Young-ha Kim: Word kunstenaar, nu meteen!

Waarom stoppen we met spelen en creatief zijn? Met charme en humor en met de hulp van de grootste kunstenaars spoort de beroemde Koreaanse auteur Young-ha Kim je aan om je innerlijk kind vrij te laten -- de kunstenaar die je altijd wilde zijn. Gefilmd op TEDxSeoul.

Het onderwerp van mijn talk is

'Wees kunstenaar, nu meteen'.

Als dit onderwerp ter sprake komt,

volgt meestal weerstand:

"Kunst geeft me niet te eten.
Ik heb nu geen tijd.

Ik moet naar school, werk vinden,

mijn kinderen les laten volgen ..."

Je denkt: "Ik heb het te druk.
Ik heb geen tijd voor kunst.

Er zijn honderden redenen
waarom we nu geen kunstenaar kunnen zijn.

Schieten ze je niet vanzelf te binnen?

Er zijn zoveel redenen waarom het niet kan,
en waarom het zelfs geen goed idee zou zijn.

Er zijn zoveel redenen waarom het niet kan,
en waarom het zelfs geen goed idee zou zijn.

We zien geen redenen om kunstenaar te zijn
en vele redenen om het niet te kunnen.

We zien geen redenen om kunstenaar te zijn
en vele redenen om het niet te kunnen.

Waarom verzetten mensen zich er meteen tegen
als ze zich met kunst associëren?

Misschien denk je dat kunst
iets voor hoogbegaafden is,

of voor de intens professioneel geschoolden.

Misschien denk je dat kunst
te ver van je bed is.

Misschien is dat zo,
maar ik denk het niet.

Dat is het thema van mijn talk vandaag.

We zijn allemaal geboren kunstenaars.

Als je kinderen hebt,
weet je wat ik bedoel.

Bijna alles wat kinderen doen,
is kunst.

Ze tekenen met krijtjes op de muur.

Ze dansen mee met Son Dam Bi op tv,

maar het is niet eens Son Dam Bi's dans,
het is hun eigen dans.

Ze dansen dus een raar dansje
en teisteren iedereen met hun liedjes.

Misschien is hun kunst
iets dat alleen hun ouders kunnen velen.

Omdat ze die kunst de hele dag beoefenen,

zijn kinderen voor sommige mensen nogal vermoeiend.

Kinderen voeren soms monodrama's op --

moeke en vake spelen
is inderdaad een monodrama of een theaterstuk.

Als kinderen wat ouder worden,
gaan sommigen

liegen.

Meestal herinneren ouders zich
de eerste leugen van hun kind.

Ze zijn geschokt.

"Nu toon je je ware aard," zegt mama.
Ze denkt: "Waarom lijkt hij op zijn vader?"

Ze vraagt hem: "Wat voor mens zal je worden?"

Maar je moet je geen zorgen maken.

Als het kind begint te liegen,
begint het verhalen vertellen.

Ze praten over wat ze niet gezien hebben.

Het is een wonderlijk moment.

Ouders zouden het moeten vieren.

"Hoera! Mijn zoontje is eindelijk beginnen liegen!"

Dat verdient een feestje.

Een kind zegt: "Mama, ik heb op weg naar huis
een buitenaards wezen gezien ."

Een typische mama antwoordt:
"Genoeg onzin!"

Een ideale ouder antwoordt ongeveer zo:

"Echt? Een buitenaards wezen?
Hoe zag het eruit? Zei het iets?"

Waar zag je het?"
"Bij de supermarkt."

Als je dit soort gesprek hebt,

moet het kind een vervolg verzinnen
om verder te zetten wat het is begonnen.

Zo ontstaat al snel een verhaal.

Dit is een kinderachtig verhaal,

maar zin na zin verzinnen

is precies wat ik als professioneel auteur doe.

Wezenlijk is er geen verschil.

Roland Barthes zei ooit over de romans van Flaubert:

"Flaubert heeft geen roman geschreven,

hij heeft gewoon de zinnen
met elkaar verbonden.

De eros tussen de zinnen,
dat is het wezen van de roman van Flaubert."

Dat klopt. Een roman is:
een zin schrijven,

en binnen de scope van die eerste zin

de volgende zin schrijven.

En je gaat verder met verbindingen maken.

Kijk eens naar deze zin:

"Toen Gregor Samsa op een ochtend ontwaakte
uit onrustige dromen, ontdekte hij dat hij in bed
was veranderd in een reusachtig eng beest."

Dit is de eerste zin van 'De gedaanteverwisseling'
van Franz Kafka.

Zo'n niet te verantwoorden zin schrijven,

en voort gaan om hem te kunnen verantwoorden.

Zo werd het werk van Kafka een meesterwerk
van de hedendaagse literatuur.

Kafka toonde zijn werk niet aan zijn vader.

Ze stonden niet op goede voet met elkaar.

Hij schreef deze zinnen alleen.

Had hij ze aan papa getoond, dan had die gedacht:
"Mijn zoon is de pedalen kwijt."

Dat klopt. Kunst gaat over gek worden
en de volgende zin verantwoorden,

Dat klopt. Kunst gaat over gek worden
en de volgende zin verantwoorden,

wat niet erg verschilt
van wat kinderen doen.

Een kind dat begint met liegen,

zet zijn eerste stapjes als verhalenverteller.

Kinderen doen aan kunst.

Ze worden niet moe
en ze vinden het leuk.

Ik was enkele dagen geleden op het eiland Jeju.

Als kinderen op het strand zijn,
spelen ze meestal graag in het water.

Maar sommigen spelen graag in het zand.

Ze maken bergen en zeeën -- geen zeeën,

maar andere dingen: mensen, dieren en zo.

Hun ouders zeggen:

"De zee zal het wegspoelen."

Anders gezegd: het is zinloos.
Het is overbodig.

Anders gezegd: het is zinloos.
Het is overbodig.

Maar kinderen vinden dat niet erg.

Ze genieten van het moment
en ze blijven in het zand spelen.

Ze genieten van het moment
en ze blijven in het zand spelen.

Kinderen doen dat niet op bevel.

Ze hebben geen baas die het oplegt,

ze doen het gewoon.

Toen je klein was,
had je vast veel plezier aan primitieve kunst.

Als ik studenten vraag
om hun gelukkigste moment te beschrijven,

hebben velen het over een vroege
kunstervaring als kind.

Piano leren spelen,
vierhandig spelen met een vriend,

een belachelijke sketch opvoeren met vrienden
en er idioot uitzien, dat soort dingen.

Of toen je je eerste film ontwikkelde
die je met een oude camera draaide.

Ze hebben het over dit soort ervaringen.

Je hebt vast ook zo'n moment gehad.

Op zo'n moment maakt kunst je gelukkig

omdat het geen werk is.

Werk maakt je niet gelukkig.
Het is meestal lastig.

Er is een bekende uitspraak
van de Franse auteur Michel Tournier.

Ze getuigt van een slecht karakter.

"Werk is tegen de menselijke natuur.
Het bewijs is dat we er moe van worden.

Waarom zouden we moe worden van werk
als het onze natuur is? Van spelen word je niet moe.

Waarom zouden we moe worden van werk
als het onze natuur is? Van spelen word je niet moe.

We kunnen de hele nacht door spelen.

Als we het nachtje door werken,
krijgen we overuren betaald.

Waarom? Omdat we moe worden.

Maar kinderen doen meestal kunst voor het plezier.
Het is een spel.

Ze tekenen niet om hun werk te verkopen.

Ze spelen geen piano om geld te verdienen.

Sommige kinderen moesten dat natuurlijk wel.

Deze jongeman kennen jullie wel.
Hij tourde door Europa om zijn familie te onderhouden.

Deze jongeman kennen jullie wel.
Hij tourde door Europa om zijn familie te onderhouden.

Wolfgang Amadeus Mozart --

maar dat was eeuwen geleden.
Hij is een uitzondering.

Helaas komt er ooit een eind
aan onze leuke hobby 'kunst'.

Kinderen gaan naar school,
maken huiswerk

en volgen pianoles of balletles,
maar niet meer voor de lol.

en volgen pianoles of balletles,
maar niet meer voor de lol.

Het moet, en er is concurrentie.
Waar is de lol?

Als je op de lagere school
nog op de muur mag tekenen,

krijg je vast last met je mama.

Trouwens,

als je je bij het opgroeien
als kunstenaar blijft gedragen,

voel je de druk toenemen.

Mensen stellen je daden in vraag
en eisen dat je je gedraagt.

Dit is mijn verhaal. Ik was 12 en deed mee
aan een tekenwedstrijd in Gyeongbokgung.

Ik deed mijn best.
Mijn leerkracht kwam langs

en vroeg: "Wat ben je aan het doen?"

"Ik ben druk aan het tekenen," zei ik.

"Waarom gebruik je alleen zwart?"

Ik vulde het schetsboek inderdaad met zwart.

Ik legde uit:

"Het is een donkere nacht,
en een kraai zit op een tak."

Mijn leerkracht zei:

"Echt? Young-ha, je hebt niet zoveel talent
voor tekenen, maar je bent een rasverteller."

Was dat maar waar geweest.

"Het zal je leren, deugniet!" was de reactie.
(Gelach)

"Het zal je leren!" zei hij.

Je moest het paleis tekenen,
het Gyeonghoeru en zo,

maar ik kleurde alles zwart,

dus haalde hij mij uit de groep.

Er zaten ook een hoop meisjes,

dus ik was diep vernederd.

Hij aanvaardde mijn uitleg en excuses niet.

Ik leerde mijn lesje.

Een ideale leraar
zou hebben gereageerd zoals ik zei:

"Young-ha heeft misschien geen tekentalent,

maar hij kan goed verhalen verzinnen."
Hij zou me hebben aangemoedigd.

Dat soort leerkrachten is zeldzaam.

Ik werd groot en trok naar de musea van Europa --

als universiteitsstudent.
Ik vond het echt niet eerlijk.

Kijk wat ik vond. (Gelach)

Dit soort werken hingen in Basel
terwijl ik straf kreeg

en voor het paleis stond
met een tekening in mijn mond.

Kijk eens. Ziet het er niet als behang uit?

Hedendaagse kunst, zo ontdekte ik, leg je niet uit met een verhaaltje. Er komen geen kraaien bij kijken.

Hedendaagse kunst, zo ontdekte ik, leg je niet uit met een verhaaltje. Er komen geen kraaien bij kijken.

De meeste werken hebben geen titel.
Zonder titel.

In de 20e eeuw gaat hedendaagse kunst erom

dat je iets raars doet en de leegte vult
met uitleg en interpretatie --

net wat ik deed.

Mijn werk was amateuristisch,

maar laten we naar beroemde voorbeelden kijken.

Dit is van Picasso.

Hij stak een stuur in een zadel en noemde het
'Ossenkop'. Overtuigend, niet?

Een pissoir op zijn kant heet 'Fontein'.

Dat was Duchamp.

De leegte tussen een rare daad en zijn uitleg
met verhalen vullen,

daar draait hedendaagse kunst om.

Picasso zei zelfs:

"Ik teken niet wat ik zie,
maar wat ik denk."

Dat wil zeggen dat ik Gyeonghoeru
niet hoefde te tekenen.

Had ik Picasso's woorden toen gekend,
ik zou mijn leerkracht van antwoord hebben gediend.

Helaas worden de kleine kunstenaars in ons

verstikt voor we kunnen vechten
tegen de verdrukkers van de kunst.

Ze worden opgesloten.

Dat is onze tragedie.

Wat gebeurt er als kleine kunstenaars,
opgesloten, verbannen of vermoord worden?

Onze zucht naar kunst verdwijnt niet.

We willen onszelf uitdrukken, onthullen,

maar als de kunstenaar dood is,
komt de zucht naar kunst in duistere vorm naar voren.

In karaokebars zijn er altijd mensen die

'She's gone' zingen, of 'Hotel California'.

Ze doen de gitaarriffs na.

Ze klinken meestal vreselijk.

Dus worden mensen dit soort rockers.

Sommigen dansen in clubs.

Mensen die graag verhalen hadden verteld,

houden de hele nacht lang huis op het internet.

Zo toont een schrijftalent
zijn duistere kant.

Soms vinden papa's het spannender dan hun kinderen

om met lego te spelen,
of met plastic robots.

"Niet aankomen!
Papa zal het voor je doen!"

Het kind is al met iets anders bezig,

maar papa bouwt kastelen in z'n eentje.

Dit toont dat onze kunstenaarsimpuls
onderdrukt is, niet verdwenen.

Maar ze kunnen zich negatief manifesteren,
als jaloezie.

Ken je het liedje 'Ik zou graag op tv komen'?
Waarom willen we dat?

Op tv zijn veel mensen die doen wat wij wilden,

maar nooit konden.

Ze dansen, ze acteren,
en ze worden erom geprezen.

Dus worden we jaloers.

We worden dictators met de afstandsbediening.
We geven kritiek op de tv-mensen.

"Hij kan niet acteren."
"Noem je dat zingen? Ze zingt vals."

We zijn snel met dat soort commentaar.

We zijn jaloers,
niet omdat we slecht zijn,

maar omdat er kleine kunstenaars in ons zitten.

Dat denk ik ervan.

Wat moeten we dan doen?

Inderdaad. We moeten met onze eigen kunst starten.

Inderdaad. We moeten met onze eigen kunst starten.

We kunnen nu meteen de tv uitzetten,

het internet uitschakelen,

opstaan en ergens aan beginnen.

In de theaterschool waar ik lesgeef,
is er een cursus Drama.

In de theaterschool waar ik lesgeef,
is er een cursus Drama.

Alle studenten moeten een stuk opzetten.

Acteurs in opleiding mogen niet acteren.

Ze mogen het stuk schrijven,

en de schrijvers mogen aan het decor werken.

Decorbouwers in opleiding mogen acteren.
Zo zet je een show op.

Eerst vragen de studenten zich af
of ze het kunnen,

maar later hebben ze zoveel plezier.
Niemand is ooit ongelukkig als hij toneel speelt.

Op school, in het leger of zelfs in een gekkenhuis
vinden mensen het leuk als je ze ertoe aanzet.

Ik zag dit in het leger --
vele mensen genoten van het toneelspelen.

Ik heb nog een ervaring:

in mijn schrijfklas geef ik een bijzondere opdracht.

Er zitten studenten zoals jullie.
Schrijven is voor velen niet hun hoofdvak.

Sommigen volgen een maior kunst of muziek
en denken dat ze niet kunnen schrijven.

Ik geef hen dan witte vellen
en een thema.

Dat kan eenvoudig zijn:

schrijf over de ongelukkigste ervaring
uit je kindertijd.

Er is één voorwaarde:
je moet als gek schrijven. Als gek!

Ik loop rond om hen aan te moedigen.

"Komaan!" Je moet als gek schrijven,
twee uur lang.

Ze mogen enkel de eerste vijf minuten nadenken.

De reden waarom ik ze als gek laat schrijven, is deze:

als je traag schrijft
en vele gedachten door je heen gaan,

sluipt het artistieke duiveltje binnen.

Dat duiveltje geeft je honderden redenen

waarom je niet kan schrijven:

"Ze zullen je uitlachen.
Je schrijft niet goed!

Wat voor zin is dat?
Wat een handschrift!"

Hij zal vele dingen zeggen.

Je moet snel lopen
zodat de duivel je niet inhaalt.

Het betere schrijfwerk in mijn les

kwam niet van taken
met verre deadlines

maar van het '40 tot 60 minuten als gek schrijven'

in mijn bijzijn, met potlood.

De studenten raken in een soort trance.

Na 30 tot 40 minuten
schrijven ze zonder te weten wat ze schrijven.

Op dat moment verdwijnt het zeurderige duiveltje.

Ik zeg je dus:

het zijn niet de honderden redenen
waarom je geen kunstenaar kan zijn,

maar de ene reden
waarom we kunstenaars moeten zijn.

Het is niet belangrijk
waarom we iets niet kunnen zijn.

De meeste kunstenaars werden het
om de ene reden.

Als we het duiveltje in ons hart laten inslapen
en met onze eigen kunst beginnen,

komen er vijanden aan de zijlijn.

Meestal zien ze eruit als onze ouders. (Gelach)

Soms als onze echtgenoten,

maar het zijn je ouders of echtgenoot niet.

Het zijn duiveltjes.

Ze komen vermomd naar de Aarde

om je ervan te weerhouden
kunstenaar te worden.

Ze hebben een magische vraag.

Zeg je "Ik ga proberen te acteren.
Er is een theatercursus in het cultuurcentrum," of

"Ik wil Italiaanse liedjes leren", dan vragen ze:
"O ja? Theater? Met welk doel?"

De magische vraag is:
"Met welk doel?"

Kunst dient geen doel.

Kunst is het ultieme doel.

Ze redt onze ziel
en laat ons gelukkig leven.

We kunnen onszelf uitdrukken
en gelukkig zijn zonder alcohol of drugs.

Ons antwoord op zo'n pragmatische vraag

moet stoutmoedig zijn.

"Gewoon voor het plezier.
Sorry dat ik zonder jou plezier maak,"

moet je zeggen,
"ik doe het toch!"

In mijn ideale toekomstbeeld
hebben we meerdere identiteiten,

en minstens één ervan is een kunstenaar.

Ik was eens in New York en nam een taxi.
Ik ging achteraan zitten.

Voor me zag ik iets over een theaterstuk.

Ik vroeg de chauffeur: "Wat is dit?"

Hij zei dat het zijn profiel was.
"Wat ben je dan?" vroeg ik. "Acteur," zei hij.

Hij was taxichauffeur en acteur. Ik vroeg:
"Wat voor rollen speel je meestal?"

Hij antwoordde trots: King Lear.

King Lear.

"Wie kan me zeggen wie ik ben?" -- King Lear.
Dat is de wereld waar ik van droom.

"Wie kan me zeggen wie ik ben?" -- King Lear.
Dat is de wereld waar ik van droom.

Iemand is golfspeler overdag
en schrijver 's nachts.

Taxichauffeur en acteur.
Bankier en schilder.

Ze beoefenen hun kunst in het geheim
of openlijk.

In 1990 kwam Martha Graham, legende
van de moderne dans, naar Korea.

De grote kunstenares, 90-plusser,
kwam op de luchthaven aan.

Een journalist stelde een typische vraag:

"Wat moet je doen om een goede danser te worden?

Heb je tips voor aankomende Koreaanse dansers?"

Zij was de meester. Deze foto
is van 1948. Ze was toen al beroemd.

Ze kreeg deze vraag in 1990.

Dit was haar antwoord:

"Gewoon doen!"

Dat ontroerde me.

Een paar woorden maar, en ze verliet de luchthaven.
Dat is alles.

Wat moeten we nu doen?

Laten we kunstenaars zijn, nu meteen.
Hoe?

Gewoon doen!

Dankuwel

(Applaus)