12 waarheden over schrijven en het leven

Een paar dagen voordat ze 61 werd, besloot schrijfster Anne Lamott alles op te schrijven wat ze absoluut zeker wist. Ze duikt in de nuances van het mens-zijn in een verwarrende, mooie, emotionele wereld en spreekt met haar karakteristieke, energieke wijsheid en humor over familie, schrijven, de betekenis van God, sterven en meer.

Mijn zevenjarige kleinzoon
slaapt in de kamer naast die van mij

en regelmatig zegt hij
als hij 's ochtends wakker wordt:

"Dit wordt vast
de beste dag van mijn leven."

Maar soms roept hij midden in de nacht

met een bibberende stem:

"Oma, word jij een keer ziek
en ga je dan dood?"

Dit illustreert denk ik aardig voor mij
en voor de meeste mensen die ik ken

dat we allemaal vol zijn
van blijde verwachting

en angst.

Een paar dagen voor mijn 61e verjaardag

heb ik alle dingen opgeschreven
die ik absoluut zeker weet.

Er is zo weinig waarheid
te vinden tegenwoordig

en het is goed om zeker te zijn
van een aantal dingen.

Bijvoorbeeld: ik ben geen 47 meer,

ook al is dat hoe oud ik me voel

en denk ik graag dat dat mijn leeftijd is.

Mijn vriend Paul zei altijd
toen hij tegen de 80 was

dat hij zich voelde als een jonge vent
waar iets compleet verkeerd aan was.

(Gelach)

Onze persoonlijkheid
bevindt zich buiten tijd en ruimte,

maar als ik de papieren bekijk

dan kan ik inderdaad wel zien
dat ik geboren ben in 1954.

Mijn binnenkant bevindt zich
buiten tijd en ruimte.

Die kent geen leeftijd.

Ik ben elke leeftijd die ik ooit
ben geweest en dat geldt ook voor jou.

Nu moet ik daar trouwens
wel aan toevoegen

dat ik beter niet had kunnen luisteren

naar de huidverzorgingsregels
van de jaren 60,

die inhielden dat je probeerde
zo veel mogelijk in de zon te zitten,

ingesmeerd met een dikke laag babyolie,

bakkend in de gloed van een reflecterend
aluminiumfolie scherm.

(Gelach)

Het was zo bevrijdend
de waarheid onder ogen te zien,

dat ik niet langer in het laatste restje
middelbare leeftijd zat,

dat ik besloot om elke waarheid
die ik ken op te schrijven.

Mensen zijn zo verloren
en overspoeld tegenwoordig

en ze vragen me vaak wat echt waar is.

Dus ik hoop dat mijn lijstje met dingen
waarover ik vrijwel zeker ben,

een simpele handleiding kan zijn

voor iedereen die zich overspoeld
of op de proef gesteld voelt.

Nummer één:

de eerste en grootste waarheid
is dat alle waarheid een paradox is.

Het leven is een kostbaar,
onvoorstelbaar mooi cadeau

en tegelijkertijd echt niet te doen
in deze fysieke incarnatie.

Echt geen goede match

voor iedereen die van nature
extreem gevoelig is.

Het is zo moeilijk en bizar
dat we ons soms afvragen

of we voor de gek worden gehouden.

Het zit het vol met hartverscheurende
lieflijkheid en pracht,

verschrikkelijke armoede,

overstromingen en baby's
en puistjes en Mozart,

allemaal door elkaar geroerd.

Geen perfect systeem volgens mij.

(Gelach)

Nummer twee:
bijna alles doet het weer

als je de stekker er
een paar minuten uit laat --

(Gelach)

(Applaus)

geldt ook voor jezelf.

Drie: er is bijna niets buiten jezelf

waar je op de lange termijn
echt iets aan hebt,

tenzij je zit te wachten op een orgaan.

Tevredenheid en gemoedsrust
kun je niet kopen, bereiken of veroveren.

Dit is de vreselijkste waarheid
en die haat ik echt.

Maar het is een taak voor de binnenkant

en we kunnen vrede
of blijvende verbetering niet regelen

voor de mensen van wie
we het meeste houden.

Ze moeten het zelf doen,

op hun eigen manier.

Je kunt niet achter je volwassen
kinderen aan blijven rennen,

met zonnebrandcrème en lippenbalsem,
tijdens hun heldenreis.

Je moet ze laten gaan.

Het is respectloos om dat niet te doen.

Het probleem van iemand anders

kan jij waarschijnlijk toch niet oplossen.

(Gelach)

Onze hulp helpt meestal toch niet veel.

Onze hulp is vaak giftig.

Helpen is een positieve benaming
voor controle uitoefenen.

Houd toch eens op met al dat helpen.

Stort je hulp en goedheid
toch niet zo over iedereen uit.

(Gelach)

(Applaus)

Dat brengt ons bij nummer vier:

iedereen is gestoord,
gebroken, aanhankelijk en bang,

zelfs de mensen die het zo goed
voor elkaar lijken te hebben.

Ze lijken veel meer op jou dan je denkt,

dus vergelijk niet je eigen binnenkant
met andermans buitenkant.

Daar word je nog erger van
dan je nu al bent.

(Gelach)

Je kunt ook niemand
redden of beter maken

of van de drank afhelpen.

Ik kwam zelf 30 jaar geleden
van mijn verslavingen af

door mijn rampzalige gedrag
en manier van denken.

Ik vroeg een paar vrienden om hulp

en keerde me tot een hogere macht.

God zou kunnen staan voor
'Gift Of Desperation' (wanhoopsgeschenk),

G-O-D,

of zoals een van die vrienden zei:

ik takelde sneller af
dan ik mijn niveau kon verlagen.

(Gelach)

Dus God betekent
misschien wel, in dit geval,

'ik kan niks beters meer bedenken'.

Repareren, beschermen
en proberen te redden heeft geen nut,

maar radicaal voor jezelf zorgen
maakt echt verschil

en je straalt dat ook uit,

als een zuchtje frisse lucht.

Het is zo'n enorm geschenk voor de wereld.

Krijg je reacties als:
"Zo, zij is zelfingenomen",

dan glimlach je gewoon
als de Mona Lisa

en zet je voor jullie beiden
een lekker kopje thee.

Vol zijn van genegenheid
voor je eigen gekke, egocentrische,

chagrijnige, vervelende zelf,

is thuis zijn.

Dat is waar wereldvrede begint.

Nummer vijf:

chocola met 75 procent cacao
is geen echt levensmiddel.

(Gelach)

Je kunt het het beste gebruiken
als lokmiddel in een slangenval

of onder de poot van een wiebelige stoel.

Het was nooit bedoeld als iets eetbaars.

Nummer zes --

(Gelach)

schrijven.

Alle schrijvers schrijven
ontzettend slechte eerste versies,

maar ze blijven op hun stoel zitten.

Dat is het geheim.

Dat is waarschijnlijk het grootste
verschil tussen jou en hen.

Zij doen het gewoon.

Omdat ze dat met zichzelf
hebben afgesproken.

Zij doen het als een ereschuld.

Ze vertellen verhalen
die uit henzelf komen,

dag na dag, stukje bij beetje.

Toen mijn oudere broer
op de basisschool zat,

had hij eens een eindopdracht over vogels,

hij moest het de volgende dag inleveren
en was er nog niet aan begonnen.

Dus mijn vader ging bij hem zitten
met een vogelgids,

papier, potloden en splitpennen --

voor iedereen die niet zo jong meer is
en nog weet wat splitpennen zijn --

en hij zei tegen mijn broer:

"Eén vogel tegelijk, jongen.

Lees eerst maar over de pelikaan

en daarna schrijf je over de pelikaan
in je eigen woorden.

Dan ga je verder met de meesjes

en vertel je erover in je eigen woorden.

En dan de ganzen."

Dus de twee belangrijkste dingen
omtrent schrijven zijn: één vogel tegelijk

en ontzettend slechte eerste versies.

Weet je niet waar je moet beginnen,

vergeet niet dat iedere ervaring
die je hebt beleefd van jou is

en dat je erover mag vertellen.

Als mensen zeggen dat je ze
niet aardig genoeg hebt beschreven,

hadden ze zich beter moeten gedragen.

(Gelach)

(Applaus)

Je zult je zo ellendig voelen
als je ooit wakker wordt

en je hebt nooit opgeschreven
wat je op je hart hebt:

je verhalen, herinneringen,
ideeën en liedjes --

jouw waarheid,

jouw versie van de dingen --

in je eigen woorden.

Dat is eigenlijk alles
wat je ons kunt geven

en dat is ook de reden
waarom je bent geboren.

Zeven: uitgegeven worden
en kortstondige creatieve successen,

daar moet je van herstellen.

Daar gaan evenveel mensen
wel als niet aan dood.

Het doet pijn, beschadigt je
en verandert je

op manieren
die je je niet kan voorstellen.

De meest aangetaste en slechte
mensen die ik ooit heb ontmoet,

zijn mannelijke schrijvers
van enorme bestsellers.

En toch, even terug naar nummer één,
dat alle waarheid paradoxaal is,

het is ook heel speciaal
als je werk wordt uitgegeven,

dat je verhalen worden gelezen en gehoord.

Maar maak jezelf voorzichtig
los van het idee

dat uitgeven een helende
werking zal hebben,

dat het de gatenkaasachtige
holtes vanbinnen zal vullen.

Dat kan het niet.

Dat zal het niet.

Maar schrijven kan dat wel.

En zingen in een koor
of een bluegrassband ook.

En dat geldt ook voor
muurschilderingen maken of vogelen

of het zorgen voor oude honden
die niemand meer wil hebben.

Nummer acht: familie.

Families zijn moeilijk,
moeilijk, moeilijk,

hoe gekoesterd en geweldig
ze ook kunnen zijn.

Kijk maar weer naar nummer één.

(Gelach)

Als je je op een familiebijeenkomst
opeens moordzuchtig of suïcidaal voelt,

(Gelach)

vergeet dan niet dat het in alle gevallen

een wonder is dat wij precies zo
zijn verwekt en geboren als we zijn.

Aarde is vergevingsschool.

Dat begint met het vergeven van jezelf,

misschien moet je daar dan maar meteen
mee beginnen aan de eettafel.

Dan kan je dit werk tenminste doen
in een broek die lekker zit.

(Gelach)

Toen William Blake zei dat we hier zijn

om de stralen van de liefde
te leren verdragen,

wist hij dat je familie
hier nauw bij betrokken zou zijn,

zelfs als je er het liefst
gillend vandoor zou gaan.

Maar ik weet zeker dat je het kunt.

Je kan het Assepoester, je kan het --

en je zult versteld staan.

Negen: eten.

Probeer het ietsjes beter te doen.

Je weet vast wel wat ik bedoel.

(Gelach)

Nummer tien --

(Gelach)

genade.

Genade is spirituele smeerolie

of zwembandjes.

Het mysterieuze van genade
is dat God evenveel houdt

van Henry Kissinger
en Vladimir Poetin en mij,

precies evenveel als Hij of Zij
van je pasgeboren kleinkind houdt.

Wat denk je daarvan.

(Gelach)

De aanwezigheid van genade
is wat ons verandert, heelt

en wat onze wereld heelt.

Om genade te ontvangen,
roep "Help" en houd je goed vast.

Genade vindt jou precies waar je bent,

maar ze laat je daar niet staan.

Genade ziet er niet uit
als Casper het Spookje, helaas.

Maar je telefoon gaat of de post komt

en tegen alle verwachtingen in

krijg je je gevoel voor zelfspot terug.

Lachen is eigenlijk
koolzuurhoudende heiligheid.

Het helpt ons telkens
te kunnen ademhalen

en weer bij onszelf terug te keren,

en het versterkt ons geloof
in het leven en in elkaar.

Vergeet niet: genade
heeft altijd het laatste woord.

Elf: God betekent gewoon
'alles wat goed is'.

Echt niets engs aan.

Het betekent het hemelse
of een liefdevol, bezield inzicht

of, volgens de beroemde Deteriorata,

'de kosmische muffin'.

Een goede naam voor God is: 'Niet ik'.

Emerson zei dat
de gelukkigste persoon op aarde

degene is die van de natuur
leert aanbidden.

Dus ga naar buiten en kijk naar boven.

Mijn pastoor zei dat je bijen
in een leeg jampotje gevangen kunt houden,

omdat ze niet naar boven kijken,

dus ze lopen maar wat verveeld rond,
steeds tegen het glas aan te stoten.

Ga naar buiten.
Kijk naar boven.

Het geheim van het leven.

En ten slotte: de dood.

Nummer twaalf.

Wauw en jakkes.

Het is zo moeilijk als de paar mensen
die je niet kunt missen, overlijden.

Die verliezen, daar kom je nooit overheen
en wat de cultuur ook is,

dat is ook niet de bedoeling.

Wij christenen zien de dood meestal
als een enorm verhuisbericht,

maar hoe dan ook, die persoon
zal weer volop leven, in jouw hart,

als je dat niet afsluit tenminste.

Leonard Cohen zei:

"In alles zit wel een barst
en zo komt het licht naar binnen."

En zo brengen we onze geliefden
weer helemaal tot leven.

Ze zullen je ook
aan het lachen maken, hardop,

op de meest ongepaste momenten

en dat is het echte goede nieuws.

Maar hun afwezigheid is ook
een levenslange nachtmerrie van heimwee.

Rouw en vrienden, tijd en tranen
zullen tot op bepaalde hoogte helend zijn.

Tranen baden, dopen,
hydrateren en verzorgen zowel jou

als de grond waarop je loopt.

Weet je wat het eerste was
dat God tegen Mozes zei?

Hij zei: "Doe je schoenen uit."

Want dit is heilige grond,
ook al lijkt het er totaal niet op.

Raar misschien, maar dat is
de grootste waarheid die ik ken.

Als je wat ouder bent, zoals ikzelf,

dan kom je erachter dat de dood
net zo heilig is als de geboorte.

En wees niet bang, leef lekker verder.

Bijna iedere dood
is gemakkelijk en zacht,

met de beste mensen om je heen,

zo lang als je ze nodig hebt.

Je zult niet alleen zijn.

Zij helpen je oversteken naar
wat er ook maar op ons staat te wachten.

Ram Dass zei:

"Uiteindelijk brengt iedereen
elkaar alleen maar thuis."

Dat is het denk ik,

maar als ik nog iets anders bedenk,

dan laat ik het je weten.

Dankjewel.

(Applaus)

Bedankt.

(Applaus)

Ik was heel verbaasd
dat ik was uitgenodigd,

want het is niet echt mijn terrein,

technologie, design of entertainment.

Mijn terrein is meer geloof en schrijven

en samen vooruit proberen te komen.

Dus ik was verbaasd,

maar ze zeiden dat ik een talk mocht doen
en dat vond ik hartstikke leuk.

(Video) Weet je niet
waar je moet beginnen,

vergeet niet dat iedere ervaring
die je hebt beleefd van jou is

en dat je erover mag vertellen.

Anne Lamott: Mensen zijn heel bang
en voelen zich zo verslagen

in Amerika tegenwoordig

en ik wou mensen gewoon helpen
om de humor er van in te zien

en zich te realiseren hoeveel eigenlijk
helemaal geen probleem is.

En als je iets wilt doen,

doe dan iets heel gezonds
of liefdevols of vriendelijks,

dan krijg je ook een liefdevol
en vriendelijk gevoel.