Бенџамин Зандер зборува за музиката и страста

Бенџамин Зандер има две заразни пасии: класичната музика и желбата да ни помогне да ја откриеме нашата скриена љубов кон неа, а со тоа и љубовта кон новите можности, новите искуства и новите врски.

Сигурно многумина од вас ја знаат приказната за двајцата трговци

кои отишле во Африка во почетокот на 20ти век.

Биле пратени за да видат дали има можност

таму да се продаваат чевли.

Испратиле телеграми до Манчестер.

Едниот напишал „Безнадежно е. Стоп.

Овде не носат чевли.“

А, другиот напишал „Неверојатна шанса.

Сеуште никој нема чевли.“

(Смеа)

Слична ситуација постои и во светот на класичната музика,

затоа што има луѓе кои мислат

дека класичната музика изумира.

Но, нè има и такви кои мислиме дека најдоброто допрва доаѓа.

И наместо да почнам со статистики и трендови,

и да ви кажам за сите оркестри кои се растураат

и продукциски куќи кои се затвораат,

помислив дека е подобро да направиме експеримент вечерва.

Всушност, ова баш и не е експеримент, затоа што веќе знам кој ќе биде резултатот.

Но, наликува на експеримент. Пред да...

(Смеа)

...пред да почнеме, две работи.

Прво, сакам да ве потсетам како свири пијано

едно седум-годишно дете.

Можеби и вие имате едно вакво дете дома.

Тоа звучи вака некако...

(пијано)

Гледам дека ова ви е познато.

Е, сега, ако тоа дете вежба и зема часови уште една година...

сега има осум години и звучи вака.

(пијано)

Па, вежба и зема часови уште една година. Сега има девет години.

(пијано)

Па, уште една година... сега има десет.

(пијано)

И тука обично се откажуваат.

(Смеа)

(Аплауз)

Но, да почекало уште една година,

би го слушнале ова.

(пијано)

Можеби си помисливте дека детето

одеднаш се внело во музиката, почнало да свири со страст,

или има нов професор, влегло во пубертет, што ли ти не.

Но, всушност, разликата е во тоа што се намалија импулсите.

Првиот пат кога свиреше,

свиреше со потенцирање на секоја нота.

(пијано)

Потоа, со потенцирање на секоја втора нота.

(пијано)

Ќе го забележите тоа ако ми ја гледате главата.

(Смеа)

Девет-годишното дете

ја потенцира секоја четврта нота.

(пијано)

Десет-годишното секоја осма нота.

(пијано)

Единаесет-годишното потенцира само една нота во целиот сегмент.

(пијано)

Навистина не знам како се најдов во оваа позиција.

(Смеа)

Не го правам тоа намерно.

Не... музиката ме турка,

па затоа ова го нарекувам свирење со половина газе.

(пијано)

Може и со другата половина.

(пијано)

Еден господин еднаш гледаше една презентација која ја правев

кога работев со еден млад пијанист.

Тој беше претседател на една корпорација од Охајо.

Додека работев со пијанистот му реков

„Твојот проблем е што свириш со целото газе.

Треба да свириш само со едната половина.“

Му го поместив телото вака, додека свиреше,

и музиката одеднаш како да полета.

Публиката веднаш ја забележа разликата.

Подоцна добив писмо од овој господин.

Вели: „Бев толку трогнат,

што ја трансформирав целата компанија

во компанија која работи на половина газе.“

(Смеа)

Втората работа која сакав да ви ја кажам се однесува на вас.

Мислам дека овде има околу 1.600 луѓе.

Според моја проценка, околу 45 од вас

се апсолутно вљубени во класичната музика.

Ја обожавате. Радиото ви е наместено на тој канал,

имате цедиња во кола, одите на симфониски концерти,

децата ви свират на некој инструмент.

Животот не можете да си го замислите без класичната музика.

Тоа е првата група, која е доста мала.

Втората група е малку поголема.

Тоа се луѓето на кои класичната музика не им пречи.

(Смеа)

Се враќате дома, по напорниот ден,

си ставате чаша вино и се опуштате.

Малку Вивалди во позадина никому нема да наштети.

(Смеа)

Тоа е втората група.

Е, сега доаѓа третата група.

Тоа се луѓето кои никогаш не слушаат класична музика.

Таа воопшто не е дел од нивниот живот.

Ја слушате по аеродроми, но...

(Смеа)

можеби го слушнавте маршот од Аида

кога влегувавте во салата, но тоа е тоа.

Ова, најверојатно, е најголемата група.

Но, постои и една многу мала група

на луѓе кои мислат дека немаат слух за музика.

Неверојатно многу луѓе мислат дека немаат слух.

Често слушам коментари како „маж ми нема слух.“

(Смеа)

Всушност, не може да немате слух. Сите имаат слух.

Да немате слух, не би можеле ни да ја смените брзината

во кола со рачен менувач.

Не би можеле да препознаете дали некој

е од Тексас или Рим.

А, телефонот, пак... да се јави сега мајка ви

на тој мизерен телефон, и да каже „здраво“,

не само што ќе знаете кој е, туку ќе знаете и во какво расположение е.

Имате одлично уво. Сите ние имаме одлично уво.

Сите имаме слух.

Но, залудно е да ви го зборувам ова

кога има толку голем јаз помеѓу оние кои ја разбираат

и сакаат класичната музика

и оние кои немаат никаква врска со неа.

Значи, нема луѓе без слух.

Но, дури и кај трите други групи, јазот е голем.

Значи, не сопирам сè додека сите овде,

долу, во Аспен, па и тие што нè гледаат,

не ја засакаат и не почнат да ја разбираат класичната музика.

Тоа ми е целта.

Како што гледате, воопшто не се сомневам

дека ова ќе успее... ако ме погледнете, така?

Една од особините на лидерот е тоа што тој, ниту за момент,

не се сомнева во капацитетот на луѓето што ги предводи

да го согледаат неговиот сон.

Замислете Мартин Лутер Кинг да кажеше: „Имам еден сон,

ама не сум баш сигурен дека ќе ме сфатат.“

(Смеа)

Добро. Значи, ќе одам со едно дело од Шопен.

Ова е една убава увертира. Некои од вас ќе ја препознаат.

(музика)

Знаете ли што мислам дека се случи сега?

Кога почнав, си помисливте: „Колку убаво звучи тоа.“

(музика)

„Мислам дека догодина не треба

да одиме на одмор на истово место.“

(Смеа)

Интересно, нели? Од каде одеднаш

тие мисли во главата.

И, секако...

(Аплауз)

...ако делото е долго, а вие сте изморени,

би можеле и да задремете.

Па, тој до вас ќе ве удри во ребра

и ќе рече: „Разбуди се! Ова ти е култура!“ А, вие умирате од срам.

Но, дали сте помислиле дека причината зошто ви се спие

кога слушате класична музика е во нас?

Дали некој си помисли, додека свирев сега,

„Зошто користи толку импулси?“

Да ја мрдав вака главата, сигурно ќе си го помислевте тоа.

(музика)

И, така, до крајот на животот, кога и да слушнете класична музика,

секогаш ќе знаете дали ги слушате импулсите.

Ајде, да видиме што, всушност, се случува тука.

Имаме едно (си). Ова е (си). Следната нота е (до).

Целата поента на нотата (до) е да направи (си) да звучи тажно. Нели?

(Смеа)

Композиторите го знаат тоа. Ако сакаат тажна музика,

ги користат овие две ноти.

(музика)

Но, во основа, тоа е (си) со четири тажни ноти.

(Смеа)

Сега одиме на (ла)... па, на (сол)... па, на (фа).

Значи, (си), (ла), (сол), (фа). Ако е така...

тогаш, што очекуваме да биде следно? Не ни успеа...

Ајде, пак... хорот на ТЕД.

(Смеа)

Гледате дека сите имаат слух? Сите.

Дури и во селата во Бангладеш,

или во селцата во Кина. Сите знаат...

Сите знаат дека треба да дојде (ми).

Но, Шопен не сакал веднаш да оди на (ми),

затоа што... што ќе се случи? Ќе заврши, како Хамлет.

Се сеќавате на Хамлет? Уште во чин 1, сцена 3,

дознава дека чичко му го убил татко му.

Па, доаѓа до чичко му

и за малку да го убие, па се повлекува.

Пак му се доближува и скоро го убива...

Па, критичарите од задните редови,

кои мора да кажат нешто, велат: „Да, Хамлет е нерешителен.“

(Смеа)

Или „Хамлет има Едипов комплекс.“

Не бре, инаку претставата би завршила, смотани!

Затоа Шекспир ја натрупал драмата со толку случки.

Офелија полудува, па драма во драма,

па черепот и гробарите.

Сето тоа е одложување до чин 5, кога го убива.

Истото е и со Шопен. Само што требаше да дојде до (ми),

вели: „А, не, подобро да си се вратам.“

И се враќа.

Сега се возбудува... ова е возбуда,

ништо страшно.

Па, оди до повишено (фа), и конечно до (ми).

Ама, акордот е погрешен. Се бара овој акорд...

А, тој го дава овој...

Тоа се нарекува лажна каденца, затоа што ве залажува.

На студентите секогаш им велам: „Ако имате лажна каденца,

само кренете ги веѓите и сите ќе знаат.“

(Смеа)

(Аплауз)

Значи, доаѓа до (ми), но во погрешниот акорд.

Пак се обидува со (ми). Акордот не чини.

Пак... и тој акорд не чини.

И пак... не чини.

И конечно...

Еден господин од првиот ред направи...

Истиот гест како кога ќе се врати дома

по долг ден, ја гаси колата и вели:

„Ах, дома сум си.“ Сите знаеме каде е дома.

Ова е дело кое тргнува од далеку и оди дома.

Ќе го отсвирам целото

и ќе видите... (си), (до), (си), (до)...

до (ла), па (сол), па (фа),

скоро доаѓа до (ми), но тука сè би завршило.

Се враќа на (си), се возбудува, па на повишено (фа), па (ми).

Погрешен акорд, погрешен акорд, погрешен акорд.

И конечно оди до (ми) - оди дома.

И ќе видите свирење со половина газе.

(Смеа)

За од (си) да дојдам до (ми),

мора да престанам да мислам на секоја поединечна нота,

туку треба да мислам на долгата низа од (си) до (ми).

Бев во Јужна Африка, а не можете да отидете таму,

а да не помислите на Мандела во затвор 27 години.

За што ли размислувал? За ручекот?

Не, размислувал за визијата за Јужна Африка

и за човечките суштества.

И овде зе работи за визијата, за долгата низа.

Како птица која лета над некое поле

и не размислува за оградите под неа, така?

Значи, ќе ја проследиме низата од (си) до (ми).

Имам една последна молба, пред да го отсвирам делото.

Мислете на некого што го сакате, а кој повеќе не е тука.

Вашата баба или саканиот.

Некој што го сакате од сè срце,

но кој повеќе не е со вас.

Замислете ја таа личност, во исто време

следете ја низата од (си) до (ми),

и ќе слушнете што Шопен сакал да каже.

(музика)

(Аплауз)

Можеби се прашувате...

...зошто аплаудирам.

Ова го направив и во едно училиште во Бостон,

пред околу 70 шесто-одделенци, околу 12 години.

Им го објаснив истото ова,

им ја раскажав целата приказна.

На крајот, побудалеа. Аплаудираа.

Јас аплаудирав, тие аплаудираа.

И реков: „Ма, зошто аплаудирам јас?“

А, едно од децата рече: „Па, затоа што ние те слушавме.“

(Смеа)

Замислете... 1.600 зафатени луѓе,

кои се зафатени со најразлични работи,

ја слушаат, ја разбираат и уживаат во музиката на Шопен.

Тоа е веќе нешто.

Сигурен ли сум дека сите тука ја следевте музиката,

ја разбравте и бевте трогнати од неа? Секако, не можам да бидам сигурен.

Но, ќе ви кажам што ми се случи еднаш.

Бев во Ирска за време на немирите пред 10 години,

каде работев со деца од католичката и протeстантската заедница

на тема разрешување на конфликт. Ова го направив и со нив.

Што беше малку ризично, затоа што тоа беа улични деца.

Едно од нив дојде следниот ден и рече:

„Никогаш до сега не сум слушал класична музика,

но кога го отсвири она од шопинг...

(Смеа)

Брат ми го убија лани, а јас не заплакав.

Ама, вчера, кога свиреше,

помислив на него.

И солзите сами ми потекоа.

Добро ми дојде, да се исплачам за брат ми.“

Во тој момент сфатив

дека класичната музика е за сите. За сите.

Како би оделе... затоа што,

во мојата професија не се размислува така.

Велат дека 3% од популацијата сака класична музика.

Кога само би можеле да дојдеме до 4%, би било супер!

Јас велам „Како би оделе, како би зборувале, какви би биле

ако мислите дека 3% од популацијата сака класична музика?

Кога би дошле до 4%, како би оделе?

Како би зборувале, какви би биле

ако мислите дека сите сакаат класична музика,

само не се свесни за тоа?“

(Смеа)

Тоа се два сосема различни света.

Имав едно прекрасно искуство. Имав 45 години.

Бев диригент веќе 20 години и одеднаш сфатив нешто.

Диригентот не испушта ни звук.

Сликата ми стои на цедето...

(Смеа)

ама, диригентот не испушта никаков звук.

Неговата моќ и способност зависат од тоа дали ќе може другите да ги направи моќни.

Тоа смени сè за мене. Ми се смени животот.

Членовите на оркестарот ме прашуваа:

„Бен, што се случи?“ Ете, тоа се случи.

Сфатив дека мојата работа е да ги разбудам можностите во другите луѓе.

И сакав да знам дали го правам тоа.

Знаете како дознавате? Им погледнувате во очите.

Ако очите им светкаат, сте успеале.

Цело село може да осветлите со неговите очи.

(Смеа)

Ако очите светкаат, сте успеале.

Ако очите не светкаат, треба да си поставите едно прашање.

А, тоа е ова:

Кој сум јас, па очите на моите музичари не светкаат?

Тоа може да го направиме и со децата.

Кој сум јас, па очите на моите деца не светкаат?

Тоа е сосема друг свет.

Скоро доаѓа крајот на оваа магична недела,

по што се враќаме во вистинскиот свет.

Време е да се запрашаме:

Кои сме, како што се враќаме во светот?

Јас имам една дефиниција за успехот.

За мене, тоа е многу просто. Богатството, славата и моќта не се важни.

Важно е колку светкави очи има околу мене.

Сакам да кажам уште нешто,

а тоа е дека навистина е важно што зборуваме.

Зборовите што ги изговараме се важни.

Ова го научив од една жена која го преживеала Аушвиц,

една од ретките преживеани.

Отишла во Аушвиц кога имала 15 години,

нејзиниот брат имал 8, а родителите им умреле.

И ми рече вака...

Бевме во возот и одевме кон Аушвиц. Погледнав надолу

и видов дека брат ми ги изгубил чевлите.

Му реков: „Зошто си толку глупав? Пази си ги работите,

аман веќе?!“ Како што една постара сестра

би му рекла на помалиот брат.

За жал, тоа било последното нешто што му го рекла,

затоа што повеќе не го видела. Тој не преживеал.

Па, кога излегла од Аушвиц, си ветила нешто.

Рече: „Од Аушвиц излегов во нов живот

и се заколнав. Се заколнав дека никогаш нема да кажам нешто

што не е достојно да биде последното нешто што ќе го кажам.“

Можеме ли и ние така? Не. Ќе грешиме и ќе бараме грешки во другите.

Но, сепак, тоа е можност кон која може да се стремиме. Благодарам.

(Аплауз)

Очи што светкаат.

Благодарам.

(музика)