1 00:00:01,417 --> 00:00:03,500 Bu videoda bir qədər hüceyrə 2 00:00:03,500 --> 00:00:05,680 membranını araşdıracağıq. 3 00:00:05,680 --> 00:00:07,710 Başlanğıc üçün, gəlin deyək ki, 4 00:00:07,710 --> 00:00:11,620 bu sizin mərkəzində çox kiçik nüvəsi olan hüceyrələrinizdən 5 00:00:11,620 --> 00:00:12,840 birinin rəsmidir. 6 00:00:12,840 --> 00:00:16,580 Hüceyrənin xaricində olan şey bizim hüceyrə membranımızdır, 7 00:00:16,580 --> 00:00:18,840 belə ki, hüceyrələrimizi xarici mühitin ən zərərli 8 00:00:18,840 --> 00:00:22,640 təsirlərindən qoruyan şey hüceyrə membranıdır. 9 00:00:22,640 --> 00:00:24,280 Əgər hüceyrə membranı olmasaydı, 10 00:00:24,280 --> 00:00:26,205 bizi ətraf mühitdən qoruyacaq heç bir şey 11 00:00:26,205 --> 00:00:29,290 olmayacağı üçün, yəqin ki, bu gün sağ olmazdıq. 12 00:00:29,290 --> 00:00:32,549 Beləliklə, bu gün hüceyrə membranını əmələ gətirən 13 00:00:32,549 --> 00:00:35,860 üç əsas şey--birincisi, fosfolipid, ikincisi, xolestrol və üçüncüsü 14 00:00:35,860 --> 00:00:39,157 zülallar haqqında danışacağıq. 15 00:00:39,157 --> 00:00:40,990 Deməli, haqqında danışacağımız birinci 16 00:00:40,990 --> 00:00:43,400 şeylər--hüceyrə membranında olan əksər 17 00:00:43,400 --> 00:00:46,402 komponentləri əmələ gətirən-- fosfolipidlərdir. 18 00:00:46,402 --> 00:00:47,860 Və vaxt çatsın deyə, mən burada 19 00:00:47,860 --> 00:00:51,830 əvvəlcədən hüceyrə membranının rəsmini çəkmişdim. 20 00:00:51,830 --> 00:00:56,100 Və görəcəyiniz bütün bu fərdi hissələr fosfolipidlərdir 21 00:00:56,100 --> 00:00:59,480 və fosfolipidlər buna bənzəyir. 22 00:00:59,480 --> 00:01:04,140 Onun polyar baş qrupu, yəni polyar fosfat qrupu var. 23 00:01:04,140 --> 00:01:07,285 Və o iki yağ turşusu quyruğuna malikdir. 24 00:01:07,285 --> 00:01:08,910 Və biz fosfolipidin nəyə 25 00:01:08,910 --> 00:01:11,275 bənzədiyini normal olaraq belə göstəririk. 26 00:01:11,275 --> 00:01:12,650 Siz hüceyrə membranında, membran boyunca 27 00:01:12,650 --> 00:01:15,490 fosfolipidlərin bir-birinə olduqca yaxın, birlikdə sıx 28 00:01:15,490 --> 00:01:18,792 yerləşdiyini görə bilərsiniz. 29 00:01:18,792 --> 00:01:20,250 Və biz bu membrana baxırıq. 30 00:01:20,250 --> 00:01:22,210 Bu bir növ eninə kəsikdir. 31 00:01:22,210 --> 00:01:25,670 Siz elə təsəvvür edin ki, guya membranı iki hissəyə ayırmışıq. 32 00:01:25,670 --> 00:01:27,250 Burada biz, əslində, 33 00:01:27,250 --> 00:01:30,350 fosfolipid təbəqəsi və ya bəzən ikiqat lipid təbəqəsi 34 00:01:30,350 --> 00:01:35,189 deyə adlandırdığımız şeyə sahibik. 35 00:01:35,189 --> 00:01:37,230 Membranda rast gələ biləcəyimiz ikinci şey 36 00:01:37,230 --> 00:01:39,280 xolestroldur. 37 00:01:39,280 --> 00:01:43,240 Biz tez-tez xolestrolun yeməklərdə və ya qanda olduğunu 38 00:01:43,240 --> 00:01:45,474 eşidirik və düşünürük ki, bu pis bir şeydir. 39 00:01:45,474 --> 00:01:47,140 Lakin bu halda xolestrol, əslində, 40 00:01:47,140 --> 00:01:49,960 hüceyrə membranımız üçün çox vacibdir. 41 00:01:49,960 --> 00:01:51,420 Və xolestrol buna bənzəyir. 42 00:01:51,420 --> 00:01:52,961 Və yenidən, vaxta qənaət etmək üçün 43 00:01:52,961 --> 00:01:56,240 əvvəlcədən xolestrolun necə göründüyünü çəkmişdim. 44 00:01:56,240 --> 00:02:00,040 Xolestrolun çoxlu halqalara sahib olduğunu görə 45 00:02:00,040 --> 00:02:03,660 bilərsiniz və bu xolestrolu olduqca sabit strukturla təmin edir. 46 00:02:03,660 --> 00:02:05,580 Xolestrolun vəzifəsinə gəldikdə, o 47 00:02:05,580 --> 00:02:08,870 özünü buna bənzər şəkildə fosfolipidlərin arasına 48 00:02:08,870 --> 00:02:10,209 daxil edir. 49 00:02:10,209 --> 00:02:12,000 Düşünürəm ki, o bir növ burada 50 00:02:12,000 --> 00:02:13,950 bufer rolunu oynayır. 51 00:02:13,950 --> 00:02:17,680 O hüceyrə membranının axıcılığını qoruyur. 52 00:02:17,680 --> 00:02:19,910 Yəni temperatur azaldıqca, xolestrol axıcılığın 53 00:02:19,910 --> 00:02:22,070 artmasına kömək edir. 54 00:02:22,070 --> 00:02:23,900 Və əgər temperatur yüksəlsə, xolestrol 55 00:02:23,900 --> 00:02:27,350 hüceyrə membranının axıcılığının azalmasına kömək edəcək. 56 00:02:27,350 --> 00:02:29,400 Beləliklə, xolestrol hüceyrə membranını bir 57 00:02:29,400 --> 00:02:33,215 növ axıcılığını ola biləcəyi orta həddində saxlayır. 58 00:02:33,215 --> 00:02:35,340 Və hüceyrə membranını əmələ gətirən üçüncü 59 00:02:35,340 --> 00:02:38,600 şey zülallardır və onlar, əslində, çox böyükdürlər. 60 00:02:38,600 --> 00:02:40,475 Hüceyrədən asılı olaraq, bəzi 61 00:02:40,475 --> 00:02:42,100 hüceyrələrin membranında böyük 62 00:02:42,100 --> 00:02:44,280 miqdarda zülal olur. 63 00:02:44,280 --> 00:02:47,370 Və zülallar iki əsas formada ola bilərlər. 64 00:02:47,370 --> 00:02:49,460 Birincisi, bütün membranı keçən bir zülala 65 00:02:49,460 --> 00:02:51,110 sahib ola bilərsiniz. 66 00:02:51,110 --> 00:02:53,420 Biz bunu inteqral zülal adlandırırıq. 67 00:02:53,420 --> 00:02:57,740 Bunları, həmçinin transmembran zülalları da adlandırırlar. 68 00:02:57,740 --> 00:03:00,930 Və bu beləcə, hüceyrənin istənilən sahəsində meydana 69 00:03:00,930 --> 00:03:02,770 gələ bilər. 70 00:03:02,770 --> 00:03:06,090 Bəzi zülallar, əslində, membranın üzərində bu 71 00:03:06,090 --> 00:03:07,560 şəkildə otururlar. 72 00:03:07,560 --> 00:03:10,550 Və ya onlar bu şəkildə digər zülalın da üzərində otura bilərlər. 73 00:03:10,550 --> 00:03:13,340 Bunları isə periferik zülallar adlandırırıq. 74 00:03:13,340 --> 00:03:16,120 Burada eyni zamanda membrandan yarımçıq keçə bilən 75 00:03:16,120 --> 00:03:19,540 çox nadir zülallar da var. 76 00:03:19,540 --> 00:03:22,380 Və nadir hallarda, bəzən hüceyrə membranının 77 00:03:22,380 --> 00:03:26,330 ikiqat təbəqəsindəki fosfolipidləri arasında 78 00:03:26,330 --> 00:03:29,620 təsadüfən tapılan bir neçə zülala da 79 00:03:29,620 --> 00:03:32,330 rast gəlmək olar. 80 00:03:32,330 --> 00:03:34,680 Zülallar, hüceyrə membranının 81 00:03:34,680 --> 00:03:36,370 funksiyalarında böyük rol oynayırlar. 82 00:03:36,370 --> 00:03:38,580 Əslində ağlımıza gələn membran funksiyalarının 83 00:03:38,580 --> 00:03:41,750 demək olar ki, hamısını həyata keçirirlər. 84 00:03:41,750 --> 00:03:45,950 Zülalların ən böyük iki işindən birincisi, əslində, reseptor 85 00:03:45,950 --> 00:03:48,240 rolunu oynaya bilmələridir. 86 00:03:48,240 --> 00:03:49,690 Belə ki, zülallar hüceyrəyə 87 00:03:49,690 --> 00:03:51,980 xarici mühitdə nələrin baş verdiyini söyləyə bilərlər. 88 00:03:51,980 --> 00:03:54,340 Əlaqə funksiyasını yerinə yetirirlər. 89 00:03:54,340 --> 00:03:56,160 Zülalların edə biləcəyi ikinci şey, ümumiyyətlə, 90 00:03:56,160 --> 00:03:59,220 transmembran zülallarında olur ki, onlar molekulların 91 00:03:59,220 --> 00:04:01,820 hüceyrə daxilinə və xaricinə daşınmasına 92 00:04:01,820 --> 00:04:05,335 kömək edə bilərlər. 93 00:04:05,335 --> 00:04:07,210 Beləliklə, zülalların funksiyaları ilə tanış olduqdan sonra, 94 00:04:07,210 --> 00:04:11,570 buradakı kimi lipidlə bağlı və ya ikiqat lipid təbəqəsinə 95 00:04:11,570 --> 00:04:15,679 daxildən bağlı olan zülalların nə üçün nadir olduğunu düşünürsünüz? 96 00:04:15,679 --> 00:04:17,720 Bunun səbəbi, zülalların rolunun 97 00:04:17,720 --> 00:04:20,730 ilkin olaraq reseptor--xarici mühitlə əlaqədə olmaq-- 98 00:04:20,730 --> 00:04:24,760 və ya daşıyıcı--maddələrin xaricdən daxilə və əksinə 99 00:04:24,760 --> 00:04:26,690 daşınmasına imkan vermək-- olmaqdan 100 00:04:26,690 --> 00:04:29,310 ibarət olması və arada qalan zülalların 101 00:04:29,310 --> 00:04:32,330 hüceyrə membranımızda böyük rol 102 00:04:32,330 --> 00:04:33,640 oynamamasıdır. 103 00:04:33,640 --> 00:04:37,470 Və nəhayət, lipidlərimizə və zülallarımıza birləşən çox 104 00:04:37,470 --> 00:04:41,810 vacib bir molekul növü var ki, bunlara 105 00:04:41,810 --> 00:04:43,760 karbohidratlar deyirik. 106 00:04:43,760 --> 00:04:46,740 Və ya qısaca olaraq, qliko deyirik. 107 00:04:46,740 --> 00:04:52,160 Belə ki, onlar həm qlikolipid, həm də qlikoproteinlər ola bilərlər. 108 00:04:52,160 --> 00:04:55,870 Və bunlar ünsiyyətdə böyük rol oynayırlar. 109 00:04:55,870 --> 00:04:58,710 Yəni məsələn, bir hüceyrənin bədənimizdəki başqa bir 110 00:04:58,710 --> 00:05:00,400 hüceyrəni tanımasını təmin edir. 111 00:05:00,400 --> 00:05:02,160 Əlaqədə, yəni hüceyrələrin bir-birini 112 00:05:02,160 --> 00:05:04,270 tanımasında rol oynayırlarsa, bəs sizcə bu 113 00:05:04,270 --> 00:05:07,100 şəkərlər harada yerləşməlidirlər? 114 00:05:07,100 --> 00:05:08,970 Yaxşı, bu şəkərlər, əsasən, 115 00:05:08,970 --> 00:05:11,390 membranın xaricində yerləşəcəklər. 116 00:05:11,390 --> 00:05:14,680 Yəni onlar zülalların üzərinə yapışacaqlar-- 117 00:05:14,680 --> 00:05:16,910 bunlara qlikoproteinlər deyiləcək-- və onlar 118 00:05:16,910 --> 00:05:20,510 periferik və inteqral zülallar ola bilərlər. 119 00:05:20,510 --> 00:05:23,570 Və ya onlar bu şəkildə lipidlərin üzərinə yapışa bilərlər. 120 00:05:23,570 --> 00:05:26,900 Və bunlar qlikolipidləri əmələ gətirir. 121 00:05:26,900 --> 00:05:28,910 İndi, bunu başa düşmək bir qədər çətin ola bilər. 122 00:05:28,910 --> 00:05:30,920 Bizim indi çəkdiyimiz hüceyrə membranının 123 00:05:30,920 --> 00:05:32,300 eninə kəsiyidir. 124 00:05:32,300 --> 00:05:34,320 Lakin hüceyrə membranına xaricdən baxsaq, 125 00:05:34,320 --> 00:05:37,990 yəni yuxarıdan bir görünüş kimi? 126 00:05:37,990 --> 00:05:39,815 O nəyə bənzəyərdi? 127 00:05:39,815 --> 00:05:41,190 Belə ki, bir daha mən vaxta qənaət üçün 128 00:05:41,190 --> 00:05:43,570 fosfolipidləri qabaqcadan çəkmişəm. 129 00:05:43,570 --> 00:05:45,320 Belə ki, əgər biz hüceyrə membranına 130 00:05:45,320 --> 00:05:49,960 xaricdən baxsaq--hüceyrə membranının üst tərəfindən 131 00:05:49,960 --> 00:05:54,880 baxsaq--, orada sadəcə fosfolipidlərin baş qruplarını görə bilərik. 132 00:05:54,880 --> 00:05:57,530 Hüceyrə membranları arasında bu şəkildə bir qədər xolestrol da 133 00:05:57,530 --> 00:05:59,530 görə bilərik. 134 00:05:59,530 --> 00:06:01,580 Və hüceyrə membranı üzərindəki bəzi böyük 135 00:06:01,580 --> 00:06:03,130 zülalların hüceyrəmizin hər tərəfinə 136 00:06:03,130 --> 00:06:07,420 səpələndiyini görə bilərik. 137 00:06:10,130 --> 00:06:13,590 Və nəhayət, biz xaricdən bəzi qlikolipidləri və qlikoproteinləri 138 00:06:13,590 --> 00:06:16,256 də görə bilərik. 139 00:06:16,256 --> 00:06:17,630 Və onlar özlərini zülallarımız və 140 00:06:17,630 --> 00:06:27,812 fosfolipidlərimizə bu şəkildə birləşdirəcəkdilər 141 00:06:27,812 --> 00:06:29,770 Yəni yuxarıdan hüceyrə membranımız 142 00:06:29,770 --> 00:06:32,390 bu şəkildə görünər. 143 00:06:32,390 --> 00:06:36,210 Və burada, həqiqətən, xüsusi olan bir şey var-- 144 00:06:36,210 --> 00:06:38,600 bu bir növ sənət əsərinə bənzəyir. 145 00:06:38,600 --> 00:06:40,800 Əgər xatırlayırsınızsa, ibtidai sinifdə bizə 146 00:06:40,800 --> 00:06:43,320 lobyaları və müxtəlif makaronları birləşdirərək sənət əsəri 147 00:06:43,320 --> 00:06:46,490 yaratmağımız üçün layihələr verilirdi, baxın, bu bir növ 148 00:06:46,490 --> 00:06:48,790 mənə onu xatırlatdı. 149 00:06:48,790 --> 00:06:51,100 Əslində, bizim mozaika adlandırdığımız şeydə budur. 150 00:06:51,100 --> 00:06:54,740 Yəni alimlər də eyni şeyi düşünürdülər. 151 00:06:54,740 --> 00:06:57,220 Beləliklə, alimlər hüceyrənin bu modelini maye 152 00:06:57,220 --> 00:07:00,980 mozaika modeli adlandırdılar və hüceyrəmizin mozaika 153 00:07:00,980 --> 00:07:06,590 hissəsi burada təsvir oluna bilər. 154 00:07:06,590 --> 00:07:09,150 Siz burada çoxlu müxtəlif hissələrin--müxtəlif 155 00:07:09,150 --> 00:07:11,680 rəngli hissə növlərinin-- bu gözəl hüceyrə membranını 156 00:07:11,680 --> 00:07:15,180 yaratmaq üçün birləşdirildiyini 157 00:07:15,180 --> 00:07:18,150 görə bilərsiniz. 158 00:07:18,150 --> 00:07:21,590 Hüceyrə membranını maye adlandırmağımızın 159 00:07:21,590 --> 00:07:24,060 səbəbi, hüceyrə membranındakı bu parçaların, əslində, 160 00:07:24,060 --> 00:07:25,440 hərəkət edə bilməsidir. 161 00:07:25,440 --> 00:07:27,720 Onlar daşların içində yerləşmirlər. 162 00:07:27,720 --> 00:07:29,500 Deməli, hüceyrə membranındakı zülallar 163 00:07:29,500 --> 00:07:32,400 və fosfolipidlər ətrafda bu şəkildə hərəkət edə bilirlər. 164 00:07:32,400 --> 00:07:34,356 Buna görə də onları maye adlandırırıq. 165 00:07:34,356 --> 00:07:36,730 Hüceyrə membranına yuxarıdan baxsaydıq, 166 00:07:36,730 --> 00:07:38,640 bu necə görünərdi? 167 00:07:38,640 --> 00:07:40,060 Yəni burada hərəkət, əslində, iki ölçülü deyil, 168 00:07:40,060 --> 00:07:43,810 o sadəcə yuxarı, aşağı, sağa və sola gedir. 169 00:07:43,810 --> 00:07:47,220 Əslində bir çox digər istiqamətlərdə də gedə bilər. 170 00:07:47,220 --> 00:07:49,857 Zülallar və fosfolipidlər hüceyrə membranının hər tərəfində 171 00:07:49,857 --> 00:07:51,065 hərəkət edə bilər. 172 00:07:55,461 --> 00:07:57,710 Yəni yenidən maye mozaika modeli budur. 173 00:07:57,710 --> 00:08:00,570 Bunun 1972-ci ildə kəşf olunması, 174 00:08:00,570 --> 00:08:05,530 bir qədər maraqlı faktdır. 175 00:08:05,530 --> 00:08:08,502 Yəni sadəcə 40 il əvvəl anladıq ki, hüceyrə membranımız, 176 00:08:08,502 --> 00:08:09,960 əslində, maye 177 00:08:09,960 --> 00:08:13,289 mozaika modelidir. 178 00:08:13,289 --> 00:08:15,080 Beləliklə, yekunlaşdırsaq, hüceyrə membranımız 179 00:08:15,080 --> 00:08:16,950 üç əsas maddədən əmələ gəlib. 180 00:08:16,950 --> 00:08:18,670 Birincisi fosfolipidlərdir. 181 00:08:18,670 --> 00:08:21,100 Bunlar hüceyrə membranının çox hissəsini 182 00:08:21,100 --> 00:08:23,850 təşkil etməklə bərabər, hüceyrə membranınızın mövcud olması 183 00:08:23,850 --> 00:08:25,630 üçün bir növ tikinti bloklarıdır. 184 00:08:25,630 --> 00:08:27,950 İkincisi xolestroldur. 185 00:08:27,950 --> 00:08:29,766 Xolesterol təsadüfi olaraq hüceyrə membranının 186 00:08:29,766 --> 00:08:31,140 hər yerinə yayılır və hüceyrə membranının 187 00:08:31,140 --> 00:08:34,240 axıcılığını qorumağa kömək edir. 188 00:08:34,240 --> 00:08:37,230 Və üçüncüsü zülaldır və zülallar demək olar ki, bütün 189 00:08:37,230 --> 00:08:40,520 zəruri hüceyrə membranı funksiyalarını yerinə yetirirlər. 190 00:08:40,520 --> 00:08:43,150 Və bütün bunlara birlikdə maye mozaika modeli deyirik, 191 00:08:43,150 --> 00:08:44,650 çünki hüceyrə membranımız çoxlu müxtəlif 192 00:08:44,650 --> 00:08:47,890 şeylərdən əmələ gəlib və bu müxtəlif 193 00:08:47,890 --> 00:08:50,810 şeylər həmişə ətrafda maye kimi hərəkət edirlər.