1
00:00:06,645 --> 00:00:08,984
၁၈၆၃ ခုနှစ်အစပိုင်းမှာပေါ့

2
00:00:08,984 --> 00:00:11,935
လန်ဒန်မှာ မြေအောက်ရထားစနစ်ကို 
မဖွင့်ရသေးဘူး

3
00:00:11,935 --> 00:00:16,184
ကမ္ဘာမှာ ပထမဆုံး ဖြစ်ပြီး၊ မြို့ထဲမှာ 
တော်တော် အုတ်အုတ်ကျက်ကျက်ဖြစ်သွားတယ်

4
00:00:16,184 --> 00:00:20,094
မြို့အောက်ကနေ အပေါက်ကြီး တူးပြီး 
ရထားလမ်းကို ထည့်မယ်ဆိုတာ

5
00:00:20,094 --> 00:00:22,557
တော်တော်အိမ်မက်ဆန်တယ်

6
00:00:22,557 --> 00:00:24,755
အရက်ဆိုင်တွေမှာ ဒီစိတ်ကူးကို သရော်ကြတယ်

7
00:00:24,755 --> 00:00:29,625
ဝန်ကြီးကလည်း ငရဲပြည်ကို ဖောက်ဝင်တယ်ဆိုပြီး
မီးရထားကုမ္ပဏီကို စွပ်စွဲတယ်

8
00:00:29,625 --> 00:00:31,923
လူအများစုကတော့

9
00:00:31,923 --> 00:00:35,425
ယနေ့ငွေနဲ့ဆိုရင် ဒေါ်လာသန်း၁၀၀ ကျော်
ကုန်တဲ့ဒီစီမံကိန်းက

10
00:00:35,425 --> 00:00:36,994
လုံးဝဖြစ်မှာမဟုတ်လို့ထင်ကြတယ်

11
00:00:36,994 --> 00:00:38,732
ဒါပေမယ့် ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်

12
00:00:38,732 --> 00:00:41,107
၁၈၆၃ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၁၀ရက်နေ့မှာ

13
00:00:41,107 --> 00:00:46,254
လူပေါင်း၃၀၀၀၀ဟာ လန်ဒန်မှာရှိတဲ့ 
၄မိုင်ရှည်တဲ့ လမ်းပေါ်မှာတည်ထားတဲ့

14
00:00:46,254 --> 00:00:49,654
ကမ္ဘာ့ပထမဆုံး မြေအောက်ရထားနဲ့ 
ခရီးသွားဖို့အတွက်မြေအောက်ကို သွားခဲ့ကြတယ်

15
00:00:49,654 --> 00:00:52,676
သုံးနှစ်လောက်တည်ဆောက်မှုတွေနဲ့
အခက်အခဲတချို့ကြံုပြီးနောက်

16
00:00:52,676 --> 00:00:56,197
မြို့တော်မီးရထားက အလုပ်စတင်ဖို့
အဆင်သင့်ဖြစ်နေပြီ

17
00:00:56,197 --> 00:00:58,605
မြို့ကအရာရှိတွေဟာ တော်တော်
စိတ်သက်သာသွားကြတယ်

18
00:00:58,605 --> 00:01:00,545
သူတို့က လမ်းတွေပေါ်မှာ ဆိုးဝါးလွန်းတဲ့

19
00:01:00,545 --> 00:01:03,853
လမ်းပိတ်တာကို လျော့ချဖို့ နည်းကို
အသည်းအသန်ရှာနေကြတာလေ

20
00:01:03,853 --> 00:01:08,345
အဲဒီအချိန်က အစည်ကားဆုံးနဲ့ 
အကြီးဆုံးမြို့ဖြစ်တဲ့ လန်ဒန်ဟာ

21
00:01:08,345 --> 00:01:10,826
ရွေ့မရအောင် ပိတ်နေတဲ့ အခြေအနေဖြစ်ခဲ့တယ်

22
00:01:10,826 --> 00:01:11,685
လှည်းတွေ

23
00:01:11,685 --> 00:01:12,703
လမ်းဘေးဈေးသည်တွေ

24
00:01:12,703 --> 00:01:13,471
နွားတွေ

25
00:01:13,471 --> 00:01:16,143
ခရီးသွားလာသူတွေနဲ့ လမ်းတွေကျပ်နေခဲ့တယ်

26
00:01:16,143 --> 00:01:20,163
အမြော်အမြင်ရှိတဲ့ ချားလ်စပီယာဆန်

27
00:01:20,163 --> 00:01:23,335
မြေကြီးထဲကို မီးရထားလမ်းတွေထည့်ဖို့ 
ပထမဆုံးစတွေးခဲ့တဲ့သူ

28
00:01:23,335 --> 00:01:26,932
၁၈၄၀ တလျှောက်လုံးသူ မြေအောက်ရထားတွေအတွက် 
မဲဆွယ်နေခဲ့တယ်

29
00:01:26,932 --> 00:01:29,907
ဒါပေမယ့် ပြိုင်ဘက်တွေကတော့ 
ဒါဟာ လက်တွေ့မကျဖူးလို့ထင်ခဲ့တယ်

30
00:01:29,907 --> 00:01:34,444
အဲဒီအချိန်က ရထားလမ်းတွေမှာ 
တောင်ကုန်းအောက် ဥမင်တိုတွေပဲရှိခဲ့တာကိုး။

31
00:01:34,444 --> 00:01:37,754
မြို့လယ်ကို ဖြတ်ပြီးဘယ်လို ရထားလမ်းလုပ်မလဲ

32
00:01:37,754 --> 00:01:42,033
အဖြေကတော့ ရှင်းပါတယ်, 
"ဖောက်မယ် ဖုံးမယ်" ဆိုတဲ့စနစ်ပါ

33
00:01:42,033 --> 00:01:44,625
အလုပ်သမားတွေက ကြီးမားတဲ့
မြောင်းကြီးတစ်ခုကို အုတ်တွေနဲ့

34
00:01:44,625 --> 00:01:47,354
ပေါင်းကူးထားတဲ့ 
လှိုဏ်ခေါင်းကြီးတည်ဆောက်ဖို့တူးရတယ်

35
00:01:47,354 --> 00:01:51,065
ပြီးတော့ အသစ်ဆောက်ထားတဲ့ 
လှိုဏ်ခေါင်းပေါ်မှာအပေါက်ကို ပြန်ဖြည့်ရတယ်

36
00:01:51,065 --> 00:01:52,584
ဒါက ဖျက်ဆီးပြီး

37
00:01:52,584 --> 00:01:55,505
လှိုဏ်ခေါင်းပေါ်က အဆောက်အဦးတွေကို 
ဖြိုရတာကြောင့်

38
00:01:55,505 --> 00:01:58,473
လမ်းကြောင်းအများစုက ရှိပြီးသား
လမ်းပေါ်မှာပဲ လုပ်ကြတယ်

39
00:01:58,473 --> 00:02:00,866
မတော်တဆမှုတွေလည်း ရှိခဲ့ပါတယ်

40
00:02:00,866 --> 00:02:04,840
တစ်ခါကဆိုရင် မိုးသည်းထန်စွာရွာတာကနေ
အနီးအနားကရေဆိုးပိုက်ကို ရေမြုပ်သွားပြီး

41
00:02:04,840 --> 00:02:07,363
တူးဖော်ရေးလုပ်နေတဲ့နေရာကို ပေါက်ကျတော့တယ်

42
00:02:07,363 --> 00:02:09,973
ဒါကြောင့် လတော်တော်ကြာ 
လုပ်ငန်းဆိုင်းငံ့သွားတယ်

43
00:02:09,973 --> 00:02:13,036
ဒါပေမယ့် မြို့တော်ရထားလမ်းလည်း ဖွင့်ရော

44
00:02:13,036 --> 00:02:16,207
လန်ဒန်မြို့သူမြို့သားတွေဟာရထားအသစ်စီးရဖို့
အပြေးအလွှားသွားကြတော့တယ်

45
00:02:16,207 --> 00:02:20,211
မြို့တော်ရထားလမ်းက မြန်မြန်ဆန်ဆန်ပဲ
လန်ဒန်သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးမှာ အရေးပါလာခဲ့တယ်

46
00:02:20,211 --> 00:02:22,424
နောက်ထပ်လိုင်းတွေကိုလည်း ဆက်တည်ဆောက်ခဲ့တယ်

47
00:02:22,424 --> 00:02:25,626
ဘူတာရုံတွေနားမှာ ဆင်ခြေဖုံးသစ်တွေပေါ်လာတယ်

48
00:02:25,626 --> 00:02:28,312
သံလမ်းတွေဘေးမှာ အစုံရတဲ့ဆိုင်ကြီးတွေ
ဖွင့်လာကြတယ်

49
00:02:28,312 --> 00:02:31,184
ရထားကုမ္ပဏီတွေက စွဲဆောင်စရာတွေကိုတောင် 
ဖန်တီးခဲ့ကြတယ်

50
00:02:31,184 --> 00:02:37,275
ရထားနဲ့ တိုးရစ်တွေကို ခေါ်ဆောင်ဖို့Earls 
Court ကအဆင့်၃၀ပါချားရဟတ်ကြီးလိုမျိုးပေါ့်

51
00:02:37,275 --> 00:02:38,624
အနှစ် ၃၀ အတွင်းမှာ

52
00:02:38,624 --> 00:02:41,415
မြို့လယ်လှိုဏ်ခေါင်းတွေထဲမှာ 
ပြေးနေတဲ့လမ်းကြောင်းတွေနဲ့

53
00:02:41,415 --> 00:02:44,463
လန်ဒန်ရဲ့ မြေအောက်လမ်းက 
ကီလို ၃၀ လောက်ကို လွှမ်းခြုံထားပြီး

54
00:02:44,463 --> 00:02:48,984
ဆင်ခြေဖုန်း က ရထားတွေကတော့ မြေပေါ်၊
မကြာခဏ တမံတွေပေါ်ကသွားကြတယ်

55
00:02:48,984 --> 00:02:50,840
ဒါပေမယ့် လန်ဒန်က ဆက်လက်ကြီးထွားဆဲပါ

56
00:02:50,840 --> 00:02:53,814
အားလုံးက ဒီစနစ်ကို လာရောက်
ချိတ်ဆက်ချင်ကြတယ်

57
00:02:53,814 --> 00:02:55,255
၁၈၈၀ နောက်ပိုင်းမှာ

58
00:02:55,255 --> 00:02:59,736
မြို့တော်က အဆောက်အဦတွေ၊ ရေဆိုးပိုက်၊
မီးကြိုးတွေနဲ့ "ဖောက်ပြီး ဖုံးတာလုပ်ဖို့"

59
00:02:59,736 --> 00:03:01,905
အရမ်းကျပ်ညှပ်လာတယ်

60
00:03:01,905 --> 00:03:04,375
ဒါကြောင့် စနစ်သစ်ကို ဖန်တီးဖို့လိုလာတယ်

61
00:03:04,375 --> 00:03:07,324
Greathead shield လို့ခေါ်တဲ့ စက်ကြီးတွေနဲ့

62
00:03:07,324 --> 00:03:11,164
၁၂ယောက်ပဲရှိတဲ့ အဖွဲ့နဲ့တောင်
မြေကြီးကိုထိုးဖောက်ပြီး

63
00:03:11,164 --> 00:03:15,075
လန်ဒန်မြေစေးတွေကို ဖြတ် မြေအောက် 
လှိုဏ်ခေါင်းထွင်းနိုင်တယ်

64
00:03:15,075 --> 00:03:19,156
ဒီလို ပြွန်လို့ခေါ်တဲ့ လမ်းကြောင်းသစ်
တွေဟာမြေ အနက်မျိုးစုံမှာရှိတယ်

65
00:03:19,156 --> 00:03:23,326
အများအားဖြင့်တော့ "ဖောကပြီးဖုံး"တဲ့
လမ်းကြောင်းတွေထက်၂၅မီတာလောက်ပိုနက်တယ်

66
00:03:23,326 --> 00:03:26,436
ဒါကြောင့် သူတို့ဆောက်လုပ်ရေးက 
မြေမျက်နှာပြင်ကို မထိခိုက်ဖူးပေါ့

67
00:03:26,436 --> 00:03:29,335
အဆောက်အဦတွေအောက်လည်း တူးလို့ဖြစ်နိုင်တယ်

68
00:03:29,335 --> 00:03:32,494
ပထမဆုံး ပြွန်လမ်းကြောင်း၊ 
မြို့နှင့်တောင်ပိုင်းလန်ဒန် ကို

69
00:03:32,494 --> 00:03:36,054
၁၈၉၀မှာ ဖွင့်ပြီး အနှစ်၂၀အတွင်း 
နောက်ထပ် ဒါဇင်ဝင်လောက်ဆောက်လုပ်ခဲ့တာက

70
00:03:36,054 --> 00:03:40,033
အရမ်း အောင်မြင်ကြောင်း 
သက်သေထူခဲ့တယ်

71
00:03:40,033 --> 00:03:44,755
ဒီ နည်းပညာအသစ်ကို လန်ဒန် သိမ်း 
မြစ်အောက်ကနေတောင်

72
00:03:44,755 --> 00:03:47,393
လှိုဏ်ခေါင်းတူးဖို့ အသုံးပြုခဲ့တယ်

73
00:03:47,393 --> 00:03:49,824
၂၀ရာစု အစောပိုင်းမှာ

74
00:03:49,824 --> 00:03:50,536
ဘူဒါပက်စ်

75
00:03:50,536 --> 00:03:51,257
ဘာလင်

76
00:03:51,257 --> 00:03:51,995
ပဲရစ် နဲ့

77
00:03:51,995 --> 00:03:52,865
နယူးယောက် တို့က

78
00:03:52,865 --> 00:03:55,535
သူတို့ဘာသာ မြေအောက်လမ်းတွေဖောက်ခဲ့ကြတယ်

79
00:03:55,535 --> 00:03:59,955
ယနေ့တော့ နိုင်ငံပေါင်း ၅၅ခုက 
မြို့ကြီးပေါင်း ၁၆၀ ဟာ

80
00:03:59,955 --> 00:04:02,995
လမ်းပိတ်မှုကို ဖြေရှင်းဖို့
မြေအောက်လမ်းတွေ သုံးနေကြပါပြီ

81
00:04:02,995 --> 00:04:06,805
ကျနော်တို့က Charles Pearson နဲ့ 
မြို့တော် ရထားလိုင်းကို ကျနော်တို့ကို

82
00:04:06,805 --> 00:04:09,094
လမ်းမှန်ပေါ်တင်ပေးခဲ့လို့ 
ကျေးဇူးတင်နိုင်ပါတယ်