< Return to Video

Bir tişörtün yaşam döngüsü - Angel Chang

  • 0:07 - 0:10
    Klasik beyaz bir tişört düşün.
  • 0:10 - 0:14
    Dünyada her yıl iki milyar
    tişört alınıp satılıyor.
  • 0:14 - 0:17
    Bu da onu dünyada en çok bulunan
    giyim eşyalarından biri yapıyor.
  • 0:17 - 0:21
    Peki, basit bir tişört nerede ve
    nasıl yapılıyor?
  • 0:21 - 0:25
    Bunun çevreye olan etkisi nedir?
  • 0:25 - 0:27
    Giyim eşyaları için süreç farklılaşabilir
  • 0:27 - 0:32
    ama tipik bir tişört hayatına Amerika,
    Çin ya da Hindistan'da bir tarlada başlar.
  • 0:32 - 0:39
    Buralarda pamuk tohumları ekilir, sulanır
    ve yumuşacık pamuk kozaları yetiştirilir.
  • 0:39 - 0:43
    Otomatik makinalar pamuk
    kozalarını dikkatlice toplar,
  • 0:43 - 0:47
    endüstriyel pamuk çırçırı pamuk
    kozalarını tohumlardan ayırır
  • 0:47 - 0:52
    ve pamuk tiftiği preslenerek
    225 kiloluk balyalar oluşturulur.
  • 0:52 - 0:57
    Pamuk fidanları büyük miktarda sulama
    ve tarım ilacı kullanımı gerektirir.
  • 0:57 - 1:02
    Bir sıradan tişört üretmek için
    2.700 litre su gerekir.
  • 1:02 - 1:05
    Bu miktardaki su 30'dan fazla
    küveti doldurmaya yeter.
  • 1:05 - 1:08
    Bu arada pamuk dünyadaki
    herhangi bir ekinden
  • 1:08 - 1:11
    daha fazla böcek ilacı
    ve tarım ilacı kullanır.
  • 1:11 - 1:14
    Bu kirleticiler kanserojen olabilir,
  • 1:14 - 1:16
    tarım işçilerinin sağlığını bozabilir
  • 1:16 - 1:19
    ve çevredeki ekosisteme zarar verebilir.
  • 1:19 - 1:24
    Bazı tişörtler tarım ilacı ve böcek ilacı
    olmadan büyüyen organik pamuktan yapılır
  • 1:24 - 1:28
    ama organik pamuk dünya çapında üretilen
  • 1:28 - 1:34
    22,7 milyon metrik ton pamuğun
    %1'den azına denk gelmektedir.
  • 1:34 - 1:36
    Pamuk balyaları tarlayı terk edince,
  • 1:36 - 1:39
    tekstil atölyeleri onları genelde
    Çin veya Hindistan'da bulunan
  • 1:39 - 1:42
    bükümhanelere yollar,
  • 1:42 - 1:44
    burada yüksek teknolojili makineler
    pamuğu karıştırıp
  • 1:44 - 1:46
    taraklar,
  • 1:46 - 1:47
    tarar,
  • 1:47 - 1:48
    çeker,
  • 1:48 - 1:50
    uzatır
  • 1:50 - 1:56
    ve sonunda kordon adı verilen
    kar gibi ip halatlarına kıvırır.
  • 1:56 - 1:58
    Sonra ipler atölyeye gönderilir,
  • 1:58 - 2:00
    burada büyük dairesel örgü makineleri
  • 2:00 - 2:03
    bunları kaba, grimsi bezler olarak dokur,
  • 2:03 - 2:08
    bu bezler yumuşak ve beyaz
    oluncaya dek ısı ve kimyasallardan geçer.
  • 2:08 - 2:13
    Burada bez tekstilin %70'nin
    canlı renklerinin oluştuğu
  • 2:13 - 2:17
    ticari açıcılar ile
    azo boyalarına batırılır.
  • 2:17 - 2:21
    Ne yazık ki bunların bazıları kansere
    sebep olan kadmiyum,
  • 2:21 - 2:21
    kurşun,
  • 2:21 - 2:22
    krom
  • 2:22 - 2:24
    ve civa içermektedir.
  • 2:24 - 2:28
    Diğer zararlı bileşik ve kimyasallar
    nehirlere ve okyanuslara
  • 2:28 - 2:34
    toksik atık su olarak bırakıldıklarında
    yaygın kirliliğe sebep olabilirler.
  • 2:34 - 2:36
    Bazı ülkelerde teknoloji
    artık öylesine ilerledi ki
  • 2:36 - 2:39
    tüm yetiştirme ve kumaş üretme sürecine
  • 2:39 - 2:41
    nadiren insan eli dokunuyor.
  • 2:41 - 2:44
    Ama bu noktaya dek.
  • 2:44 - 2:46
    Bitmiş bez çoğunlukla
    Bangladeş, Çin, Hindistan
  • 2:46 - 2:50
    veya Türkiye'deki
    fabrikalara ulaştıktan sonra,
  • 2:50 - 2:55
    bunları sadece makinelerin
    yapamayacağı karışık bir iş olan
  • 2:55 - 2:58
    tişört olarak dikmek için
    hâlâ insan emeği gerekmektedir.
  • 2:58 - 3:01
    Bir sürecin kendine has sorunları vardır.
  • 3:01 - 3:02
    Örneğin Çin'i geçerek
  • 3:02 - 3:06
    dünyada pamuk tişört ihracatında
    en büyük olan Bangladeş
  • 3:06 - 3:11
    tişört sanayinde 4,5 milyon kişiyi
    istihdam ediyor
  • 3:11 - 3:16
    ama genelde kötü koşullar ve düşük
    ücretlerle karşı karşıyalar.
  • 3:16 - 3:21
    Üretimden sonra bütün bu tişörtler
    yüksek gelirli ülkelerde satılmak üzere
  • 3:21 - 3:23
    gemi, tren ve tırlarla seyahat ederler,
  • 3:23 - 3:27
    bu süreç pamuğa devasa
    bir karbon ayak izi getirir.
  • 3:27 - 3:30
    Bazı ülkeler kendi giysilerini
    ülkelerinde üretirler
  • 3:30 - 3:33
    ki bu bu kirletici basamağı
    ortadan kaldırır
  • 3:33 - 3:38
    ama genelde giysi üretimi küresel
    karbon yayılımının %10'una denk gelir.
  • 3:38 - 3:40
    Bu artmaya devam ediyor.
  • 3:40 - 3:43
    Daha ucuz giysiler ve halkın alım isteği
  • 3:43 - 3:50
    1994 ila 2004 arasında küresel
    üretimi %400 artırarak
  • 3:50 - 3:55
    her yıl 80 milyar giysi
    civarına yükseltti.
  • 3:55 - 3:57
    Sonunda bir tüketicinin evinde
  • 3:57 - 4:03
    tişört hayatındaki en kaynak
    yoğun fazlardan birine girer.
  • 4:03 - 4:04
    Örneğin, Amerika'da
  • 4:04 - 4:09
    tipik bir evde yaklaşık olarak
    yılda 400 yük çamaşır yıkanır,
  • 4:09 - 4:12
    her birinde 151 litre su kullanılır.
  • 4:12 - 4:15
    Çamaşır ve kurutma makineleri
    enerji kullanır,
  • 4:15 - 4:20
    kurutma makineleri çamaşır makinesine
    göre beş-altı kat fazlasını gerektirir.
  • 4:20 - 4:24
    Büyük şirketler ve hızlı moda
    trendleri ile hareket eden
  • 4:24 - 4:28
    son 20 yıldaki giysi tüketimindeki
    dramatik değişim
  • 4:28 - 4:30
    çevreye,
  • 4:30 - 4:31
    çiftçilerin sağlığına mal oldu
  • 4:31 - 4:35
    ve insanların soru işareti bırakan
    çalışma şartlarını körükledi.
  • 4:35 - 4:40
    Aynı zamanda modayı petrolden sonra
    dünyadaki en büyük kirleticiye dönüştürdü.
  • 4:40 - 4:43
    Ama yapabileceğimiz şeyler var.
  • 4:43 - 4:45
    İkinci el satın almayı düşünün.
  • 4:45 - 4:49
    Geri dönüşmüş veya organik kumaştan
    yapılan tekstile bakmaya çalışın.
  • 4:49 - 4:54
    Kaynakları harcamamak için daha az
    çamaşır yıkayın ve çamaşırları asın.
  • 4:54 - 4:56
    Yaşamlarının sonlarında
    onları atmak yerine
  • 4:56 - 5:00
    bağışlayın, geri dönüştürün veya
    temizlik bezi olarak kullanın.
  • 5:00 - 5:02
    Sonunda kendinize şunu sorabilirsiniz,
  • 5:02 - 5:06
    hayatınız boyunca kaç tane tişört
    ve giysi tüketeceksiniz
  • 5:06 - 5:10
    ve bunların dünya üzerindeki
    toplam etkisi ne olacak?
Title:
Bir tişörtün yaşam döngüsü - Angel Chang
Description:

TED-Ed Kulüpleri hakkında daha fazlasını öğrenmek için buraya bakın: https://ed.ted.com/clubs

Dersin tamamı için: https://ed.ted.com/lessons/the-life-cycle-of-a-t-shirt-angel-chang

Klasik beyaz tişörtü düşünün. Yılda küresel olarak 2 milyar tişört alınıp satılarak onu dünyada en yaygın giysilerden biri yapıyor. Ortalama bir tişört nasıl, nerede yapılır ve çevresel etkisi nedir? Angel Chang bir tişörtün yaşam döngüsünü takip ediyor.

Ders: Angel Chang, animasyon: TED-Ed.

Bize destek olan tüm destekçilerimize çok teşekkürler! Siz olmadan bu video mümkün olmazdı.
Alexandra Panzer, Jordan Tang, Christopher Jimenez, Juan, Tracey Tobkin, Alex Neal, Louie Lapat, Emily Lam, Kathryn J Hammond, Elliot Poulin, Sam, Noel Situ, Oyuntsengel Tseyen-Oidov.

TED-ED'nin Patreon sayfasını buradan ziyaret edin: https://www.patreon.com/teded
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
06:04

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.