< Return to Video

Kto wynalazł pismo? - Matthew Winkler

  • 0:14 - 0:16
    Kto wynalazł pismo?
  • 0:16 - 0:19
    Ludzie pewnie rozmawiali ze sobą
  • 0:19 - 0:21
    od kilkudziesięciu tysięcy lat,
  • 0:21 - 0:23
    ale słowa zapisujemy
  • 0:23 - 0:25
    dopiero od około 5 000 lat.
  • 0:25 - 0:27
    Wcześniej, zapisywaliśmy informacje
  • 0:27 - 0:29
    za pomocą rysunków i diagramów
  • 0:29 - 0:30
    na glinie i ścianach jaskiń
  • 0:30 - 0:32
    lub zaplataliśmy na sznurkach.
  • 0:32 - 0:36
    Te artystyczne zabiegi
    doprowadziły nas do pisma.
  • 0:36 - 0:38
    System pisma używamy
    w języku angielskim
  • 0:38 - 0:40
    właściwie wziął początek
    w kulturze sumeryjskiej
  • 0:40 - 0:45
    gdzieś między 4500 a 1750 rokiem p.n.e.
  • 0:45 - 0:49
    w Mezopotamii,
    dzisiaj tereny Iraku i Syrii.
  • 0:49 - 0:51
    Sumeryjczycy zapisywali
    interesy kupieckie
  • 0:51 - 0:56
    za pomocą malutkich rzeźb kóz,
    osłów czy wołów.
  • 0:56 - 0:58
    Później odkryli, że ryciny
    na glinianych tabliczkach
  • 0:58 - 1:00
    były jeszcze wygodniejsze
  • 1:00 - 1:04
    Przykładowo,
    ten symbol oznaczał "góry"
  • 1:04 - 1:06
    a ten "głowę".
  • 1:06 - 1:08
    Jeśli rysunek podkreślał rejon ust,
  • 1:08 - 1:10
    to mogło oznaczać "usta".
  • 1:10 - 1:13
    Usta połączone z wodą - "pić",
  • 1:13 - 1:16
    a usta wraz z chlebem - "jeść".
  • 1:16 - 1:17
    Dodajmy symbol wołu,
  • 1:17 - 1:19
    i otrzymujemy "jeść wołu"
  • 1:19 - 1:21
    I oto - wynalazek pisma.
  • 1:21 - 1:22
    Lecz niektóre słowa mają znaczenie,
  • 1:22 - 1:25
    które trudno wyrazić symbolami.
  • 1:25 - 1:28
    Jak byś narysował "wół w górach" ?
  • 1:28 - 1:30
    Jednak, jeśli narysujesz
    to co masz na myśli,
  • 1:30 - 1:33
    to jest to obraz, nie pismo.
  • 1:33 - 1:34
    Aby stał się pismem
  • 1:34 - 1:37
    symbol musi oznaczać słowo.
  • 1:37 - 1:40
    Czy możesz to przeczytać ?
  • 1:40 - 1:43
    To słynny cytat z Hamleta Williama Szekspira.
  • 1:43 - 1:46
    Tak: "Być albo nie być".
  • 1:46 - 1:49
    Oto jak Sumeryjczycy
    rozwiązali także ten problem.
  • 1:49 - 1:52
    Wół plus woda plus góry.
  • 1:52 - 1:55
    Co ma do tego woda ?
  • 1:55 - 1:57
    Otóż, sumeryjskie słowo "woda"
  • 1:57 - 2:00
    brzmiało dokładnie tak jak przyimek "w"
  • 2:00 - 2:03
    więc "wół w górach".
  • 2:03 - 2:06
    Lingwiści nazwaliby to pismem rebusowym.
  • 2:06 - 2:08
    Sumeryjczycy już wiedzieli
  • 2:08 - 2:10
    jak przekazać znaczenie przez symbole.
  • 2:10 - 2:12
    a poprzez reprezentację dźwięków
  • 2:12 - 2:15
    rozszerzyli swój słownik pisany.
  • 2:15 - 2:17
    Stopniowo symbole dźwięków
  • 2:17 - 2:18
    były używane częściej
  • 2:18 - 2:20
    a symbole znaczeniowe - mniej.
  • 2:20 - 2:22
    System pisma przekształcił się
  • 2:22 - 2:24
    w alfabet fonetyczny,
  • 2:24 - 2:26
    który znamy jako pismo klinowe.
  • 2:26 - 2:29
    Wiele kultur, jak Akadyjczycy i Syryjczycy,
  • 2:29 - 2:31
    przyjęło sumeryjski wynalazek,
  • 2:31 - 2:33
    aby stworzyć swój własny system pisma.
  • 2:33 - 2:34
    "Epos o Gilgameszu"
  • 2:34 - 2:35
    i "Kodeks Hammurabiego"
  • 2:35 - 2:38
    zostały napisane
    w odmianach pisma klinowego.
  • 2:38 - 2:39
    Wraz z rozwojem techniki
  • 2:39 - 2:41
    Symbole te trafiły do Grecji
  • 2:41 - 2:45
    i dalej do najczęściej używanego
    dziś na świecie alfabetu.
  • 2:45 - 2:47
    Lecz Sumer nie był
    jedynym miejscem na Ziemi,
  • 2:47 - 2:48
    gdzie wynaleziono pismo.
  • 2:48 - 2:50
    Starożytni Egipcjanie stworzyli swoje hieroglify
    oraz pismo hieratyczne
  • 2:50 - 2:54
    w mniej więcej podobnym czasie,
    około 3500 r. p.n.e
  • 2:54 - 2:57
    Niezależnie, pismo wynaleziono w Chinach
  • 2:57 - 2:59
    około 1500 r p.n.e.
  • 2:59 - 3:02
    i rozprzestrzeniło się
    w południowo-wschodniej Azji
  • 3:02 - 3:05
    Bardziej współcześnie,
    Majowie w Ameryce Łacińskiej
  • 3:05 - 3:09
    zaczęli rzeźbić swoje obrazki około 300 r. n.e.
  • 3:09 - 3:12
    Zatem, kto wynalazł pismo ?
  • 3:12 - 3:13
    Sumeryjczycy,
  • 3:13 - 3:14
    Egipcjanie,
  • 3:14 - 3:15
    Chińczycy,
  • 3:15 - 3:17
    i Majowie - na pewno.
  • 3:17 - 3:18
    Niewątpliwie, wszystkie systemy pisma
  • 3:18 - 3:20
    wciąż używane dziś na świecie
  • 3:20 - 3:23
    mają swe źródło w Sumerze lub Chinach.
  • 3:23 - 3:26
    Możliwe, że pismo wynaleziono także
  • 3:26 - 3:27
    w innych częściach świata.
  • 3:27 - 3:29
    Starożytne inskrypcje
    kultur Doliny Indus oraz Rapa Nui
  • 3:29 - 3:32
    zostały wprawdzie odkryte,
  • 3:32 - 3:34
    lecz nikt nie był w stanie ich odczytać.
  • 3:34 - 3:36
    Chcesz spróbować ?
Title:
Kto wynalazł pismo? - Matthew Winkler
Description:

Zobacz całą lekcję: http://ed.ted.com/lessons/who-invented-writing-matthew-winkler

Mowa powstała tysiące lat przed pismem. Wszystkie systemy pisma powstałe od jego wynalezienia mają swe źródło w cywilizacji sumeryjskiej lub chińskiej. Matthew Winkler analizuje ewolucję Sumeryjskiego pisma klinowego i wyjaśnia różnicę pomiędzy pisaniem owych pierwszych symboli a przekazywaniem znaczenia za pomocą rysunku..

Lekcja - Matthew Winkler, animacja - TED-Ed.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:52

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.