< Return to Video

ကမ္ဘာ့ပထမဆုံး မြေ​ေအာက်ရထားစနစ်ကို တည်ဆောက်ပုံ- Christian Wolmar

  • 0:07 - 0:09
    ၁၈၆၃ ခုနှစ်အစပိုင်းမှာပေါ့
  • 0:09 - 0:12
    လန်ဒန်မှာ မြေအောက်ရထားစနစ်ကို
    မဖွင့်ရသေးဘူး
  • 0:12 - 0:16
    ကမ္ဘာမှာ ပထမဆုံး ဖြစ်ပြီး၊ မြို့ထဲမှာ
    တော်တော် အုတ်အုတ်ကျက်ကျက်ဖြစ်သွားတယ်
  • 0:16 - 0:20
    မြို့အောက်ကနေ အပေါက်ကြီး တူးပြီး
    ရထားလမ်းကို ထည့်မယ်ဆိုတာ
  • 0:20 - 0:23
    တော်တော်အိမ်မက်ဆန်တယ်
  • 0:23 - 0:25
    အရက်ဆိုင်တွေမှာ ဒီစိတ်ကူးကို သရော်ကြတယ်
  • 0:25 - 0:30
    ဝန်ကြီးကလည်း ငရဲပြည်ကို ဖောက်ဝင်တယ်ဆိုပြီး
    မီးရထားကုမ္ပဏီကို စွပ်စွဲတယ်
  • 0:30 - 0:32
    လူအများစုကတော့
  • 0:32 - 0:35
    ယနေ့ငွေနဲ့ဆိုရင် ဒေါ်လာသန်း၁၀၀ ကျော်
    ကုန်တဲ့ဒီစီမံကိန်းက
  • 0:35 - 0:37
    လုံးဝဖြစ်မှာမဟုတ်လို့ထင်ကြတယ်
  • 0:37 - 0:39
    ဒါပေမယ့် ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်
  • 0:39 - 0:41
    ၁၈၆၃ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၁၀ရက်နေ့မှာ
  • 0:41 - 0:46
    လူပေါင်း၃၀၀၀၀ဟာ လန်ဒန်မှာရှိတဲ့
    ၄မိုင်ရှည်တဲ့ လမ်းပေါ်မှာတည်ထားတဲ့
  • 0:46 - 0:50
    ကမ္ဘာ့ပထမဆုံး မြေအောက်ရထားနဲ့
    ခရီးသွားဖို့အတွက်မြေအောက်ကို သွားခဲ့ကြတယ်
  • 0:50 - 0:53
    သုံးနှစ်လောက်တည်ဆောက်မှုတွေနဲ့
    အခက်အခဲတချို့ကြံုပြီးနောက်
  • 0:53 - 0:56
    မြို့တော်မီးရထားက အလုပ်စတင်ဖို့
    အဆင်သင့်ဖြစ်နေပြီ
  • 0:56 - 0:59
    မြို့ကအရာရှိတွေဟာ တော်တော်
    စိတ်သက်သာသွားကြတယ်
  • 0:59 - 1:01
    သူတို့က လမ်းတွေပေါ်မှာ ဆိုးဝါးလွန်းတဲ့
  • 1:01 - 1:04
    လမ်းပိတ်တာကို လျော့ချဖို့ နည်းကို
    အသည်းအသန်ရှာနေကြတာလေ
  • 1:04 - 1:08
    အဲဒီအချိန်က အစည်ကားဆုံးနဲ့
    အကြီးဆုံးမြို့ဖြစ်တဲ့ လန်ဒန်ဟာ
  • 1:08 - 1:11
    ရွေ့မရအောင် ပိတ်နေတဲ့ အခြေအနေဖြစ်ခဲ့တယ်
  • 1:11 - 1:12
    လှည်းတွေ
  • 1:12 - 1:13
    လမ်းဘေးဈေးသည်တွေ
  • 1:13 - 1:13
    နွားတွေ
  • 1:13 - 1:16
    ခရီးသွားလာသူတွေနဲ့ လမ်းတွေကျပ်နေခဲ့တယ်
  • 1:16 - 1:20
    အမြော်အမြင်ရှိတဲ့ ချားလ်စပီယာဆန်
  • 1:20 - 1:23
    မြေကြီးထဲကို မီးရထားလမ်းတွေထည့်ဖို့
    ပထမဆုံးစတွေးခဲ့တဲ့သူ
  • 1:23 - 1:27
    ၁၈၄၀ တလျှောက်လုံးသူ မြေအောက်ရထားတွေအတွက်
    မဲဆွယ်နေခဲ့တယ်
  • 1:27 - 1:30
    ဒါပေမယ့် ပြိုင်ဘက်တွေကတော့
    ဒါဟာ လက်တွေ့မကျဖူးလို့ထင်ခဲ့တယ်
  • 1:30 - 1:34
    အဲဒီအချိန်က ရထားလမ်းတွေမှာ
    တောင်ကုန်းအောက် ဥမင်တိုတွေပဲရှိခဲ့တာကိုး။
  • 1:34 - 1:38
    မြို့လယ်ကို ဖြတ်ပြီးဘယ်လို ရထားလမ်းလုပ်မလဲ
  • 1:38 - 1:42
    အဖြေကတော့ ရှင်းပါတယ်,
    "ဖောက်မယ် ဖုံးမယ်" ဆိုတဲ့စနစ်ပါ
  • 1:42 - 1:45
    အလုပ်သမားတွေက ကြီးမားတဲ့
    မြောင်းကြီးတစ်ခုကို အုတ်တွေနဲ့
  • 1:45 - 1:47
    ပေါင်းကူးထားတဲ့
    လှိုဏ်ခေါင်းကြီးတည်ဆောက်ဖို့တူးရတယ်
  • 1:47 - 1:51
    ပြီးတော့ အသစ်ဆောက်ထားတဲ့
    လှိုဏ်ခေါင်းပေါ်မှာအပေါက်ကို ပြန်ဖြည့်ရတယ်
  • 1:51 - 1:53
    ဒါက ဖျက်ဆီးပြီး
  • 1:53 - 1:56
    လှိုဏ်ခေါင်းပေါ်က အဆောက်အဦးတွေကို
    ဖြိုရတာကြောင့်
  • 1:56 - 1:58
    လမ်းကြောင်းအများစုက ရှိပြီးသား
    လမ်းပေါ်မှာပဲ လုပ်ကြတယ်
  • 1:58 - 2:01
    မတော်တဆမှုတွေလည်း ရှိခဲ့ပါတယ်
  • 2:01 - 2:05
    တစ်ခါကဆိုရင် မိုးသည်းထန်စွာရွာတာကနေ
    အနီးအနားကရေဆိုးပိုက်ကို ရေမြုပ်သွားပြီး
  • 2:05 - 2:07
    တူးဖော်ရေးလုပ်နေတဲ့နေရာကို ပေါက်ကျတော့တယ်
  • 2:07 - 2:10
    ဒါကြောင့် လတော်တော်ကြာ
    လုပ်ငန်းဆိုင်းငံ့သွားတယ်
  • 2:10 - 2:13
    ဒါပေမယ့် မြို့တော်ရထားလမ်းလည်း ဖွင့်ရော
  • 2:13 - 2:16
    လန်ဒန်မြို့သူမြို့သားတွေဟာရထားအသစ်စီးရဖို့
    အပြေးအလွှားသွားကြတော့တယ်
  • 2:16 - 2:20
    မြို့တော်ရထားလမ်းက မြန်မြန်ဆန်ဆန်ပဲ
    လန်ဒန်သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးမှာ အရေးပါလာခဲ့တယ်
  • 2:20 - 2:22
    နောက်ထပ်လိုင်းတွေကိုလည်း ဆက်တည်ဆောက်ခဲ့တယ်
  • 2:22 - 2:26
    ဘူတာရုံတွေနားမှာ ဆင်ခြေဖုံးသစ်တွေပေါ်လာတယ်
  • 2:26 - 2:28
    သံလမ်းတွေဘေးမှာ အစုံရတဲ့ဆိုင်ကြီးတွေ
    ဖွင့်လာကြတယ်
  • 2:28 - 2:31
    ရထားကုမ္ပဏီတွေက စွဲဆောင်စရာတွေကိုတောင်
    ဖန်တီးခဲ့ကြတယ်
  • 2:31 - 2:37
    ရထားနဲ့ တိုးရစ်တွေကို ခေါ်ဆောင်ဖို့Earls
    Court ကအဆင့်၃၀ပါချားရဟတ်ကြီးလိုမျိုးပေါ့်
  • 2:37 - 2:39
    အနှစ် ၃၀ အတွင်းမှာ
  • 2:39 - 2:41
    မြို့လယ်လှိုဏ်ခေါင်းတွေထဲမှာ
    ပြေးနေတဲ့လမ်းကြောင်းတွေနဲ့
  • 2:41 - 2:44
    လန်ဒန်ရဲ့ မြေအောက်လမ်းက
    ကီလို ၃၀ လောက်ကို လွှမ်းခြုံထားပြီး
  • 2:44 - 2:49
    ဆင်ခြေဖုန်း က ရထားတွေကတော့ မြေပေါ်၊
    မကြာခဏ တမံတွေပေါ်ကသွားကြတယ်
  • 2:49 - 2:51
    ဒါပေမယ့် လန်ဒန်က ဆက်လက်ကြီးထွားဆဲပါ
  • 2:51 - 2:54
    အားလုံးက ဒီစနစ်ကို လာရောက်
    ချိတ်ဆက်ချင်ကြတယ်
  • 2:54 - 2:55
    ၁၈၈၀ နောက်ပိုင်းမှာ
  • 2:55 - 3:00
    မြို့တော်က အဆောက်အဦတွေ၊ ရေဆိုးပိုက်၊
    မီးကြိုးတွေနဲ့ "ဖောက်ပြီး ဖုံးတာလုပ်ဖို့"
  • 3:00 - 3:02
    အရမ်းကျပ်ညှပ်လာတယ်
  • 3:02 - 3:04
    ဒါကြောင့် စနစ်သစ်ကို ဖန်တီးဖို့လိုလာတယ်
  • 3:04 - 3:07
    Greathead shield လို့ခေါ်တဲ့ စက်ကြီးတွေနဲ့
  • 3:07 - 3:11
    ၁၂ယောက်ပဲရှိတဲ့ အဖွဲ့နဲ့တောင်
    မြေကြီးကိုထိုးဖောက်ပြီး
  • 3:11 - 3:15
    လန်ဒန်မြေစေးတွေကို ဖြတ် မြေအောက်
    လှိုဏ်ခေါင်းထွင်းနိုင်တယ်
  • 3:15 - 3:19
    ဒီလို ပြွန်လို့ခေါ်တဲ့ လမ်းကြောင်းသစ်
    တွေဟာမြေ အနက်မျိုးစုံမှာရှိတယ်
  • 3:19 - 3:23
    အများအားဖြင့်တော့ "ဖောကပြီးဖုံး"တဲ့
    လမ်းကြောင်းတွေထက်၂၅မီတာလောက်ပိုနက်တယ်
  • 3:23 - 3:26
    ဒါကြောင့် သူတို့ဆောက်လုပ်ရေးက
    မြေမျက်နှာပြင်ကို မထိခိုက်ဖူးပေါ့
  • 3:26 - 3:29
    အဆောက်အဦတွေအောက်လည်း တူးလို့ဖြစ်နိုင်တယ်
  • 3:29 - 3:32
    ပထမဆုံး ပြွန်လမ်းကြောင်း၊
    မြို့နှင့်တောင်ပိုင်းလန်ဒန် ကို
  • 3:32 - 3:36
    ၁၈၉၀မှာ ဖွင့်ပြီး အနှစ်၂၀အတွင်း
    နောက်ထပ် ဒါဇင်ဝင်လောက်ဆောက်လုပ်ခဲ့တာက
  • 3:36 - 3:40
    အရမ်း အောင်မြင်ကြောင်း
    သက်သေထူခဲ့တယ်
  • 3:40 - 3:45
    ဒီ နည်းပညာအသစ်ကို လန်ဒန် သိမ်း
    မြစ်အောက်ကနေတောင်
  • 3:45 - 3:47
    လှိုဏ်ခေါင်းတူးဖို့ အသုံးပြုခဲ့တယ်
  • 3:47 - 3:50
    ၂၀ရာစု အစောပိုင်းမှာ
  • 3:50 - 3:51
    ဘူဒါပက်စ်
  • 3:51 - 3:51
    ဘာလင်
  • 3:51 - 3:52
    ပဲရစ် နဲ့
  • 3:52 - 3:53
    နယူးယောက် တို့က
  • 3:53 - 3:56
    သူတို့ဘာသာ မြေအောက်လမ်းတွေဖောက်ခဲ့ကြတယ်
  • 3:56 - 4:00
    ယနေ့တော့ နိုင်ငံပေါင်း ၅၅ခုက
    မြို့ကြီးပေါင်း ၁၆၀ ဟာ
  • 4:00 - 4:03
    လမ်းပိတ်မှုကို ဖြေရှင်းဖို့
    မြေအောက်လမ်းတွေ သုံးနေကြပါပြီ
  • 4:03 - 4:07
    ကျနော်တို့က Charles Pearson နဲ့
    မြို့တော် ရထားလိုင်းကို ကျနော်တို့ကို
  • 4:07 - 4:09
    လမ်းမှန်ပေါ်တင်ပေးခဲ့လို့
    ကျေးဇူးတင်နိုင်ပါတယ်
Title:
ကမ္ဘာ့ပထမဆုံး မြေ​ေအာက်ရထားစနစ်ကို တည်ဆောက်ပုံ- Christian Wolmar
Description:

၁၈၆၃ ခုနှစ်အစပိုင်းမှာပေါ့. လန်ဒန်မှာ မြေအောက်ရထားစနစ်ကို
မဖွင့်ရသေးဘူး ။ ကမ္ဘာမှာ ပထမဆုံး ဖြစ်ပြီး၊ မြို့ထဲမှာ
တော်တော် အုတ်အုတ်ကျက်ကျက်ဖြစ်သွားတယ် ။ မြို့အောက်ကနေ အပေါက်ကြီး တူးပြီး
ရထားလမ်းကို ထည့်မယ်ဆိုတာ တော်တော်အိမ်မက်ဆန်တယ်။
အရက်ဆိုင်တွေမှာ ဒီစိတ်ကူးကို သရော်ကြတယ်။ ဝန်ကြီးကလည်း ငရဲပြည်ကို ဖောက်ဝင်တယ်ဆိုပြီး
မီးရထားကုမ္ပဏီကို စွပ်စွဲတယ်။
လူအများစုကတော့ ယနေ့ငွေနဲ့ဆိုရင် ဒေါ်လာသန်း၁၀၀ ကျော် ကုန်တဲ့ဒီစီမံကိန်းက လုံးဝဖြစ်မှာမဟုတ်လို့ထင်ကြတယ်
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:58

Burmese subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.