Tiếng Anh có nguồn gốc từ đâu? - Claire Bowern

Xem bài học đầy đủ tại: http://ed.ted.com/lessons/where-did-english-come-from-claire-bowern

Khi nhắc đến "tiếng Anh", chúng ta thường nghĩ về nó như một ngôn ngữ đơn nhất. Nhưng thứ tiếng Anh địa phương đang tồn tại khắp nơi trên thế giới có điểm chung gì với nhau, hay với những tác phẩm của Chaucer? Claire Bowern lần theo lịch sử hình thành của ngôn ngữ để tìm về nguồn gốc xa xưa của nó, cho chúng ta thấy tiếng Anh đã phát triển thế nào qua các thế hệ người nói.

Bài giảng của Claire Bowern, minh họa bởi Patrick Smith.

Khi nhắc tới tiếng Anh,
ta thường nghĩ tới một ngôn ngữ đơn nhất

nhưng thứ tiếng Anh địa phương
tại hàng chục quốc gia trên thế giới

có gì giống nhau,

hay giống những tác phẩm của Chaucer?

Và chúng có liên hệ gì với những từ ngữ
kỳ lạ trong bài thơ Beowulf?

Câu trả lời là
như hầu hết các ngôn ngữ khác,

tiếng Anh được phát triển
bởi nhiều thế hệ người nói,

và trải qua
nhiều thay đối lớn theo thời gian.

Đi ngược lại quá trình này,

chúng ta có thể lần theo
tiếng Anh hiện đại

tìm về nguồn gốc cổ xưa của chúng.

Trong khi tiếng Anh hiện đại
có nhiều từ tương tự

với các ngôn ngữ gốc Latin khác,

như tiếng Pháp, tiếng Tây Ban Nha,

đa số những từ này
không có gốc giống như chúng.

Thật ra, những từ này
được đưa vào ngôn ngữ

cùng với cuộc xâm lấn của người Norman
vào Anh năm 1066.

Khi người Norman vốn nói tiếng Pháp
làm chủ đất Anh

và trở thành giai cấp thống trị,

họ đem ngôn ngữ của họ vào,

thêm số lượng lớn từ vựng
tiếng Pháp và tiếng Latin

vào thứ tiếng Anh
vốn đã được nói từ trước.

Ngày nay, ta gọi đó là tiếng Anh cổ.

Đó cũng chính là ngôn ngữ
của bài thơ Beowulf.

Hẳn từ ngữ trong đó sẽ khá lạ,

nhưng bạn cũng có thể thấy quen quen
nếu bạn biết một ít tiếng Đức.

Bởi vì tiếng Anh cổ
thuộc cùng họ với tiếng Đức,

được đưa vào Anh
vào thế kỷ thứ 5 và thứ 6

bởi người Angle, Saxon, và người Jute.

Những người này nói phương ngữ tiếng Đức
hay còn gọi là tiếng Anglo-Saxon.

Những chiến binh Viking
vào thế kỷ thứ 8 và 11

lại đem thêm từ mượn
từ tiếng Bắc Đức cổ vào ngôn ngữ.

Cũng không dễ để nhận ra gốc từ
của tiếng Anh hiện đại

dưới những lớp từ mượn

từ tiếng Pháp, Latin, Bắc Đức cổ
và những ngôn ngữ khác.

Nhưng ngôn ngữ học có thể giúp chúng ta
nhận ra, dựa trên cấu trúc ngữ pháp,

các kiểu thay đổi về âm,

và những từ vựng cơ bản.

Lấy ví dụ, sau thế kỷ thứ 6,

các từ tiếng Đức bắt đầu bằng âm "p"
đã được chuyển thành âm "pf"

trong khi tiếng Anh cổ
vẫn giữ nguyên âm "p".

Trường hợp khác, những từ
có âm "sk" trong tiếng Thụy Điển

được chuyển thành "sh" trong tiếng Anh.

Vẫn còn một số từ tiếng Anh còn âm "sk",

như "skirt" và "skull",

nhưng đó là những từ mượn trực tiếp
từ tiếng Bắc Đức cổ

được du nhập sau thời kỳ
chuyển âm "sk" thành "sh".

Những ví dụ này cho ta thấy

cũng như rất nhiều ngôn ngữ Roman
có gốc Latin,

tiếng Anh, tiếng Thụy Điển, tiếng Đức,
và các ngôn ngữ khác

có nguồn gốc chung từ tổ tiên là
tiếng Đức nguyên thủy

được nói vào khoảng 500 năm TCN.

Bởi loại ngôn ngữ cổ này
không hề được viết ra,

ta chỉ có thể tái hiện nó bằng cách
so sánh các phân nhánh của nó,

nhờ vào xem xét những giai đoạn
thay đổi của chúng.

Chúng ta không thể sử dụng
cùng một phương pháp để đi xa hơn nữa,

và truy tìm nguồn gốc của tiếng Đức nguyên thủy
về ngôn ngữ tiền Ấn-Âu

được nói vào 6000 năm trước

ở thảo nguyên Pontic
mà giờ là Ukraine và Nga.

Đây là tổ tiên
của dòng họ ngôn ngữ Ấn-Âu

vốn bao gồm hầu hết mọi ngôn ngữ cổ
từng được nói ở châu Âu,

cũng như phần lớn Nam Á và Tây Á.

Và với những nghiên cứu thêm,

chúng ta có thể tìm ra sự tương đồng

giữa các từ có liên hệ với nhau
trong các phân nhánh Ấn-Âu.

So sánh tiếng Anh với tiếng Latin,

ta thấy âm "t" trong tiếng Anh
là âm "d" của tiếng Latin,

và âm "f" là âm"p" của tiếng Latin
đối với phụ âm đầu của từ.

Một vài từ tiếng Anh có họ hàng xa
như tiếng Hindi, tiếng Ba Tư

và tiếng Celtic vốn bị lãng quên ở
khu vực là nước Anh ngày nay.

Bản thân ngôn ngữ tiền Ấn-Âu
cũng có nguồn gốc từ một ngôn ngữ cổ hơn,

đáng tiếc là quá xa để các bằng chứng
lịch sử và khảo cổ

có thể dẫn chúng ta đi.

Còn rất nhiều bí ẩn không thể giải đáp,

như có chăng mối liên hệ nào
giữa tiếng Ấn-Âu

với các tập ngôn ngữ khác,

và các ngôn ngữ được nói ở châu Âu
trước khi có tiếng Ấn-Âu là gì.

Nhưng điều thú vị ở đây là
gần 3 tỉ người khắp thế giới,

đa số không hiểu tiếng của nhau,

lại đang nói cùng những từ
được hình thành từ 6000 năm lịch sử.