1:20
    мэдрэлийн эсүүд,
  • 1:20 - 1:21
    мөн цус байна.
  • 1:21 - 1:23
    Бүгд хоол задлах,
  • 1:23 - 1:25
    хоол боловсруулах явцыг зохицуулах,
  • 1:25 - 1:28
    эцсийн бүтээгдэхүүнийг
    хүргэж өгөхөд тусалдаг.
  • 1:28 - 1:30
    Эцэст нь, чацархай буюу
  • 1:30 - 1:32
    том хэмжээний сунасан эдүүд ба энэ нь
  • 1:32 - 1:36
    гэдсэн дэх бүх эрхтнүүдийг дэмжиж,
    байрлуулан
  • 1:36 - 1:38
    тэднийг ажлаа хийхэд нь тусалдаг.
  • 1:38 - 1:42
    Хоол боловсруулах үйл явц нь хоол хэлэнд
    тань хүрэхээс ч өмнө эхэлнэ.
  • 1:42 - 1:45
    Амттай зүйл идэх нь гэдгээ
    мэдрэх үед
  • 1:45 - 1:48
    аман дах булчирхайнууд шүлс ялгаруулна.
  • 1:48 - 1:52
    Өдөрт бид дунджаар 1,5 литр
    шүлс ялгаруулдаг.
  • 1:52 - 1:54
    Хоол аманд тань орсны дараа
  • 1:54 - 1:56
    шүлстэй холилдож, бутлагдсанаар
  • 1:56 - 2:01
    чийглэг "болус" гэх бөөн болно.
  • 2:01 - 2:05
    Шүлсэн дэх энзимүүд ямар ч
    төрлийн цардуулыг задалдаг.
  • 2:05 - 2:06
    Дараа нь хоол
  • 2:06 - 2:11
    25 см урт эсофагус гэх
    хоолойн ирмэг дээр ирнэ.
  • 2:11 - 2:14
    Тэгээд доошлон ходоодонд очно.
  • 2:14 - 2:17
    Эсофагусын мэдрэлийн эдүүд
  • 2:17 - 2:20
    болусыг мэдрэн пэристалсис буюу
  • 2:20 - 2:23
    тодорхой булчингийн агшилтыг үүсгэдэг.
  • 2:23 - 2:26
    Энэ нь хоолыг ходоод руу зөөвөрлөж,
  • 2:26 - 2:30
    ходоодны булчинлаг хананууд
  • 2:30 - 2:33
    болусыг үсэргэн жижиг хэсгүүдэд хуваадаг.
  • 2:33 - 2:36
    Ханан дах гормонууд нь хүчил болон
  • 2:36 - 2:40
    энзим ихтэй шүүснүүдийг ходоодны
    хананаас ялгаруулж,
  • 2:40 - 2:44
    хоолыг уусгаж, уургыг задалдаг.
  • 2:44 - 2:46
    Эдгээр гормонууд нь мөн нойр булчирхай,
  • 2:46 - 2:47
    элэг,
  • 2:47 - 2:48
    цөс зэргийг идэвхжүүлж,
  • 2:48 - 2:50
    хоол боловсруулах шүүснүүд
    болон
  • 2:50 - 2:54
    цөсний шингэн буюу өөх тосыг
    задалдаг шар ногоон шингэнийг ялгаруулан
  • 2:54 - 2:56
    дараагийн шатны бэлтгэлийг хангадаг.
  • 2:56 - 2:58
    Ходоодонд гурван цаг болсны дараа
  • 2:58 - 3:02
    болус нь кайм гэх шингэн болж,
  • 3:02 - 3:06
    нарийн гэдсэнд ороход бэлэн болно.
  • 3:06 - 3:08
    Элэг цөсний шингэнийг цөс рүү явуулж,
  • 3:08 - 3:14
    энэ нь нарийн гэдэсний эхний хэсэг
    болох хос гэдсэнд очно.
  • 3:14 - 3:18
    Энд хос гэдэс кайм дах өөх тосыг уусгаж,
  • 3:18 - 3:24
    нойр булчирхай болон гэдэсний шүүс
    хялбархан боловсруулах боломжтой болгоно.
  • 3:24 - 3:30
    Эдгээр энзим ихтэй шүүс нь
    өөх тосыг тосны хүчил ба
  • 3:30 - 3:33
    глицерин болгосноор биед амар шингэдэг.
  • 3:33 - 3:36
    Энзимүүд мөн сүүлийн задрал болох
  • 3:36 - 3:39
    уургийг амин хүчил ба
  • 3:39 - 3:41
    нүүрс усыг глюкоз болгож хувиргана.
  • 3:41 - 3:44
    Энэ нь нарийн гэдэсний төгсгөл болох
  • 3:44 - 3:46
    өлөн ба шулуун гэдсэнд болно.
  • 3:46 - 3:50
    Эдгээр нь вили гэх хэдэн сая
    жижиг хэсгээр бүрхэгдсэн байдаг.
  • 3:50 - 3:54
    Ингэснээр талбайн хэмжээ ихэсч,
    молекулын шимэгдэлт болон
  • 3:54 - 3:57
    цусны эргэлт рүү зөөвөрлөлт
    ихэснэ.
  • 3:57 - 4:00
    Цус тэднийг хамгийн сүүлийн шат руу оруулж
  • 4:00 - 4:02
    биеийн эд эрхтэнг хооллодог.
  • 4:02 - 4:04
    Гэхдээ хараахан дуусаагүй байна.
  • 4:04 - 4:06
    Үлдсэн утаслаг,
  • 4:06 - 4:06
    ус,
  • 4:06 - 4:09
    үхсэн эсүүд хоол
    боловсруулах явцад хаягдаж,
  • 4:09 - 4:13
    бүдүүн гэдсэнд очдог.
  • 4:13 - 4:17
    Бие үлдсэн ихэнх шингэнийг нь
    гэдэсний ханаар авна.
  • 4:17 - 4:20
    Ингээд ялгадас гэх зөөлөн цул үлдэнэ.
  • 4:20 - 4:24
    Бүдүүн гэдэс ялгадсыг хошного руу шахаж,
  • 4:24 - 4:26
    мэдрэлийн эсүүд сунаж байгааг нь мэдрээд,
  • 4:26 - 4:29
    биед хэзээ ялгаруулахыг нь мэдээлдэг.
  • 4:29 - 4:32
    Ялгадас нь хошногоор гадагшилж,
  • 4:32 - 4:34
    хоолны энэ урт аялал
  • 4:34 - 4:38
    ихэнхдээ 30-40 цаг үргэлжлээд дуусдаг.
Title:
Хоол боловсруулах үйл явц - Эмма Брайс
Description:

Бүтэн хичээлийг эндээс үзнэ үү: https://ed.ted.com/lessons/how-your-digestive-system-works-emma-bryce

Дэлхий даяар хүмүүс өдөрт дунджаар 1-2,7 кг хоол иддэг ба түүний хэсэг бүр нь хоол боловсруулах системээр дамждаг. Хоол боловсруулах систем нь 10 эрхтнээс бүрдэж, 9 метр урт үргэлжилдгээрээ хүний биеийн хамгийн төвөгтэй үйл явцуудын нэгт зүй ёсоор багтана. Эмма Брайс хоол боловсруулах системийн хэсгүүд чамайг энерги, амин дэмээр хангахын тулд хоолыг хэрхэн боловсруулдгийг тайлбарлаж байна.

Хичээлийг Эмма Брайс, Зураглалыг Аугенблик Студи
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:57

Mongolian subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.