< Return to Video

بۆچی خەڵکی دەکەونە داوی زانیاری هەڵەوە- جۆسێف ئیساک

  • 0:07 - 0:10
    لە ساڵی، ١٩٠١دا داڤید هانیگ
    توێژینەوەیەکی بڵاوکردەوە
  • 0:10 - 0:14
    کەوا بۆ هەتاهەتایە تێگەیشتنی
    تام کردنمان گۆڕا.
  • 0:14 - 0:18
    توێژینەوەکەی بووە هۆی ئەوەی ئێمە
    وەک نەخشی تام کردن دەیناسین:
  • 0:18 - 0:22
    بریتییە لە ڕوونکردنەوەیەک کە زمانی بۆ
    چوار بەشە دابەش کردوە.
  • 0:22 - 0:24
    بە گوێرەی ئەم نەخشەیە،
  • 0:24 - 0:27
    پێشوازیکەرەکان لە سەری زمانمانن و
    دەستە بە سەر تامی شیرینی دادەگرن،
  • 0:27 - 0:30
    تفتی لە بنچینەی زمانمان هەڵکەوتووە،
  • 0:30 - 0:35
    و لە هەموو بەشەکان، پێشوازیکەرەکان دەست
    بەسەر هەستەکانی سوێری و ترشی دادەگرن.
  • 0:35 - 0:38
    هەر لە سەرەتای داهێنانیەوە، نەخشەی تام
    کردن بڵاوکرایەوە
  • 0:38 - 0:40
    لە پەرتووکەکان و ڕۆژنامەکان.
  • 0:40 - 0:44
    تاکە گرفتی ئەم نەخشەیە
    هەڵەکەیەتی.
  • 0:44 - 0:47
    لە ڕاستیدا، تەنانەت ئەو
    وتارە ڕاستەقینەیەش نییە
  • 0:47 - 0:50
    کە هانیگ لە بنەڕەت دۆزیبیەوە.
  • 0:50 - 0:53
    نەخشەی زمان هەڵە تێگەیشتنێکی باوە-
  • 0:53 - 0:56
    شتێک بەربڵاوە
    بەڵام تا ڕادەیەکی زۆر هەڵەیە.
  • 0:56 - 0:59
    کەواتە ئەم هەڵە تێگەیشتنانە لە
    کوێوە هاتوون،
  • 0:59 - 1:03
    و چی وادەکەت ڕاستیەکەی هەڵخەڵەتێنەر
    زۆر بە ئاسانی باوڕ پێ کراو بێت؟
  • 1:03 - 1:07
    ئەو ڕاستیە کە گەشتی نەخشەی زمان
    لەگەڵ داڤید هانیگ دەستی پێ کرد.
  • 1:07 - 1:10
    وەک بەشیک لە دکتۆرنامەکەی
    لە زانکۆی لیپزیگ،
  • 1:10 - 1:16
    هانیگ هەستەکانی تام کردنی شیکردەوە
    بۆ چوار تامی بنەڕەتی.
  • 1:16 - 1:20
    شەکری قامیشی بۆ شیرین بەکارهێنا
    کبریتاتی تفتی بۆ تفتی بەکار هێنا،
  • 1:20 - 1:24
    ترشی هایدرۆکلپریکی بۆ ترش
    و خوێ بۆ سوێری بەکار هێنا.
  • 1:24 - 1:29
    هانیگ ئەم گیراوانەی بەکرداری ئەنجام دا تا
    بەراوردی جیاوازی تامە بنەڕەتیەکان بکات
  • 1:29 - 1:31
    لەسەر هەموو بەشەکانی زمان.
  • 1:31 - 1:34
    هیوای خواست تا باشتر لە میکانیزمە
    ڤیسۆلۆژیەکان تێ بگات
  • 1:34 - 1:36
    کە کاریگەری دەکەنە سەر ئەم تامانە.
  • 1:36 - 1:40
    داتاکەی پێشنیاری ئەوەی کرد کە
    هەستیاری بۆ هەر تامێک
  • 1:40 - 1:43
    لە ڕاستیدا لە تەواوی زمان داییە.
  • 1:43 - 1:47
    بەرزترین ئاستی هەست کردن بۆ شیرینیە
    شوێنەکەی دەکەوێتە سەری زمان:
  • 1:47 - 1:52
    تامی تفتی لە دواوە بە هێزترینە
    سوێری لەم ناوچەیە بەهێزترینە،
  • 1:52 - 1:55
    ترشییش لە ناوەڕاستی
    بەشی زمانە.
  • 1:55 - 1:58
    بەڵام هانیگ بەوریایەوە تێبینی دەکرد
    کەوا هەموو هەستەکان
  • 1:58 - 2:01
    دەتوانن لە تەواوی بەشەکانی زمان تام بکرێن،
  • 2:01 - 2:07
    و ئەم ناوچانەنەی کە دیاری کردوون هەمە جۆری و
    خەستی بچووک زۆر بچووک لە بەش پێشکەش دەکەن.
  • 2:07 - 2:09
    هەر وەکو زۆربەی هەڵە تێگەیشتنەکان،
  • 2:09 - 2:13
    نەخشەی زمان شێواندانی
    سەرچاوە بنەڕەتیەکەی پیشان دەدات،
  • 2:13 - 2:16
    سروشتی ئەم شێواندنە هەر چۆنێک بێت
    دەتوانێت کاریگەری هەبێت.
  • 2:16 - 2:19
    هەندێک هەڵەتێگەیشتن پێکهاتەی
    زانیاری هەڵەییە-
  • 2:19 - 2:23
    زانیاری هەڵە بە مەبەست نەخشە کراوە
    تا خەڵک بە لاڕێ ببەن.
  • 2:23 - 2:26
    بەڵام زۆربەی هەڵە تێگەیشتنەکان،
    وەکو نەخشەی زمانیش،
  • 2:26 - 2:30
    ناوەندی زانیاری هەڵەن-
    هەڵە یاخود بەلارێدابردنی زانیاری
  • 2:30 - 2:35
    کە ئەنجامەکانیانن لە هەڵەی
    بەڕێکەوتەوە سەرچاوەی گرتووە،
  • 2:35 - 2:39
    زانیاری هەڵە زۆربەی جار بەهۆی هەڵکانەوە
    یان هەڵەی مرۆڤەکانەوە شێوە دەگرێت،
  • 2:39 - 2:42
    بەڵام هەڵە دیاریکراوەکان
    کە بەروو هەڵە تێگەیشتنی ڕێنوێنی دەکان
  • 2:42 - 2:45
    دەتوانن هەمەجۆری چاوەڕوان نەکراوبن.
  • 2:45 - 2:46
    لە حاڵەتی نەخشەی زمان،
  • 2:46 - 2:49
    دکتۆرنامەکەی هانیگ بە
    زمانی ئەڵمانی نووسراوە،
  • 2:49 - 2:53
    ئەوش واتا ئەوەی توێژینەوەکەی
    تەنها خوێنەری ئەڵمانی دەتوانن تێ بگەن
  • 2:53 - 2:57
    و توێژنەوەکەی لە زاویەیەکی بچووکی
    ئەکادیمیایەکەی هانیگ هەڵگیراوە،
  • 2:57 - 3:02
    ئەم دەستپێکی یاری تەلەفۆنیە
    کەو دووبارە توێژینەوەکەی هانیگ شێوە کردوە
  • 3:02 - 3:05
    هەموو کات لەگەڵ لایەنە دەرەکیەکان
    هاوبەشیان دەکرد.
  • 3:05 - 3:08
    کەمترە لە دەیەیەک دوای دکتۆرنامەکەی،
  • 3:08 - 3:11
    ڕۆژنامەگەران بەهەڵە جەختیان دەکردوە
    کە تاقیکردنەوەکان
  • 3:11 - 3:16
    دەتوانن بیسەلمێنن شیرینی هەستپێنەکراوە
    لە بەشی دواوەی زمان.
  • 3:16 - 3:19
    دووەم کەمی زانیار
    لە پشت پەرش و بڵاوی نەخشەی زمان
  • 3:19 - 3:22
    ئەو وێنانەی کە
    هانیگ لە کارەکەی سودی لێ وەرگرتن.
  • 3:22 - 3:27
    لە ساڵی ١٩١٢ شێوازێکی نەخشەکە
    لە وتارێکی ڕۆژنامەیەک بەدەرکەووت
  • 3:27 - 3:29
    کەوا بەوریایەوە وەسفی هەندێک
    شاراوەی دەکرد
  • 3:29 - 3:32
    لە پشت توێژینەوەی تام کردن و بۆن کردن.
  • 3:32 - 3:36
    پیشاندانی ئاماژە ڕوونەکان لە تەواوی زمان،
    ڕوونکردنەوەی وتارەکە
  • 3:36 - 3:40
    هێڵکاریە ڕاسەنە ئاڵۆزەکانی
    هانیگ ئاسان و پاسان کرد.
  • 3:40 - 3:45
    بە بەردەوامی ئاماژە بە هەمەجۆریەتی
    ئەم نەخشەیە کراوە،
  • 3:45 - 3:49
    زۆربەی جار بەبێ متمانەیی یان ڕەچاوکردنی
    بنەڕەتی بۆ کارەکەی هانیگ.
  • 3:49 - 3:53
    لە کۆتایی ئەم وێنەیە لە پەرتووک و
    پۆلەکانی خوێندن بڵاوبەوە
  • 3:53 - 3:58
    وەکو ڕاستیەکی بەکەڵک
    کە چۆن تام کردن ئەزموون دەکەین.
  • 3:58 - 4:01
    بەڵام لەوانەیە بەشێک کە زۆرترین جار
    لەم هەڵە تێگەیشتنە بەشداری کردوە
  • 4:01 - 4:04
    ئەویش چیرۆکی سادە بوو.
  • 4:04 - 4:05
    بە زۆر شێواز،
  • 4:05 - 4:10
    نەخشەکە ئارەزوومان تەواو دەکات بۆ چیرۆکی
    ڕوون سەبارەت بە جیهانەکەمان-
  • 4:10 - 4:15
    چۆنیەتی هەمیشە بەردەست نییە
    لە هەندێک حاڵەتی ناڕێکی بەشەکانی زانست.
  • 4:15 - 4:16
    بۆ نموونە،
  • 4:16 - 4:21
    تەنانەت ژمارەی ئەو تامانەی دەیکەین زۆر
    ئاڵۆزترە لە کارە پێشنیارکراوەکانی هانیگ.
  • 4:21 - 4:27
    یومامی- هەروەها ناسراوە بە چێژدار ئێستا
    وەکو پێنچ هەستیە بنەڕەتیەکە سەیر دەکرێت،
  • 4:27 - 4:30
    و خەڵکانێک هێشتا مشومڕ
    سەبارەت بە بوونی هەستی تام دەکەن
  • 4:30 - 4:34
    وەکو چەوری، قڵیەیی، کانزایی
    و وەکو تامی ئاو.
  • 4:34 - 4:36
    جارێک گوێمان لە چیرۆکێکی باش بوو،
  • 4:36 - 4:40
    ئەستەمە چۆنیەتی زانیاری بینینمان
    بگۆڕین،
  • 4:40 - 4:42
    تەنانەت ڕووبەڕوی بەڵگەی نوێش دەبینەوە.
  • 4:42 - 4:47
    کەواتە، جاری داهاتوو خشتەی قایلکەر ببینە
    یاخود چیرۆکی کورتی نەستەقی بخوێنەوە،
  • 4:47 - 4:50
    هەوڵ بدە ڕێبازی تەندروستی بەساغی بهێڵەوە-
  • 4:50 - 4:53
    چونکە هەڵە تێگەیشتنەکان دەتوانن
    تام کردنی تفت
  • 4:53 - 4:55
    لەسەر تەواوی بەشەکانی زمانت بەجێ بهێڵن.
Title:
بۆچی خەڵکی دەکەونە داوی زانیاری هەڵەوە- جۆسێف ئیساک
Speaker:
جۆسێف ئایسک
Description:

لەم بەستەرە کۆیی وانکە چاو لێ بکە:
View full lesson: https://ed.ted.com/lessons/why-people-fall-for-misinformation-joseph-isaac

لە ساڵی ١٩٠١، داڤید هانیگ توێژینەوەیەکی بڵاوکردوە کەو ڕێنوێنیکەربوو تا ئەوەی ئەمڕۆ سەبارەت بە نەخشەی زمان بزانین: نەخشەی زمان بریتییە لە دابەشکردنی زمان بۆ چوار بەش، هەرلەسەرەتای بڵاوکردنەوەی لە پەرتووک و ڕۆژنامەکان. یەک گرفت هەبوو: ئەوەش نەخشەکە هەڵەییە. چۆن هەڵە تێگەیشتنێکی لەم شێوەیە بڵاودەبێتەوە، چی وادەکات ڕاستیەکی هەڵخەڵەتێنەر بەئاسانی باوڕت پێ بکات؟

وانەکە لە لایەن جۆسێف ئایسک و کاری دەرهێنان CUB Animation
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:57

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.