[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:14.46,0:00:16.47,Default,,0000,0000,0000,,Kto wynalazł pismo?
Dialogue: 0,0:00:16.47,0:00:18.88,Default,,0000,0000,0000,,Ludzie pewnie rozmawiali ze sobą
Dialogue: 0,0:00:18.88,0:00:20.94,Default,,0000,0000,0000,,od kilkudziesięciu tysięcy lat,
Dialogue: 0,0:00:20.94,0:00:22.89,Default,,0000,0000,0000,,ale słowa zapisujemy
Dialogue: 0,0:00:22.89,0:00:24.98,Default,,0000,0000,0000,,dopiero od około 5 000 lat.
Dialogue: 0,0:00:24.98,0:00:26.89,Default,,0000,0000,0000,,Wcześniej, zapisywaliśmy informacje
Dialogue: 0,0:00:26.89,0:00:28.78,Default,,0000,0000,0000,,za pomocą rysunków i diagramów
Dialogue: 0,0:00:28.78,0:00:30.31,Default,,0000,0000,0000,,na glinie i ścianach jaskiń
Dialogue: 0,0:00:30.31,0:00:32.23,Default,,0000,0000,0000,,lub zaplataliśmy na sznurkach.
Dialogue: 0,0:00:32.23,0:00:36.04,Default,,0000,0000,0000,,Te artystyczne zabiegi \Ndoprowadziły nas do pisma.
Dialogue: 0,0:00:36.04,0:00:38.03,Default,,0000,0000,0000,,System pisma używamy\Nw języku angielskim
Dialogue: 0,0:00:38.03,0:00:40.30,Default,,0000,0000,0000,,właściwie wziął początek \Nw kulturze sumeryjskiej
Dialogue: 0,0:00:40.30,0:00:45.03,Default,,0000,0000,0000,,gdzieś między 4500 a 1750 rokiem p.n.e.
Dialogue: 0,0:00:45.03,0:00:49.04,Default,,0000,0000,0000,,w Mezopotamii, \Ndzisiaj tereny Iraku i Syrii.
Dialogue: 0,0:00:49.04,0:00:51.50,Default,,0000,0000,0000,,Sumeryjczycy zapisywali\Ninteresy kupieckie
Dialogue: 0,0:00:51.50,0:00:55.71,Default,,0000,0000,0000,,za pomocą malutkich rzeźb kóz,\Nosłów czy wołów.
Dialogue: 0,0:00:55.71,0:00:58.42,Default,,0000,0000,0000,,Później odkryli, że ryciny\Nna glinianych tabliczkach
Dialogue: 0,0:00:58.42,0:01:00.16,Default,,0000,0000,0000,,były jeszcze wygodniejsze
Dialogue: 0,0:01:00.16,0:01:03.62,Default,,0000,0000,0000,,Przykładowo, \Nten symbol oznaczał "góry"
Dialogue: 0,0:01:03.62,0:01:06.00,Default,,0000,0000,0000,,a ten "głowę".
Dialogue: 0,0:01:06.00,0:01:08.43,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli rysunek podkreślał rejon ust,
Dialogue: 0,0:01:08.43,0:01:09.100,Default,,0000,0000,0000,,to mogło oznaczać "usta".
Dialogue: 0,0:01:09.100,0:01:12.62,Default,,0000,0000,0000,,Usta połączone z wodą - "pić",
Dialogue: 0,0:01:12.62,0:01:15.96,Default,,0000,0000,0000,,a usta wraz z chlebem - "jeść".
Dialogue: 0,0:01:15.96,0:01:17.15,Default,,0000,0000,0000,,Dodajmy symbol wołu,
Dialogue: 0,0:01:17.15,0:01:18.52,Default,,0000,0000,0000,,i otrzymujemy "jeść wołu"
Dialogue: 0,0:01:18.52,0:01:20.84,Default,,0000,0000,0000,,I oto - wynalazek pisma.
Dialogue: 0,0:01:20.84,0:01:22.31,Default,,0000,0000,0000,,Lecz niektóre słowa mają znaczenie,
Dialogue: 0,0:01:22.31,0:01:24.85,Default,,0000,0000,0000,,które trudno wyrazić symbolami.
Dialogue: 0,0:01:24.85,0:01:28.27,Default,,0000,0000,0000,,Jak byś narysował "wół w górach" ?
Dialogue: 0,0:01:28.27,0:01:30.02,Default,,0000,0000,0000,,Jednak, jeśli narysujesz\Nto co masz na myśli,
Dialogue: 0,0:01:30.02,0:01:32.81,Default,,0000,0000,0000,,to jest to obraz, nie pismo.
Dialogue: 0,0:01:32.81,0:01:34.39,Default,,0000,0000,0000,,Aby stał się pismem
Dialogue: 0,0:01:34.39,0:01:37.36,Default,,0000,0000,0000,,symbol musi oznaczać słowo.
Dialogue: 0,0:01:37.36,0:01:39.74,Default,,0000,0000,0000,,Czy możesz to przeczytać ?
Dialogue: 0,0:01:39.74,0:01:43.26,Default,,0000,0000,0000,,To słynny cytat z Hamleta Williama Szekspira.
Dialogue: 0,0:01:43.26,0:01:46.11,Default,,0000,0000,0000,,Tak: "Być albo nie być".
Dialogue: 0,0:01:46.11,0:01:48.83,Default,,0000,0000,0000,,Oto jak Sumeryjczycy \Nrozwiązali także ten problem.
Dialogue: 0,0:01:48.83,0:01:52.28,Default,,0000,0000,0000,,Wół plus woda plus góry.
Dialogue: 0,0:01:52.28,0:01:54.75,Default,,0000,0000,0000,,Co ma do tego woda ?
Dialogue: 0,0:01:54.75,0:01:56.64,Default,,0000,0000,0000,,Otóż, sumeryjskie słowo "woda"
Dialogue: 0,0:01:56.64,0:02:00.24,Default,,0000,0000,0000,,brzmiało dokładnie tak jak przyimek "w"
Dialogue: 0,0:02:00.24,0:02:03.32,Default,,0000,0000,0000,,więc "wół w górach".
Dialogue: 0,0:02:03.32,0:02:06.50,Default,,0000,0000,0000,,Lingwiści nazwaliby to pismem rebusowym.
Dialogue: 0,0:02:06.50,0:02:07.70,Default,,0000,0000,0000,,Sumeryjczycy już wiedzieli
Dialogue: 0,0:02:07.70,0:02:10.09,Default,,0000,0000,0000,,jak przekazać znaczenie przez symbole.
Dialogue: 0,0:02:10.09,0:02:11.92,Default,,0000,0000,0000,,a poprzez reprezentację dźwięków
Dialogue: 0,0:02:11.92,0:02:14.54,Default,,0000,0000,0000,,rozszerzyli swój słownik pisany.
Dialogue: 0,0:02:14.54,0:02:16.50,Default,,0000,0000,0000,,Stopniowo symbole dźwięków
Dialogue: 0,0:02:16.50,0:02:18.05,Default,,0000,0000,0000,,były używane częściej
Dialogue: 0,0:02:18.05,0:02:20.22,Default,,0000,0000,0000,,a symbole znaczeniowe - mniej.
Dialogue: 0,0:02:20.22,0:02:22.18,Default,,0000,0000,0000,,System pisma przekształcił się
Dialogue: 0,0:02:22.18,0:02:24.05,Default,,0000,0000,0000,,w alfabet fonetyczny,
Dialogue: 0,0:02:24.05,0:02:26.14,Default,,0000,0000,0000,,który znamy jako pismo klinowe.
Dialogue: 0,0:02:26.14,0:02:28.60,Default,,0000,0000,0000,,Wiele kultur, jak Akadyjczycy i Syryjczycy,
Dialogue: 0,0:02:28.60,0:02:30.52,Default,,0000,0000,0000,,przyjęło sumeryjski wynalazek,
Dialogue: 0,0:02:30.52,0:02:32.74,Default,,0000,0000,0000,,aby stworzyć swój własny system pisma.
Dialogue: 0,0:02:32.74,0:02:33.85,Default,,0000,0000,0000,,"Epos o Gilgameszu"
Dialogue: 0,0:02:33.85,0:02:35.13,Default,,0000,0000,0000,,i "Kodeks Hammurabiego"
Dialogue: 0,0:02:35.13,0:02:37.75,Default,,0000,0000,0000,,zostały napisane \Nw odmianach pisma klinowego.
Dialogue: 0,0:02:37.75,0:02:39.13,Default,,0000,0000,0000,,Wraz z rozwojem techniki
Dialogue: 0,0:02:39.13,0:02:41.24,Default,,0000,0000,0000,,Symbole te trafiły do Grecji
Dialogue: 0,0:02:41.24,0:02:44.85,Default,,0000,0000,0000,,i dalej do najczęściej używanego\Ndziś na świecie alfabetu.
Dialogue: 0,0:02:44.85,0:02:46.74,Default,,0000,0000,0000,,Lecz Sumer nie był\Njedynym miejscem na Ziemi,
Dialogue: 0,0:02:46.74,0:02:48.32,Default,,0000,0000,0000,,gdzie wynaleziono pismo.
Dialogue: 0,0:02:48.32,0:02:49.91,Default,,0000,0000,0000,,Starożytni Egipcjanie stworzyli swoje hieroglify\Noraz pismo hieratyczne
Dialogue: 0,0:02:49.91,0:02:54.05,Default,,0000,0000,0000,,w mniej więcej podobnym czasie,\Nokoło 3500 r. p.n.e
Dialogue: 0,0:02:54.05,0:02:56.73,Default,,0000,0000,0000,,Niezależnie, pismo wynaleziono w Chinach
Dialogue: 0,0:02:56.73,0:02:58.55,Default,,0000,0000,0000,,około 1500 r p.n.e.
Dialogue: 0,0:02:58.55,0:03:01.50,Default,,0000,0000,0000,,i rozprzestrzeniło się\Nw południowo-wschodniej Azji
Dialogue: 0,0:03:01.50,0:03:04.97,Default,,0000,0000,0000,,Bardziej współcześnie, \NMajowie w Ameryce Łacińskiej
Dialogue: 0,0:03:04.97,0:03:09.32,Default,,0000,0000,0000,,zaczęli rzeźbić swoje obrazki około 300 r. n.e.
Dialogue: 0,0:03:09.32,0:03:12.33,Default,,0000,0000,0000,,Zatem, kto wynalazł pismo ?
Dialogue: 0,0:03:12.33,0:03:13.37,Default,,0000,0000,0000,,Sumeryjczycy,
Dialogue: 0,0:03:13.37,0:03:14.11,Default,,0000,0000,0000,,Egipcjanie,
Dialogue: 0,0:03:14.11,0:03:14.74,Default,,0000,0000,0000,,Chińczycy,
Dialogue: 0,0:03:14.74,0:03:16.67,Default,,0000,0000,0000,,i Majowie - na pewno.
Dialogue: 0,0:03:16.67,0:03:18.11,Default,,0000,0000,0000,,Niewątpliwie, wszystkie systemy pisma
Dialogue: 0,0:03:18.11,0:03:20.20,Default,,0000,0000,0000,,wciąż używane dziś na świecie
Dialogue: 0,0:03:20.20,0:03:23.46,Default,,0000,0000,0000,,mają swe źródło w Sumerze lub Chinach.
Dialogue: 0,0:03:23.46,0:03:25.52,Default,,0000,0000,0000,,Możliwe, że pismo wynaleziono także
Dialogue: 0,0:03:25.52,0:03:27.26,Default,,0000,0000,0000,,w innych częściach świata.
Dialogue: 0,0:03:27.26,0:03:29.40,Default,,0000,0000,0000,,Starożytne inskrypcje \Nkultur Doliny Indus oraz Rapa Nui
Dialogue: 0,0:03:29.40,0:03:31.95,Default,,0000,0000,0000,,zostały wprawdzie odkryte,
Dialogue: 0,0:03:31.95,0:03:33.90,Default,,0000,0000,0000,,lecz nikt nie był w stanie ich odczytać.
Dialogue: 0,0:03:33.90,0:03:35.70,Default,,0000,0000,0000,,Chcesz spróbować ?