Hüceyrə membranına giriş və maye mozaika modeli | Hüceyrələr| MCAT | Khan Academy

Hüceyrə membranını və maye mozaika modelini əmələ gətirən əsas komponentlər haqqında öyrənin. William Tsai tərəfindən. William Tsai tərəfindən hazırlanmışdır.

Növbəti dərsi izləyin: https://www.khanacademy.org/test-prep/mcat/cells/cell-membrane-overview/v/cell-membrane-proteins?utm_source=YT&utm_medium=Desc&utm_campaign=mcat

Əvvəlki dərsi qaçırtdınız? https://www.khanacademy.org/test-prep/mcat/cells/cell-membrane-overview/v/phospholipid-structure?utm_source=YT&utm_medium=Desc&utm_campaign=mcat

Khan Academy-də MCAT: Davam edin və keçid əsaslı bəzi suallar tətbiq edin!

Khan Academy haqqında: Khan Academy, şagirdlərə sinif daxilində və xaricində öz sürətləri ilə təhsil almalarını təmin edən praktiki məşğələlər, təlimat videoları və fərdi öyrənmə cədvəli təqdim edir. Riyaziyyat, elm, kompüter proqramlaşdırma, tarix, sənət tarixi, iqtisadiyyat və daha çox şeylə məşğul oluruq. Riyazi məqsədlərimiz, güclü və öyrənmə boşluqlarını təyin edən ən müasir, uyğunlaşan texnologiyadan istifadə edərək uşaq bağçasından şagirdləri hesablamalara yönəldir. Xüsusi məzmun təqdim etmək üçün NASA, Müasir İncəsənət Muzeyi, Kaliforniya Elmlər Akademiyası və MTI kimi qurumlarla da əməkdaşlıq etdik.

Pulsuz. Hamı üçün. Həmişə. #HərŞeyiÖyrənəBilərsiniz

Khan Academy-nin MCAT kanalına abonə olun: https://www.youtube.com/channel/UCDkK5wqSuwDlJ3_nl3rgdiQ?sub_confirmation=1
Khan Academy-yə abonə olun: https://www.youtube.com/subscription_center?add_user=khanacademy

Bu videoda bir qədər hüceyrə

membranını araşdıracağıq.

Başlanğıc üçün, gəlin deyək ki,

bu sizin mərkəzində çox kiçik
nüvəsi olan hüceyrələrinizdən

birinin rəsmidir.

Hüceyrənin xaricində olan şey
bizim hüceyrə membranımızdır,

belə ki, hüceyrələrimizi xarici mühitin
ən zərərli

təsirlərindən qoruyan şey
hüceyrə membranıdır.

Əgər hüceyrə membranı olmasaydı,

bizi ətraf mühitdən qoruyacaq
heç bir şey

olmayacağı üçün, yəqin ki,
bu gün sağ olmazdıq.

Beləliklə, bu gün hüceyrə membranını
əmələ gətirən

üç əsas şey--birincisi, fosfolipid,
ikincisi, xolestrol və üçüncüsü

zülallar haqqında danışacağıq.

Deməli, haqqında danışacağımız
birinci

şeylər--hüceyrə membranında olan
əksər

komponentləri əmələ gətirən--
fosfolipidlərdir.

Və vaxt çatsın deyə, mən
burada

əvvəlcədən hüceyrə membranının
rəsmini çəkmişdim.

Və görəcəyiniz bütün bu fərdi hissələr
fosfolipidlərdir

və fosfolipidlər buna bənzəyir.

Onun polyar baş qrupu, yəni
polyar fosfat qrupu var.

Və o iki yağ turşusu quyruğuna malikdir.

Və biz fosfolipidin nəyə

bənzədiyini normal olaraq
belə göstəririk.

Siz hüceyrə membranında,
membran boyunca

fosfolipidlərin bir-birinə olduqca
yaxın, birlikdə sıx

yerləşdiyini görə bilərsiniz.

Və biz bu membrana baxırıq.

Bu bir növ eninə
kəsikdir.

Siz elə təsəvvür edin ki,
guya membranı iki hissəyə ayırmışıq.

Burada biz, əslində,

fosfolipid təbəqəsi və ya bəzən
ikiqat lipid təbəqəsi

deyə adlandırdığımız şeyə sahibik.

Membranda rast gələ
biləcəyimiz ikinci şey

xolestroldur.

Biz tez-tez xolestrolun yeməklərdə
və ya qanda olduğunu

eşidirik və düşünürük ki,
bu pis bir şeydir.

Lakin bu halda xolestrol,
əslində,

hüceyrə membranımız üçün
çox vacibdir.

Və xolestrol buna bənzəyir.

Və yenidən, vaxta qənaət etmək
üçün

əvvəlcədən xolestrolun necə göründüyünü çəkmişdim.

Xolestrolun çoxlu halqalara
sahib olduğunu görə

bilərsiniz və bu xolestrolu olduqca
sabit strukturla təmin edir.

Xolestrolun vəzifəsinə
gəldikdə, o

özünü buna bənzər şəkildə
fosfolipidlərin arasına

daxil edir.

Düşünürəm ki, o bir
növ burada

bufer rolunu oynayır.

O hüceyrə membranının
axıcılığını qoruyur.

Yəni temperatur azaldıqca,
xolestrol axıcılığın

artmasına kömək edir.

Və əgər temperatur yüksəlsə,
xolestrol

hüceyrə membranının axıcılığının
azalmasına kömək edəcək.

Beləliklə, xolestrol hüceyrə
membranını bir

növ axıcılığını ola biləcəyi orta həddində
saxlayır.

Və hüceyrə membranını əmələ
gətirən üçüncü

şey zülallardır və onlar, əslində,
çox böyükdürlər.

Hüceyrədən asılı olaraq,
bəzi

hüceyrələrin membranında
böyük

miqdarda zülal olur.

Və zülallar iki əsas
formada ola bilərlər.

Birincisi, bütün membranı
keçən bir zülala

sahib ola bilərsiniz.

Biz bunu inteqral zülal adlandırırıq.

Bunları, həmçinin transmembran
zülalları da adlandırırlar.

Və bu beləcə, hüceyrənin istənilən
sahəsində meydana

gələ bilər.

Bəzi zülallar, əslində,
membranın üzərində bu

şəkildə otururlar.

Və ya onlar bu şəkildə digər
zülalın da üzərində otura bilərlər.

Bunları isə periferik zülallar
adlandırırıq.

Burada eyni zamanda membrandan
yarımçıq keçə bilən

çox nadir zülallar da var.

Və nadir hallarda, bəzən hüceyrə
membranının

ikiqat təbəqəsindəki
fosfolipidləri arasında

təsadüfən tapılan bir neçə
zülala da

rast gəlmək olar.

Zülallar, hüceyrə
membranının

funksiyalarında böyük
rol oynayırlar.

Əslində ağlımıza gələn
membran funksiyalarının

demək olar ki, hamısını
həyata keçirirlər.

Zülalların ən böyük iki
işindən birincisi, əslində, reseptor

rolunu oynaya bilmələridir.

Belə ki, zülallar hüceyrəyə

xarici mühitdə nələrin
baş verdiyini söyləyə bilərlər.

Əlaqə funksiyasını yerinə yetirirlər.

Zülalların edə biləcəyi
ikinci şey, ümumiyyətlə,

transmembran zülallarında
olur ki, onlar molekulların

hüceyrə daxilinə və xaricinə
daşınmasına

kömək edə bilərlər.

Beləliklə, zülalların
funksiyaları ilə tanış olduqdan sonra,

buradakı kimi lipidlə
bağlı və ya ikiqat lipid təbəqəsinə

daxildən bağlı olan zülalların
nə üçün nadir olduğunu düşünürsünüz?

Bunun səbəbi,
zülalların rolunun

ilkin olaraq reseptor--xarici
mühitlə əlaqədə olmaq--

və ya daşıyıcı--maddələrin
xaricdən daxilə və əksinə

daşınmasına imkan
vermək-- olmaqdan

ibarət olması və arada
qalan zülalların

hüceyrə membranımızda
böyük rol

oynamamasıdır.

Və nəhayət, lipidlərimizə və
zülallarımıza birləşən çox

vacib bir molekul növü var ki,
bunlara

karbohidratlar deyirik.

Və ya qısaca olaraq, qliko
deyirik.

Belə ki, onlar həm qlikolipid,
həm də qlikoproteinlər ola bilərlər.

Və bunlar ünsiyyətdə böyük rol oynayırlar.

Yəni məsələn, bir hüceyrənin
bədənimizdəki başqa bir

hüceyrəni tanımasını təmin edir.

Əlaqədə, yəni hüceyrələrin
bir-birini

tanımasında rol oynayırlarsa,
bəs sizcə bu

şəkərlər harada yerləşməlidirlər?

Yaxşı, bu şəkərlər, əsasən,

membranın xaricində yerləşəcəklər.

Yəni onlar zülalların üzərinə
yapışacaqlar--

bunlara qlikoproteinlər
deyiləcək-- və onlar

periferik və inteqral zülallar ola
bilərlər.

Və ya onlar bu şəkildə
lipidlərin üzərinə yapışa bilərlər.

Və bunlar qlikolipidləri əmələ gətirir.

İndi, bunu başa düşmək
bir qədər çətin ola bilər.

Bizim indi çəkdiyimiz hüceyrə
membranının

eninə kəsiyidir.

Lakin hüceyrə membranına
xaricdən baxsaq,

yəni yuxarıdan bir görünüş kimi?

O nəyə bənzəyərdi?

Belə ki, bir daha mən vaxta
qənaət üçün

fosfolipidləri qabaqcadan çəkmişəm.

Belə ki, əgər biz hüceyrə membranına

xaricdən baxsaq--hüceyrə
membranının üst tərəfindən

baxsaq--, orada sadəcə fosfolipidlərin
baş qruplarını görə bilərik.

Hüceyrə membranları arasında
bu şəkildə bir qədər xolestrol da

görə bilərik.

Və hüceyrə membranı
üzərindəki bəzi böyük

zülalların hüceyrəmizin
hər tərəfinə

səpələndiyini görə bilərik.

Və nəhayət, biz xaricdən bəzi
qlikolipidləri və qlikoproteinləri

də görə bilərik.

Və onlar özlərini zülallarımız
və

fosfolipidlərimizə bu şəkildə
birləşdirəcəkdilər

Yəni yuxarıdan hüceyrə
membranımız

bu şəkildə görünər.

Və burada, həqiqətən, xüsusi
olan bir şey var--

bu bir növ sənət əsərinə
bənzəyir.

Əgər xatırlayırsınızsa, ibtidai sinifdə
bizə

lobyaları və müxtəlif makaronları
birləşdirərək sənət əsəri

yaratmağımız üçün layihələr
verilirdi, baxın, bu bir növ

mənə onu xatırlatdı.

Əslində, bizim mozaika adlandırdığımız
şeydə budur.

Yəni alimlər də eyni şeyi
düşünürdülər.

Beləliklə, alimlər hüceyrənin
bu modelini maye

mozaika modeli adlandırdılar və
hüceyrəmizin mozaika

hissəsi burada təsvir oluna bilər.

Siz burada çoxlu müxtəlif
hissələrin--müxtəlif

rəngli hissə növlərinin-- bu gözəl
hüceyrə membranını

yaratmaq üçün birləşdirildiyini

görə bilərsiniz.

Hüceyrə membranını maye
adlandırmağımızın

səbəbi, hüceyrə membranındakı
bu parçaların, əslində,

hərəkət edə bilməsidir.

Onlar daşların içində yerləşmirlər.

Deməli, hüceyrə membranındakı
zülallar

və fosfolipidlər ətrafda bu şəkildə
hərəkət edə bilirlər.

Buna görə də onları maye adlandırırıq.

Hüceyrə membranına
yuxarıdan baxsaydıq,

bu necə görünərdi?

Yəni burada hərəkət, əslində,
iki ölçülü deyil,

o sadəcə yuxarı, aşağı, sağa və sola
gedir.

Əslində bir çox digər
istiqamətlərdə də gedə bilər.

Zülallar və fosfolipidlər hüceyrə
membranının hər tərəfində

hərəkət edə bilər.

Yəni yenidən maye mozaika modeli
budur.

Bunun 1972-ci ildə kəşf olunması,

bir qədər maraqlı faktdır.

Yəni sadəcə 40 il əvvəl
anladıq ki, hüceyrə membranımız,

əslində, maye

mozaika modelidir.

Beləliklə, yekunlaşdırsaq,
hüceyrə membranımız

üç əsas maddədən
əmələ gəlib.

Birincisi fosfolipidlərdir.

Bunlar hüceyrə
membranının çox hissəsini

təşkil etməklə bərabər, hüceyrə
membranınızın mövcud olması

üçün bir növ tikinti bloklarıdır.

İkincisi xolestroldur.

Xolesterol təsadüfi olaraq
hüceyrə membranının

hər yerinə yayılır və
hüceyrə membranının

axıcılığını qorumağa kömək edir.

Və üçüncüsü zülaldır və
zülallar demək olar ki, bütün

zəruri hüceyrə membranı
funksiyalarını yerinə yetirirlər.

Və bütün bunlara birlikdə
maye mozaika modeli deyirik,

çünki hüceyrə membranımız
çoxlu müxtəlif

şeylərdən əmələ gəlib və bu
müxtəlif

şeylər həmişə ətrafda
maye kimi hərəkət edirlər.