0:00:07.294,0:00:09.963
Klasik beyaz bir tişört düşün.

0:00:09.963,0:00:14.194
Dünyada her yıl iki milyar[br]tişört alınıp satılıyor.

0:00:14.194,0:00:17.443
Bu da onu dünyada en çok bulunan[br]giyim eşyalarından biri yapıyor.

0:00:17.443,0:00:20.834
Peki, basit bir tişört nerede ve [br]nasıl yapılıyor?

0:00:20.834,0:00:24.516
Bunun çevreye olan etkisi nedir?

0:00:24.516,0:00:26.695
Giyim eşyaları için süreç farklılaşabilir

0:00:26.695,0:00:31.605
ama tipik bir tişört hayatına Amerika, [br]Çin ya da Hindistan'da bir tarlada başlar.

0:00:31.605,0:00:38.901
Buralarda pamuk tohumları ekilir, sulanır[br]ve yumuşacık pamuk kozaları yetiştirilir.

0:00:38.901,0:00:42.710
Otomatik makinalar pamuk [br]kozalarını dikkatlice toplar,

0:00:42.710,0:00:47.425
endüstriyel pamuk çırçırı pamuk [br]kozalarını tohumlardan ayırır

0:00:47.425,0:00:52.095
ve pamuk tiftiği preslenerek[br]225 kiloluk balyalar oluşturulur.

0:00:52.095,0:00:56.857
Pamuk fidanları büyük miktarda sulama [br]ve tarım ilacı kullanımı gerektirir.

0:00:56.857,0:01:01.596
Bir sıradan tişört üretmek için [br]2.700 litre su gerekir.

0:01:01.596,0:01:05.166
Bu miktardaki su 30'dan fazla[br]küveti doldurmaya yeter.

0:01:05.166,0:01:08.487
Bu arada pamuk dünyadaki [br]herhangi bir ekinden

0:01:08.487,0:01:11.407
daha fazla böcek ilacı [br]ve tarım ilacı kullanır.

0:01:11.407,0:01:13.646
Bu kirleticiler kanserojen olabilir,

0:01:13.646,0:01:15.890
tarım işçilerinin sağlığını bozabilir

0:01:15.890,0:01:19.487
ve çevredeki ekosisteme zarar verebilir.

0:01:19.487,0:01:24.356
Bazı tişörtler tarım ilacı ve böcek ilacı [br]olmadan büyüyen organik pamuktan yapılır

0:01:24.356,0:01:27.577
ama organik pamuk dünya çapında üretilen

0:01:27.577,0:01:33.947
22,7 milyon metrik ton pamuğun [br]%1'den azına denk gelmektedir.

0:01:33.947,0:01:36.029
Pamuk balyaları tarlayı terk edince,

0:01:36.029,0:01:39.078
tekstil atölyeleri onları genelde [br]Çin veya Hindistan'da bulunan

0:01:39.078,0:01:41.689
bükümhanelere yollar,

0:01:41.689,0:01:44.417
burada yüksek teknolojili makineler [br]pamuğu karıştırıp

0:01:44.417,0:01:45.739
taraklar,

0:01:45.739,0:01:47.088
tarar,

0:01:47.088,0:01:48.459
çeker,

0:01:48.459,0:01:49.979
uzatır

0:01:49.979,0:01:55.838
ve sonunda kordon adı verilen [br]kar gibi ip halatlarına kıvırır.

0:01:55.838,0:01:57.630
Sonra ipler atölyeye gönderilir,

0:01:57.630,0:01:59.799
burada büyük dairesel örgü makineleri

0:01:59.799,0:02:02.979
bunları kaba, grimsi bezler olarak dokur,

0:02:02.979,0:02:08.259
bu bezler yumuşak ve beyaz [br]oluncaya dek ısı ve kimyasallardan geçer.

0:02:08.259,0:02:12.569
Burada bez tekstilin %70'nin [br]canlı renklerinin oluştuğu

0:02:12.569,0:02:17.060
ticari açıcılar ile [br]azo boyalarına batırılır.

0:02:17.060,0:02:20.730
Ne yazık ki bunların bazıları kansere [br]sebep olan kadmiyum,

0:02:20.730,0:02:21.479
kurşun,

0:02:21.479,0:02:22.300
krom

0:02:22.300,0:02:24.211
ve civa içermektedir.

0:02:24.211,0:02:28.211
Diğer zararlı bileşik ve kimyasallar [br]nehirlere ve okyanuslara

0:02:28.211,0:02:33.520
toksik atık su olarak bırakıldıklarında [br]yaygın kirliliğe sebep olabilirler.

0:02:33.520,0:02:36.062
Bazı ülkelerde teknoloji [br]artık öylesine ilerledi ki

0:02:36.062,0:02:38.711
tüm yetiştirme ve kumaş üretme sürecine

0:02:38.711,0:02:41.263
nadiren insan eli dokunuyor.

0:02:41.263,0:02:43.974
Ama bu noktaya dek.

0:02:43.974,0:02:46.422
Bitmiş bez çoğunlukla [br]Bangladeş, Çin, Hindistan

0:02:46.422,0:02:50.412
veya Türkiye'deki [br]fabrikalara ulaştıktan sonra,

0:02:50.412,0:02:55.071
bunları sadece makinelerin [br]yapamayacağı karışık bir iş olan

0:02:55.071,0:02:58.192
tişört olarak dikmek için [br]hâlâ insan emeği gerekmektedir.

0:02:58.192,0:03:00.841
Bir sürecin kendine has sorunları vardır.

0:03:00.841,0:03:02.402
Örneğin Çin'i geçerek

0:03:02.402,0:03:06.441
dünyada pamuk tişört ihracatında [br]en büyük olan Bangladeş

0:03:06.441,0:03:11.312
tişört sanayinde 4,5 milyon kişiyi [br]istihdam ediyor

0:03:11.312,0:03:16.152
ama genelde kötü koşullar ve düşük [br]ücretlerle karşı karşıyalar.

0:03:16.152,0:03:20.672
Üretimden sonra bütün bu tişörtler [br]yüksek gelirli ülkelerde satılmak üzere

0:03:20.672,0:03:23.192
gemi, tren ve tırlarla seyahat ederler,

0:03:23.192,0:03:27.303
bu süreç pamuğa devasa [br]bir karbon ayak izi getirir.

0:03:27.303,0:03:30.163
Bazı ülkeler kendi giysilerini [br]ülkelerinde üretirler

0:03:30.163,0:03:32.563
ki bu bu kirletici basamağı [br]ortadan kaldırır

0:03:32.563,0:03:38.253
ama genelde giysi üretimi küresel [br]karbon yayılımının %10'una denk gelir.

0:03:38.253,0:03:40.214
Bu artmaya devam ediyor.

0:03:40.214,0:03:43.184
Daha ucuz giysiler ve halkın alım isteği

0:03:43.184,0:03:50.474
1994 ila 2004 arasında küresel [br]üretimi %400 artırarak

0:03:50.474,0:03:55.053
her yıl 80 milyar giysi [br]civarına yükseltti.

0:03:55.053,0:03:57.154
Sonunda bir tüketicinin evinde

0:03:57.154,0:04:02.664
tişört hayatındaki en kaynak [br]yoğun fazlardan birine girer.

0:04:02.664,0:04:04.195
Örneğin, Amerika'da

0:04:04.195,0:04:08.675
tipik bir evde yaklaşık olarak [br]yılda 400 yük çamaşır yıkanır,

0:04:08.675,0:04:12.224
her birinde 151 litre su kullanılır.

0:04:12.224,0:04:14.835
Çamaşır ve kurutma makineleri [br]enerji kullanır,

0:04:14.835,0:04:20.146
kurutma makineleri çamaşır makinesine [br]göre beş-altı kat fazlasını gerektirir.

0:04:20.146,0:04:23.735
Büyük şirketler ve hızlı moda [br]trendleri ile hareket eden

0:04:23.735,0:04:27.718
son 20 yıldaki giysi tüketimindeki [br]dramatik değişim

0:04:27.718,0:04:29.725
çevreye,

0:04:29.725,0:04:31.346
çiftçilerin sağlığına mal oldu

0:04:31.346,0:04:35.036
ve insanların soru işareti bırakan [br]çalışma şartlarını körükledi.

0:04:35.036,0:04:40.476
Aynı zamanda modayı petrolden sonra [br]dünyadaki en büyük kirleticiye dönüştürdü.

0:04:40.476,0:04:42.830
Ama yapabileceğimiz şeyler var.

0:04:42.830,0:04:45.006
İkinci el satın almayı düşünün.

0:04:45.006,0:04:49.235
Geri dönüşmüş veya organik kumaştan [br]yapılan tekstile bakmaya çalışın.

0:04:49.235,0:04:53.676
Kaynakları harcamamak için daha az [br]çamaşır yıkayın ve çamaşırları asın.

0:04:53.676,0:04:55.931
Yaşamlarının sonlarında [br]onları atmak yerine

0:04:55.931,0:05:00.067
bağışlayın, geri dönüştürün veya [br]temizlik bezi olarak kullanın.

0:05:00.067,0:05:02.178
Sonunda kendinize şunu sorabilirsiniz,

0:05:02.178,0:05:06.257
hayatınız boyunca kaç tane tişört [br]ve giysi tüketeceksiniz

0:05:06.257,0:05:09.958
ve bunların dünya üzerindeki [br]toplam etkisi ne olacak?