< Return to Video

Khoa học của màu da - Angela Koine Flynn

  • 0:09 - 0:12
    Khi tia cực tím tiếp xúc với da chúng ta,
  • 0:12 - 0:15
    ảnh hưởng của nó đối với mỗi người
    có một chút khác biệt.
  • 0:15 - 0:18
    Tùy thuộc vào màu da,
    sẽ chỉ mất vài phút phơi nắng
  • 0:18 - 0:21
    để biến một người thành da màu đỏ củ cải,
  • 0:21 - 0:25
    trong khi người khác cần hàng giờ mới
    có những thay đổi nhỏ nhất.
  • 0:25 - 0:27
    Vậy điều gì giải thích cho sự khác biệt đó
  • 0:27 - 0:32
    và làm thế nào mà da chúng ta có nhiều
    màu sắc khác nhau như vậy?
  • 0:32 - 0:33
    Bất kể là màu gì,
  • 0:33 - 0:38
    da chúng ta tiết lộ câu chuyện sử thi về
    sự dũng cảm và thích nghi của con người
  • 0:38 - 0:43
    bộc lộ sự khác nhau về chức năng sinh học.
  • 0:43 - 0:45
    Tất cả là nhờ melanin,
  • 0:45 - 0:48
    là một sắc tố giúp cho da và tóc có màu.
  • 0:48 - 0:51
    Thành phần này đến từ tế bào da gọi là
    tế bào hắc tố
  • 0:51 - 0:53
    và có hai dạng cơ bản.
  • 0:53 - 0:58
    Một là eumelanin, làm gia tăng
    tông màu da nâu,
  • 0:58 - 1:01
    cũng như là tóc đen, nâu và vàng.
  • 1:01 - 1:06
    và còn lại là pheomelanin, gây nên
    tàn nhang màu nâu đỏ và tóc đỏ.
  • 1:06 - 1:09
    Nhưng con người không luôn như vậy.
  • 1:09 - 1:12
    Sự biến đổi tông màu da của chúng ta
    hình thành bởi một quá trình tiến hóa
  • 1:12 - 1:14
    dẫn dắt bởi Mặt trời.
  • 1:14 - 1:20
    Nó khởi nguồn từ cách đây 50,000 năm khi
    tổ tiên chúng ta di cư từ Châu Phi
  • 1:20 - 1:22
    sang Châu Âu và Châu Á.
  • 1:22 - 1:28
    Những người cổ đại này sống giữa
    khu vực xích đạo và vùng nhiệt đới,
  • 1:28 - 1:31
    khu vực thấm đẫm tia UV từ mặt trời.
  • 1:31 - 1:35
    Khi da bị phơi nhiễm bởi tia UV
    trong một thời gian dài,
  • 1:35 - 1:38
    tia UV sẽ phá hủy DNA trong tế bào chúng ta,
  • 1:38 - 1:41
    và da bắt đầu bị cháy.
  • 1:41 - 1:42
    Nếu sự phá hủy này đủ lâu,
  • 1:42 - 1:45
    các đột biến trong tế bào có thể
    tạo thành u ác tính,
  • 1:45 - 1:50
    một dạng ung thư nguy hiểm được hình thành
    trong tế bào hắc tố của da.
  • 1:50 - 1:54
    Màng bảo vệ chống nắng ta biết ngày nay
    đã không tồn tại cách đây 50,000 năm.
  • 1:54 - 1:58
    Vì vậy làm thế nào tổ tiên chúng ta đương
    đầu với sự tấn công dữ dội của tia UV?
  • 1:58 - 2:02
    Chìa khóa sống còn nằm ở
    lớp màng bảo vệ chống nắng của mỗi người
  • 2:02 - 2:05
    được tạo ra bên dưới lớp da: melanin.
  • 2:05 - 2:08
    Loại và hàm lượng melanin trong da bạn
  • 2:08 - 2:12
    sẽ quyết định bạn được bảo vệ nhiều
    hay ít trước mặt trời.
  • 2:12 - 2:15
    Điều này đến từ đáp ứng của da
    khi bị tia nắng mặt trời tấn công.
  • 2:15 - 2:17
    Khi da phơi bày trước tia UV,
  • 2:17 - 2:21
    thì thụ thể đặc biệt nhạy với ánh
    mặt trời, có tên là rhodopsin,
  • 2:21 - 2:26
    sẽ kích thích việc sản xuất melanin để tạo
    ra lớp tế bào bảo vệ khỏi sự phá hủy.
  • 2:26 - 2:31
    Với người có làn da sáng, lượng melanin
    tạo thêm này sẽ làm sạm da và tạo màu nâu.
  • 2:31 - 2:33
    Trải qua nhiều thế hệ,
  • 2:33 - 2:37
    con người ở khu vực có lượng
    ánh sáng mặt trời bão hòa ở Châu Phi
  • 2:37 - 2:40
    thích nghi để có một lớp bảo vệ
    sản xuất nhiều melanin
  • 2:40 - 2:42
    và nhiều eumelanin,
  • 2:42 - 2:45
    dẫn đến da có tông màu sậm hơn.
  • 2:45 - 2:48
    Lớp chắn tạo ra bởi mặt trời này giúp
    họ bảo vệ khỏi u ác tính,
  • 2:48 - 2:50
    giúp họ khỏe mặt hơn xét về mặt tiến hóa
  • 2:50 - 2:55
    và có khả năng truyền điều hữu ích này
    cho các thế hệ con cháu.
  • 2:55 - 3:00
    Nhưng sau đó, một vài tổ tiên có khả năng
    chống chịu với mặt trời di cư về phía bắc
  • 3:00 - 3:02
    ra khỏi khu vực nhiệt đới,
  • 3:02 - 3:05
    và trải rộng khắp thế giới.
  • 3:05 - 3:08
    Họ càng đi xa về phía bắc, họ càng
    có ít tia nắng mặt trời chiếu trực tiếp.
  • 3:08 - 3:12
    Đây là một vấn đề bởi vì
    mặc dù tia UV có thế phá hủy da,
  • 3:12 - 3:15
    nhưng nó có một lợi ích quan trọng đi kèm.
  • 3:15 - 3:18
    Tia UV giúp cơ thể sản xuất vitamin D,
  • 3:18 - 3:22
    một thành phần làm chắc xương và giúp
    cơ thể hòa tan các khoáng chất thiết yếu,
  • 3:22 - 3:26
    như canxi, sắt, magiê, phốt phát và kẽm.
  • 3:26 - 3:31
    Không có nó, con người bị mệt mỏi
    trầm trọng và yếu xương
  • 3:31 - 3:34
    là nguyên nhân của bệnh còi xương.
  • 3:34 - 3:38
    Những người da sậm màu ngăn chặn hiệu quả
    bất kể tia nắng mặt trời như thế nào,
  • 3:38 - 3:42
    sự thiếu hụt vitamin D có thể dẫn đến
    một mối đe dọa nghiêm trọng ở phía bắc.
  • 3:42 - 3:45
    Nhưng một số người sản xuất ít melanin.
  • 3:45 - 3:49
    Họ được phơi bày để một lượng nhỏ vừa đủ
    ánh sáng mà u ác tính ít hình thành,
  • 3:49 - 3:53
    và màu da sáng của họ
    hấp thu tia UV tốt hơn.
  • 3:53 - 3:55
    Vì vậy họ nhận được lợi ích từ vitamin D,
  • 3:55 - 3:57
    phát triển xương chắc khỏe,
  • 3:57 - 4:01
    và sống khỏe mạnh để tạo ra
    con cháu khỏe mạnh.
  • 4:01 - 4:03
    Qua nhiều thế hệ chọn lọc,
  • 4:03 - 4:06
    màu da của những người trong khu vực đó
    sáng lên dần dần.
  • 4:06 - 4:10
    Như là kết quả sự thích nghi từ tổ tiên,
  • 4:10 - 4:14
    ngày nay con người trên hành tinh chúng ta
    rất đa dạng các màu da khác nhau,
  • 4:14 - 4:19
    điển hình, da sậm màu nhiều eumelanin
    trong vùng nóng nắng quanh xích đạo,
  • 4:19 - 4:24
    và da sáng nhiều pheomelanin gia tăng
    ở khu vực bên ngoài
  • 4:24 - 4:26
    khi tia nắng mặt trời yếu dần.
  • 4:26 - 4:30
    Vì vậy, màu da nói lên nhiều điều hơn
    là điểm thích nghi của vật thể sống
  • 4:30 - 4:33
    trên một hòn đá quay xung quanh mặt trời.
  • 4:33 - 4:34
    Nó có thể hấp thụ ánh sáng,
  • 4:34 - 4:37
    nhưng tuyệt nhiên không phản ánh tính cách
Title:
Khoa học của màu da - Angela Koine Flynn
Speaker:
Angela Koine Flynn
Description:

Khi tia UV chiếu vào da, ảnh hưởng của nó đến mỗi người là khác nhau. Tùy thuộc vào màu da, sẽ mất vài phút để da một người chuyển thành màu đỏ củ cải, trong khi người khác mất hàng giờ mới xảy ra thay đổi nhỏ nhất. Điều gì dẫn đến những khác biệt đó, và làm thế nào da chúng ta có nhiều màu sắc khác nhau so với ban đầu? Angela Koine Flynn sẽ mô tả cho chúng ta hiểu về khoa học của màu da.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:54

Vietnamese subtitles

Revisions Compare revisions