Το πιο Ευτυχισμένο Μέρος | Μπεν Χένρετιγκ | TEDx Στάνφορντ

Ο Μπεν Χέντρετιγκ είναι ο συνιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής της κινηματογραφικής εταιρίας παραγωγής Micro-Documentaries. Το 2011, ο Χένρετιγκ συμμετείχε με μια ομάδα τεσσάρων αθλητών της περιπέτειας σε μια αποστολή χωρίς προηγούμενο, διασχίζοντας το βασίλειο των Ιμαλαΐων, στο Μπουτάν, με τα πόδια και με ποδήλατο. Το ταξίδι ήταν η αφορμή για το τωρινό του σχέδιο, ένα ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους με τον τίτλο «Το Πιο Ευτυχισμένο Μέρος» που εξερευνά τι είναι αυτό που μπορούν να μάθουν οι άνθρωποι της Δύσης από τη μοναδική πολιτική του Μπουτάν της «Ακαθάριστης Εθνικής Ευτυχίας» ώστε οι ζωές τους να είναι πιο ευτυχισμένες και με περισσότερο νόημα.

Ναι. Αυτή είναι σέλφι.

Όμως όχι, δεν είχα βάλει
το δάχτυλο μου στη πρίζα,

ούτε τα μαλλιά μου στο μίξερ.

Για την ακρίβεια, η φωτογραφία
τραβήχτηκε στις 6:30 το πρωί,

μέσα σε μια σκηνή,

σε υψόμετρο 4.200 μέτρα, στο Μπουτάν,

μια μικρή χώρα των Ιμαλαΐων,

πάνω από την Ινδία και κάτω από το Θιβέτ

που λέγεται πως είναι
το πιο χαρούμενο μέρος στη Γη.

Είχαν περάσει εβδομάδες
από τότε που ξεκίνησε

ένα από τα πιο φιλόδοξα
κινηματογραφικά μου σχέδια.

Ένα ταξίδι 42 ημερών και 780 χιλιομέτρων,

για να διασχίσω το Μπουτάν
από άκρη σ' άκρη,

πεζός και με ποδήλατο,

μαζί με τέσσερις αθλητές της περιπέτειας.

Περιττό να σας πω
ότι είχα αναλάβει πάρα πολλά.

Εκτός από το να διευθύνω
μια κινηματογραφική ομάδα,

έπρεπε εμείς οι τέσσερις
να κουβαλάμε τον εξοπλισμό μας.

Οπότε, καταγράφαμε
όλα τα χιλιόμετρα της ομάδας,

όμως μετά φεύγαμε σφαίρα μπροστά
και πέφταμε κατάχαμα, όπως εδώ,

για να τραβήξουμε
ένα στιγμιότυπο της ομάδας.

Εκείνοι μας περνούσαν σφαίρα,
και μετά τρέχαμε να τους προλάβουμε.

Αυτό γινόταν καθημερινά.

Περάσαμε μέχρι και δέκα μέρες
χωρίς ηλεκτρικό,

οπότε φτιάξαμε ένα αυτοσχέδιο φωτοβολταϊκό
πάνω στον γάιδαρό μας,

για να φορτίζουμε τις τέσσερις κάμερες
και τα δύο λάπτοπ

καθ' όλη τη διάρκεια του ταξιδιού.

Ήταν τρελό.

Η ειρωνεία ήταν,

πως βρισκόμουν σε ένα
από τα πιο χαρούμενα μέρη στη Γη,

και εγώ ήμουν βαθιά δυστυχισμένος.

Πήγα στο Μπουτάν
επειδή με είχε συνεπάρει η ιδέα

της «Ακαθάριστης Εθνικής Ευτυχίας»
του Μπουτάν.

Ήθελα να καταλάβω τι μπορούσαμε
να μάθουμε από τους Μπουτανέζους

ώστε να ζούμε ζωές
πιο ευτυχισμένες και πιο πλήρεις.

Όμως ήμουν τόσο εγκλωβισμένος
στη φρενήρη ταχύτητα του ταξιδιού,

και είχα τόσο άγχος για την ταινία,

ώστε δεν είχα σχεδόν καθόλου
χρόνο για να σταματήσω,

να βρεθώ σε ένα σημείο,

και να συνδεθώ με την ομορφιά του μέρους.

Όταν γύρισα σπίτι,
χρειάστηκα σχεδόν δύο μήνες

για να συνέλθω από το ταξίδι.

Σκέφτηκα πως είχα ξοδέψει
μεγάλο μέρος της ενήλικης ζωής μου

όντας συνεχώς σε κίνηση,

με πολλά, ταυτόχρονα σχέδια,
με πολύ άγχος,

και με το αίσθημα πως δεν έχω χρόνο

για όλα όσα ήταν πραγματικά
σημαντικά στη ζωή μου.

Οπότε αποφάσισα να επιστρέψω στο Μπουτάν.

Και η επιστροφή από το δεύτερο ταξίδι
ήταν γεμάτη

με κάποιες από τις πιο ευτυχισμένες
στιγμές της ζωής μου,

και με έφερε σε επαφή με έναν τρόπο ζωής

που είχε να κάνει λιγότερο
με την προσπάθεια και τη φιλοδοξία,

και περισσότερο με την επαφή.

Με την επαφή με τους άλλους,
με την επαφή με τον φυσικό κόσμο,

και με μια αίσθηση σκοπού.

Θέλω να μοιραστώ μαζί σας
μερικές ιστορίες από το ταξίδι,

για να σας δείξω
με ποιο τρόπο οι Μπουτανέζοι

κρατάνε ζωντανή την αίσθηση της σύνδεσης
στις κοινότητές τους.

Κατ' αρχάς, θέλω να σας δώσω
μια ιδέα για το τι είναι

η Ακαθάριστη Εθνική Ευτυχία,

επειδή αυτός είναι ο κύριος λόγος

που μαθαίνουν οι περισσότεροι
άνθρωποι για το Μπουτάν.

Για χιλιετίες, εξαιτίας
της γεωγραφικής του απομόνωσης,

το Μπουτάν είχε ελάχιστη επαφή
με τον έξω κόσμο.

Και όταν η δεκαετία του 70
πήγαν οι πρώτοι τουρίστες στο Μπουτάν,

ο τέταρτος βασιλιάς του Μπουτάν αναγνώρισε
πως η χώρα βρισκόταν σε σταυροδρόμι,

και πως αν ακολουθούσε την ίδια προσέγγιση
προς την ανάπτυξη με τις άλλες χώρες,

οι μοναδικές παραδόσεις της χώρας του,

ο πολιτισμός, η φυσική ομορφιά,

θα μπορούσαν να καταστραφούν.

Οπότε ανακήρυξε
την Ακαθάριστη Εθνική Ευτυχία

πιο σημαντική από το
Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν.

Τα τελευταία τριάντα χρόνια,
το Μπουτάν συνεργάζεται

με τους σπουδαιότερους
οικονομολόγους, ψυχολόγους

και συμβούλους χάραξης
πολιτικής παγκοσμίως,

για να μετατρέψει
την Ακαθάριστη Εθνική Ευτυχία

από σλόγκαν,
σε εξελιγμένο δείκτη ευημερίας,

με 33 δείκτες και 9 τομείς,

συμπεριλαμβάνοντας πράγματα όπως:

τη χρήση του χρόνου,

την ψυχολογική ευεξία,

τη ζωτικότητα της κοινότητας,

την οικολογική ποικιλία και αειφορία.

Καθώς διερευνούσα βαθύτερα
την Ακαθάριστη Εθνική Ευτυχία,

μου έκανε εντύπωση ως ένας
πραγματικά διαφορετικός τρόπος

να αντιλαμβάνεται κανείς την ευτυχία
απ' ότι εμείς οι δυτικοί.

Συχνά αντιλαμβανόμαστε την ευτυχία
ως επιδίωξη της ευχαρίστησης

και νομίζω πως αυτό έχει επίσης να κάνει

και με την εικόνα μας
για την μακροοικονομία.

Ο Αριστοτέλης ονόμασε αυτή την αντίληψη
ως ηδονιστική ευτυχία ή ευημερία.

Όμως υπάρχει και μια άλλη
αντίληψη για την ευτυχία,

γνωστή ως ευδαιμονική ευτυχία ή ευημερία,

που λέει βασικά πως η ευτυχία

είναι το αποτέλεσμα ή η έκφραση
μιας καλής ζωής,

μιας ζωής με νόημα,

μιας ζωής πλούσια σε κοινωνικές συνδέσεις,

με μια αίσθηση σκοπού,

στην οποία αισθάνεσαι
πως οι δυνατότητές σου

υπηρετούν κάτι μεγαλύτερο

από τον εαυτό σου.

Νομίζω πως αυτό αναζητά το Μπουτάν
με την Ακαθάριστη Εθνική Ευτυχία.

Η πρώτη ιστορία που θέλω
να μοιραστώ μαζί σας

έλαβε μέρος σε ένα μικρό χωριό
που το λένε Ούρα.

Μου είχαν πει πως αν ήθελα
πραγματικά να καταλάβω

την πηγή της ευχαρίστησης του Μπουτάν,

θα έπρεπε να πάω
στην επαρχία του Μπουτάν,

επειδή εκεί έχει διατηρηθεί

ένας συγκεκριμένος τρόπος ζωής
για εκατοντάδες χρόνια.

Φτάσαμε λοιπόν στην Ούρα
και αμέσως μας καλωσόρισαν στο μοναστήρι.

Κάθε κοινότητα έχει ένα μοναστήρι.

Εκτός από βουδιστικός ναός

είναι και το κέντρο της κοινότητας.

Μόλις φτάσαμε μας πρόσφεραν ένα γεύμα

με κόκκινο ρύζι, πιπεριές και τυρί,
που το λένε «έμα-ντάσι».

Δεν μπορείτε να φύγετε από το Μπουτάν
χωρίς να έχετε φάει πιπεριές και τυρί.

Είναι τα αγαπημένα τους.
Τα βάζουν σε όλα τα φαγητά.

Είναι καυτερό και νόστιμο.

Πεντανόστιμο.

Μας σύστησαν σε έναν βουδιστή δάσκαλο
που ήταν εκεί για επίσκεψη,

και είχε ένα φωτεινό, ηλεκτρικό χαμόγελο.

Σχεδόν αστειευόμενος είπα,

«Ποιο είναι το μυστικό
της Ακαθάριστης Εθνικής Ευτυχίας;»

Εκείνος είπε, «Είναι πολύ απλό.

Ευτυχία είναι όταν
δεν έχεις πολλά να κάνεις

και έχεις χρόνο να είσαι με τους άλλους,
όπως εμείς σήμερα.»

Καθώς κοίταξα γύρω μου στο μοναστήρι,

είδα Μπουτανέζους όλων των γενεών
να έχουν μαζευτεί εκεί.

Συνειδητοποίησα πως
αν είχες γεννηθεί σε αυτό το χωριό,

κάθε πρόσωπο που έβλεπες
ήταν ένα πολύ γνώριμο πρόσωπο.

Δεν θα ήταν εύκολη ζωή

αλλά ζωή με ισχυρή αίσθηση του ανοίκειν
ή της κοινωνικής σύνδεσης.

Η έρευνα υποδηλώνει ότι αυτή
η αίσθηση της κοινωνικής σύνδεσης

είναι πράγματι ένας από τους πιο
σημαντικούς προγνώστες της ευτυχίας

και πως η αδύναμη κοινωνική σύνδεση

είναι πιο επιβλαβής από το κάπνισμα
ή την υψηλή πίεση.

Αυτό που με απασχολεί

είναι πως παρ' όλα
τα τεχνολογικά μας επιτεύγματα,

περνάμε όλο και περισσότερο
χρόνο μόνοι μας,

στο δρόμο, στη δουλειά μας,

και στις συσκευές μας.

Η Σέρι Τάρκλ, καθηγήτρια του MIT,
στο βιβλίο της «Μόνοι Μαζί»

μιλάει για το πώς η σχέση μας
με την τεχνολογία

μας κάνει απρόθυμους να καλλιεργήσουμε
μια αίσθηση κοινωνικής οικειότητας

και συχνά δεν προτιμούμε ως επιλογή
να αφιερώσουμε χρόνο σε διαπροσωπική επαφή

παρ' όλο που ξέρουμε πως είναι σημαντική
για την κοινωνική σύνδεση.

Αυτό που αποκόμισα
από το χρόνο μου στο Μπουτάν,

βλέποντας τους ποικίλους λόγους
για τους οποίους συναθροίζονται,

τα συχνά διαλείμματα για τσάι
και τα κοινά γεύματα,

τους όμορφους, ομαδικούς χορούς,

και τα φεστιβάλ που τα λένε «σέτσους»,

ήταν μια εκτίμηση
για τη δύναμη της συνάθροισης,

πρόσωπο με πρόσωπο,
με κοινή πρόθεση

να δημιουργήσουν την αίσθηση
της κοινωνικής σύνδεσης ή της οικειότητας.

Αυτό που βλέπετε τώρα
είναι ένας ομαδικός χορός

στον οποίο συμμετέχουν
εκατοντάδες Μπουτανέζοι

και από τα δύο πολιτικά κόμματα.

Μπορείτε να φανταστείτε
τον Μπέινερ και τον Ομπάμα

να συσπειρώνουν
και τα δύο κόμματα; Μαζί;

Νομίζω πως θα ήταν
καταστροφικό και καταπληκτικό.

Αν κάποιος από εσάς τους δύο
βλέπει την ομιλία στο διαδίκτυο,

σας παρακαλώ,
θα ήθελα πολύ να το δω αυτό.

(Γέλια)

Η δεύτερη ιστορία που θέλω να μοιραστώ

έλαβε μέρος ενώ ταξιδεύαμε
στο ανατολικό Μπουτάν.

Υπάρχει μόνο ένας
αυτοκινητόδρομος στο Μπουτάν,

με κατεύθυνση
από την ανατολή στη δύση,

και περνάει μέσα από τα Ιμαλάια.

Ταξιδεύαμε για ώρες
κι είχα αρχίσει να ζαλίζομαι.

Βγήκα από το αυτοκίνητο
και καθώς κοιτούσα πέρα,

παντού έβλεπα μόνο πράσινο

και τον χορό που έκαναν
τα σύννεφα πάνω από το δάσος.

Ο οδηγός μας, που παλιά
ήταν βουδιστής δάσκαλος,

μου εξήγησε πως όταν έχτιζαν τον δρόμο,

οι μοναχοί έκαναν «πούτζας»,
δηλαδή ευλογίες για να τιμήσουν τα δέντρα

και να τους ζητήσουν την άδεια
πριν φτιάξουν το δρόμο.

Ρώτησα, «Γιατί;»

και μου εξήγησε
πως στην κοσμοθεωρία των Μπουτανέζων

κάθε βράχος,

κάθε δέντρο,

κάθε συνειδητό ον,
θεωρούνται βαθιά αλληλένδετα,

και πως οι τελετές υπάρχουν
για να τιμήσουν αυτές τις συνδέσεις.

Στην οικολογία αυτό είναι γνωστό
ως η αρχή της αλληλεξάρτησης,

δηλαδή πως η επιβίωση κάθε όντος

εξαρτάται από τον ιστό των όντων
που το περιτριγυρίζουν.

Αν οι Μπουτανέζοι αποφάσιζαν
να κόψουν όλα τα δάση τους αύριο,

θα αύξαναν αυτόματα
το ακαθάριστο εθνικό εισόδημα

και θα έλυναν όλα τα θέματα
οικονομικής ανάπτυξης.

Όμως αντ' αυτού,
με την Ακαθάριστη Εθνική Ευτυχία,

έχουν δεσμευτεί να διατηρήσουν
τουλάχιστον το 70% των δασών τους.

Είναι από τις ελάχιστες χώρες στον κόσμο

με αρνητικές εκπομπές
διοξειδίου του άνθρακα.

Δεσμεύει από την ατμόσφαιρα περισσότερο
διοξείδιο του άνθρακα από όσο εκπέμπει.

Η τελευταία ιστορία
που θα ήθελα να μοιραστώ

έχει να κάνει με αυτόν τον νεαρό,
τον Πέμα Τσέρινγκ.

Την τελευταία μου εβδομάδα στο Μπουτάν,

είχα την ευκαιρία να κάνω
εθελοντισμό σε μια οργάνωση

που λέγεται Κέντρο του Μπουτάν
για τα ΜΜΕ και τη Δημοκρατία,

και παρέχει σε νέους τα μέσα
για να φτιάξουν ντοκιμαντέρ.

Μια από τις ομάδες στο εργαστήριό μας
επέλεξε να παρουσιάσει το προφίλ του Πέμα.

Ο Πέμα γεννήθηκε με εγκεφαλική παράλυση

και έχει περιορισμένη
κινητικότητα των χεριών,

όμως τα τελευταία δέκα χρόνια,

ο Πέμα μελέτησε την παραδοσιακή τέχνη
και τις χειροτεχνίες του Μπουτάν

που τις φτιάχνει με τα πόδια του.

Πρόσφατα άνοιξε το δικό του εργαστήριο,
και η εργασία του είναι καταπληκτική.

Ο Πέμα μου εξήγησε πως
αυτό που του δίνει βαθιά ευτυχία

είναι το αίσθημα πως παίζει
κάποιο μικρό ρόλο

στο να μείνουν ζωντανές οι μοναδικές
παραδόσεις και ο πολιτισμός της χώρας του,

και πως η πιο βαθιά του επιθυμία

είναι να μπορέσει μια μέρα
να συντηρεί τους παππούδες του.

Πριν φύγω, φυσικά αγόρασα
κάμποσα έργα του Πέμα,

και επέμενε πως θα είχαν
μεγαλύτερη αξία αν τα υπέγραφε.

Οπότε, φυσικά ήμουν ευγνώμων.

Βέβαια, το Μπουτάν δεν είναι τέλειο,

και σίγουρα δεν έχει όλες τις απαντήσεις.

Όμως πραγματικά πιστεύω

πως οι Μπουτανέζοι
θέτουν τα σωστά ερωτήματα.

Τι νόημα έχει ο περιορισμένος
χρόνος μας σ' αυτό τον πλανήτη,

αν δεν μπορούμε να γιορτάζουμε

την υγεία και την ευμάρεια
των κοινοτήτων μας;

Θα έπρεπε να μας πιάνει δέος
μπροστά στην τρομερή φυσική ομορφιά

αυτού του μέρους
που αποκαλούμε σπίτι μας.

Επειδή η αλήθεια είναι
πως κάθε στιγμή που έχουμε εδώ

είναι ένα δώρο.

Καθώς αποχωριζόμαστε σήμερα,

θα ήθελα να σας αφήσω
με ένα ερώτημα, με μια πρόσκληση:

Μήπως η ευτυχία είναι κάτι τόσο απλό
όσο το να χαμηλώσουμε τους ρυθμούς μας,

να μαζευόμαστε με φίλους
και αγαπημένους, όπως σήμερα,

και να μοιραζόμαστε τα δώρα μας
με τον καλύτερο τρόπο που ξέρουμε;

Σας ευχαριστώ πολύ.

(Χειροκρότημα)