Bằng cách nào cá voi thở, giao tiếp ... và phì hơi nhờ khuôn mặt chúng - Joy Reidenberg
-
0:06 - 0:09Chào mọi người.
Tôi là một nhà giải phẫu "nửa vời", -
0:09 - 0:11một nhà giải phẫu "nửa vời"
nghiên cứu -
0:11 - 0:14cấu trúc cơ thể của nhiều động vật khác nhau.
-
0:14 - 0:16Và loài ưa thích của tôi là cá voi,
-
0:16 - 0:18tôi thích nghiên cứu cá voi
bởi vì chúng thú vị. -
0:18 - 0:20Chúng thích nghi với môi trường
-
0:20 - 0:21đó là sống trong nước.
-
0:21 - 0:23Điều tôi sẽ nói với các bạn là
-
0:23 - 0:25làm thế nào cá voi tạo ra âm thanh nhờ
-
0:25 - 0:28việc "phun khí" ra từ mặt chúng.
-
0:28 - 0:30Bây giờ, bạn biết rằng chúng phun khí ra
-
0:30 - 0:32nhờ lỗ phun; chúng thổi khí ra như thế,
-
0:32 - 0:34nhưng chúng cũng sử dụng không khí
theo nhiều cách khác. -
0:34 - 0:35Chúng dùng khí để phát ra âm thanh,
-
0:35 - 0:37cái điều mà chúng ta quan tâm,
-
0:37 - 0:38nhưng tôi cũng nghiên cứu những chuyện khác
chúng làm với khí nữa, -
0:38 - 0:40giống như làm sao chúng giữ ngoài dòng máu
-
0:40 - 0:42để không tạo ra bong bóng,
-
0:42 - 0:43điều xảy ra với những thợ lặn
-
0:43 - 0:46khi họ lặn và bị buồn nôn.
-
0:46 - 0:48Nhưng điều tôi muốn làm là
bắt đầu với câu chuyện -
0:48 - 0:50làm thế nào động vật này
tạo ra được âm thanh như thế, -
0:50 - 0:52và câu chuyện đó bắt đầu bằng việc hiểu
-
0:52 - 0:54khó khăn thế nào để quan sát được cá voi
-
0:54 - 0:57vì chúng sống dưới nước và
chúng rất to, -
0:57 - 0:58vì thế đó là động vật khó nghiên cứu.
-
0:58 - 1:01Và chỉ trong bức ảnh này, bạn có thấy nó ở giữa không?
-
1:01 - 1:04Đó là một con cá voi con
nhưng nó đã lớn bằng kích cỡ một chiếc xe buýt. -
1:04 - 1:05Khi quan sát cá voi, bạn phải bắt đầu
-
1:05 - 1:07với phần trên đầu chúng, vì chiếc mũi
-
1:07 - 1:09nằm trên đầu chúng.
-
1:09 - 1:10Nó giống như kiểu ống thông hơi.
-
1:10 - 1:12Và chúng hít thở thông qua đó
vì động vật có vú mà -
1:12 - 1:14chúng hít thở không khí.
-
1:14 - 1:16Và chiếc mũi tất nhiên có thể mở hoặc đóng,
-
1:16 - 1:18kiểu như bạn ấn rồi thả nó như thế này,
-
1:18 - 1:19do đó bạn thấy, nó mở trong hình dưới
-
1:19 - 1:21có 2 mũi tên màu đỏ.
-
1:21 - 1:23Nhưng không phải tất cả cá voi
đều có 2 lỗ mũi. -
1:23 - 1:26Cá voi gồm loài cá heo và cá heo mũi nhọn,
-
1:26 - 1:28cá heo, cá heo mũi nhọn như cá voi nhỏ,
-
1:28 - 1:30chỉ có 1 lỗ mũi ở trên đầu,
-
1:30 - 1:32chúng mở và đóng lỗ mũi đó
-
1:32 - 1:35bằng nâng cái gọi là môi trên,
như thế này, -
1:35 - 1:39và hạ nó xuống lỗ mũi, như thế này.
-
1:39 - 1:41Đó là cách chúng mở và đóng mũi.
-
1:41 - 1:43Do đó khi chúng phát âm thanh,
-
1:43 - 1:45cái chúng tạo ra là một tiếng phì,
-
1:45 - 1:48như thế này, một dạng của xì hơi,
phải không? -
1:48 - 1:50Hoặc ở New York, ta gọi nó là
ăn mừng kiểu Bronx -
1:50 - 1:52Và cách chúng làm đó là nhờ
-
1:52 - 1:54cái cấu trúc mỡ lớn của môi mỡ,
-
1:54 - 1:56cái mà bạn nhìn thấy đây trong bức ảnh này,
-
1:56 - 1:59là mặt cắt chính giữa đầu của 1 con cá heo,
-
1:59 - 2:01môi mỡ chính là cái phần lớn màu vàng đó,
-
2:01 - 2:05chúng cuộn nó lại, và giãn ra trên đỉnh của chiếc mũi
-
2:05 - 2:06để làm rung nó,
-
2:06 - 2:08kiểu như khi bạn để khí thoát ra khỏi
quả bóng bay vậy -
2:08 - 2:10và làm cho rung động kì lạ đó tạo ra âm thanh.
-
2:10 - 2:12Vâng đây là âm thanh do chúng tạo ra đây:
-
2:12 - 2:13[âm thanh]
-
2:13 - 2:14Bạn nghe rõ không? Nó sẽ làm lại
-
2:14 - 2:16khi hướng về phía camera.
-
2:16 - 2:17[âm thanh]
-
2:17 - 2:19Âm thanh giống như xì hơi dưới nước vậy.
-
2:19 - 2:21Cái mà cá heo tạo ra thực tế là
-
2:21 - 2:24tiếng vọng, tạo ra những chuỗi xung,
-
2:24 - 2:27và dùng nó như 1 con dơi
sử dụng sóng định vị vậy. -
2:27 - 2:29Dơi dùng sóng rada,
ở dưới nước -
2:29 - 2:31là sóng định vị,
loài này dùng sóng định vị -
2:31 - 2:34để quan sát thế giới của nó nhờ âm thanh.
-
2:34 - 2:35Cố gắng để hiểu điều này,
-
2:35 - 2:37bạn phải coi nó giống như
-
2:37 - 2:391 chiếc loa khuếch đại
trong hệ thống âm thanh. -
2:39 - 2:42Chú cá heo có hàm răng nhỏ
giống như "loa cao tần", -
2:42 - 2:43và âm thanh từ chiếc mũi nhỏ
-
2:43 - 2:45di chuyển tới lui
-
2:45 - 2:47và phát ra ở trên đầu của chúng.
-
2:47 - 2:48Nhưng khi quan sát cá voi lớn,
-
2:48 - 2:50chúng là 1 loại "loa thấp tần",
-
2:50 - 2:52chiếc loa lớn mà bạn có
trong hệ thống khuếch đại. -
2:52 - 2:55Và điều xảy ra là âm thanh
thoát ra khỏi cổ họng. -
2:55 - 2:57Vì vậy nếu cố gắng
tạo âm thanh giống cá voi, -
2:57 - 2:58bạn cũng tạo ra được ngay,
-
2:58 - 3:01như nói "ah".
-
3:01 - 3:03Okay, bây giờ bạn đặt tay lên cổ họng,
-
3:03 - 3:06trên quả táo của Adam,
bạn có thấy rung động ngay tại đó không? -
3:06 - 3:08Đó là bạn đang lãng phí năng lượng
-
3:08 - 3:10vì đó không là cách
ta giao tiếp với mọi người. -
3:10 - 3:12Bạn nói khi mở miệng.
-
3:12 - 3:13Nếu bạn mở miệng dưới nước,
-
3:13 - 3:14không ai nghe được bạn cả.
-
3:14 - 3:18Bạn phải có khả năng mang năng lượng này
và khuếch đại nó dưới nước, -
3:18 - 3:19và đó là điều loài cá voi làm.
-
3:19 - 3:21Khi bạn nghe tiếng của chúng,
-
3:21 - 3:22[tiếng cá voi]
-
3:22 - 3:25Nghe chứ? Nó như tiếng rít khi
khí thoát khỏi bóng bay. -
3:25 - 3:27Vậy chúng nhận được nhiều tiếng rít,
-
3:27 - 3:28nhưng chúng cũng có âm thanh như thế này:
-
3:28 - 3:31[tiếng cá voi]
-
3:31 - 3:33Nghe như tiếng phì vậy, phải không?
-
3:33 - 3:36Như thể có một tấm đệm khổng lồ
trong cổ họng của nó vậy. -
3:36 - 3:38Vậy, làm sao ta biết cá voi đang làm?
-
3:38 - 3:41Chúng tôi nghiên cứu cá voi
khi chúng mắc cạn. -
3:41 - 3:43Đó là những con chết trên bờ biển.
-
3:43 - 3:45Còn loài cá voi nhỏ thì dễ dàng
-
3:45 - 3:47Ta có thể đem chúng về phòng thí nghiệm.
-
3:47 - 3:50Nhưng với cá voi lớn,
ta phải mang phòng thí nghiệm ra với nó. -
3:50 - 3:51Và nó trông như thế này đây.
-
3:51 - 3:54Tôi chính là người ở giữa với chiếc mũ đỏ.
-
3:54 - 3:56Tôi không cao lắm,
-
3:56 - 3:58nên bạn thấy cá voi lớn
cỡ nào so với tôi. -
3:58 - 4:00Nó dài 65 feet (19m),
và cái dao mổ của tôi -
4:00 - 4:02là chiếc dụng cụ nhỏ nằm bên cạnh đây.
-
4:02 - 4:04Về cơ bản nó như gậy khúc côn cầu
-
4:04 - 4:06với cái lưỡi ở cuối.
-
4:06 - 4:09Việc phẫu thuật cá voi
là một quá trình khó khăn. -
4:09 - 4:11Bạn thực sự phải lao vào công việc.
-
4:11 - 4:13Nó là một cấu trúc không gian khổng lồ
-
4:13 - 4:15Bạn đội 1 chiếc mũ cứng,
-
4:15 - 4:17làm việc với những cái máy móc nặng nề.
-
4:17 - 4:18Ở đây,
à mà, -
4:18 - 4:21đó là cái thanh quản của cá voi xanh;
chỉ cái thanh quản thôi đấy. -
4:21 - 4:23Và tôi cao chỉ 5 feet, vâng bạn thấy đó,
-
4:23 - 4:25nó gần như dài đến 12feet vậy.
-
4:25 - 4:26Làm sao ta biết điều gì đang diễn ra?
-
4:26 - 4:29Vâng, hãy quan sát cái thanh quản,
-
4:29 - 4:29và ta thấy bên trong.
-
4:29 - 4:32Đây là từ 1 con cá voi nhỏ vì thế nó nhỏ hơn nhiều.
-
4:32 - 4:33Bạn thấy cái hình chữ "U" chứ
-
4:33 - 4:34tôi đã tô viền màu xanh ấy;
-
4:34 - 4:36đó là bộ phận rung.
-
4:36 - 4:37Đó là một dạng
giống như thanh quản của con người. -
4:37 - 4:39Và khi tôi đặt tay lên đó,
-
4:39 - 4:40nơi có viền màu xanh,
-
4:40 - 4:42bạn có thể thẩy 1 cái túi bên dưới nó.
-
4:42 - 4:43Đó là tấm đệm.
-
4:43 - 4:45Đó là bong bóng khí hoặc quả bóng bay,
-
4:45 - 4:47Vì vậy điều nó đag làm,
-
4:47 - 4:48bạn thấy trên bức hình,
-
4:48 - 4:50cái bóng màu đen lớn trong cổ họng,
-
4:50 - 4:52nơi ống tiêu hóa, màu xanh,
-
4:52 - 4:54giao với ống thở, màu xanh nhạt,
-
4:54 - 4:55nên bạn có xanh nhạt và đậm,
-
4:55 - 4:57và ngay chính giữa là túi màu đen.
-
4:57 - 5:00Loài này dùng cái túi đó
để tạo ra âm thanh. -
5:00 - 5:02Và khi nó rung và phát ra ngoài.
-
5:02 - 5:04Cá voi răng nhỏ cũng có những túi khí,
-
5:04 - 5:05nằm ở trên đầu,
-
5:05 - 5:07nó như một cái đầu khí.
-
5:07 - 5:09Và chúng dùng nó
để chứa nhiều khí nhất có thể, -
5:09 - 5:11mang khí đó xuống cùng với chúng khi lặn,
-
5:11 - 5:13bởi vì khi bạn lặn, áp suất tăng lên,
-
5:13 - 5:16và nó làm giảm thể tích khí bạn có.
-
5:16 - 5:18Nhưng quan trọng hơn,
có túi khí đó cho phép chúng -
5:18 - 5:21tuần hoàn dòng khí mà chúng sử dụng
-
5:21 - 5:22vì khí là một thứ quý giá.
-
5:22 - 5:24Bạn không muốn quay lên mặt nước
-
5:24 - 5:25để lấy thêm khí chứ!
-
5:25 - 5:27Vì vậy khi bạn phát âm dưới nước,
-
5:27 - 5:28nếu bạn là cá voi,
-
5:28 - 5:29hãy tạo ra tiếng.
-
5:29 - 5:30Nói " Ah".
-
5:30 - 5:32Khi cá voi đóng miệng, nên
-
5:32 - 5:34[âm thanh]
-
5:34 - 5:35Các bạn đang "ậm ừ" ?
-
5:35 - 5:36Cá voi đóng kín mũi,
-
5:36 - 5:39[âm thanh]
-
5:39 - 5:42Điều gì đã xảy ra?
Bạn không thể tạo ra tinng nữa. -
5:42 - 5:44một khi bạn bịt mũi
bởi vì bạn đã gia áp hệ thống. -
5:44 - 5:46Vì vậy cá voi bằng túi khí
-
5:46 - 5:49giữ chúng khỏi việc gia áp toàn hệ thống
-
5:49 - 5:51nghĩa là dòng khí vẫn tiếp tục lưu thông,
-
5:51 - 5:52và khi bạn có túi khí ở cuối mũi,
-
5:52 - 5:55bạn sẽ có thể làm cho
dòng khí tiếp tục tuần hoàn. -
5:55 - 5:56Vì thế hi vọng bạn thích thú.
-
5:56 - 5:59Đó là điều mà
nhà giải phẫu nửa vời như tôi làm được. -
5:59 - 6:01Chúng tôi nghiên cứu cấu trúc sinh vật
-
6:01 - 6:02Bắt chước chúng.
-
6:02 - 6:04Áp dụng nó với con người,
-
6:04 - 6:07biết đâu tạo ra công nghệ mới
cho các thiết bị bảo vệ, -
6:07 - 6:09hoặc thậm chí có thể tạo ra
phương thuốc mới -
6:09 - 6:12cho những người mắc bệnh
bắt chước âm thanh kì lạ này. -
6:12 - 6:14Vì vậy hi vọng các bạn thích thú. Cảm ơn.
- Title:
- Bằng cách nào cá voi thở, giao tiếp ... và phì hơi nhờ khuôn mặt chúng - Joy Reidenberg
- Description:
-
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 06:25
Show all