Çocuklar sperm donörlerini aileleri olarak görüyor mu?

Bir ebeveyni ya da bir aileyi nasıl tanımlarız? Biyoetikçi Veerle Provoost, bu soruları geleneksel olmayan ailelerde, evlatlık edinmekle, ikinci evliliklerle, taşıyıcı annelerle ve sperm bağışları kapsamında bir araya getiriyor. Bu konuşmada, ebeveynlerin ve çocukların kendi aile kavramlarını nasıl yarattığıyla ilgili hikâyelerini paylaşıyor.

Ebeveyn nedir?

Ebeveyn nedir?

Kolay bir soru değil bu.

Bugün yaşamlarımızda evlat edinme,

üvey aileler,

taşıyıcı anneler var.

Böyle ailelerin çoğu zor sorularla

ve kararlarla yüzleşiyor.

Örneğin çocuğumuza sperm bağışından
bahsetmeli miyiz?

Eğer öyleyse, ne zaman?

Hangi kelimeleri kullanmalıyız?

Sperm donörleri çoğu zaman
"biyolojik babalar'' olarak adlandırılır,

ama gerçekten ''baba''
kelimesini kullanmalı mıyız?

Bir filozof ve sosyal bilimci olarak,

ebeveynlik kavramıyla ilgili
bu sorular üzerinde çalışmaktayım.

Ama bugün, sizlere
ebeveynler ve çocuklar ile konuştuğumda

neler öğrendiğimden bahsedeceğim.

Size onların bir ailede neyin en önemli
bulduklarını göstereceğim,

onların aileleri
biraz farklı görünse bile.

Size zor sorularla baş etmenin
yaratıcı yollarını göstereceğim.

Ama size bu ebeveynlerin
tereddütlerini de göstereceğim.

Bir donörden sperm kullanarak,

Ghent Üniversite Hastanesi'nde
doğurganlık tedavisi alan

çiftlerle görüştük.

Bu tedavi sürecinde,

röportajlarımızda odaklandığımız
iki noktayı görebilirsiniz.

Erkekte iyi kalitede spermi olmayan

heteroseksüel çiftleri de,

sperme ihtiyacı olan lezbiyen çiftleri
de çalışmaya dâhil ettik.

Çocukları da dâhil edildi.

Bu çocukların

ebeveynlik ve aile gibi kavramları
nasıl tanımladıklarını bilmek istedim.

Tam bu şekilde değilse de

onlara bunu sordum aslında.

Bu şekilde sormak yerine bir
elma ağacı çizdim.

Bu sayede, soyut, felsefi soruları

onları kaçırmadan sorabildim.

Gördüğünüz gibi,

elma ağacı boş.

Bu benim araştırma yaklaşımımı gösteriyor.

Böyle teknikler tasarlayarak,

röportaja olabildiğince az anlam
ve içerik yüklüyorum,

çünkü daha çok onları duymak istiyorum.

Onlara sordum:

Eğer ailen bir elma ağacı olsa
nasıl görünürdü?

Ve onlar da kendi bakış açısından
aile bireyi olan birisi için,

bir kâğıt elma alır,

üstüne bir isim yazar
ve istedikleri yere asarlardı.

Ben de sorular sorardım,

çocukların çoğu bir ebeveyn
ya da kardeşle başladı.

Bir tanesi ise ''Boxer'' ile başladı,

dedesi ve ninesinin ölmüş köpeği.

Bu noktada, çocukların hiçbiri
donörden bahsetmedi.

Onlara doğum hikâyelerini sordum.

''Sen doğmadan önce,

sadece annen ve baban ya da

annen ve annen vardı.

Bana aileye nasıl geldiğini
anlatabilir misin?'' dedim.

Onlar da açıkladı.

Biri dedi ki,

''Ailemin iyi tohumları yoktu

ama dışarıda yedek tohumları olan
arkadaş canlısı adamlar var.

Onları hasteneye getirip

büyük bir kavanoza koydular.

Annem de oraya gitti

ve kavanozdan iki tane aldı,

biri benim diğeri de kız kardeşim için.

Tohumları karnına koydu--

bir şekilde--

karnı çok ama çok büyüdü

ve orada ben vardım.

Hmm.

Bu şekilde donörden
bahsetmeye başladıklarında,

kendi sözcüklerini kullanarak,
donörle ilgili sorular sordum.

Dedim ki,

''Eğer bu elma yedek tohumları olan
arkadaş canlısı adam için olsaydı,

bununla ne yapardın?''

Çocuklardan biri elmayı tutarken,

sesli düşünüyordu,

dedi ki,

''Bunu diğerleriyle beraber
yukarı koymayacağım.

Ailemin bir parçası değil.

Ama onu yere de koymayacağım.

Bu çok soğuk ve sert.

Bence gövdede olmalı,

çünkü ailemi o mümkün kıldı.

Eğer o bunu yapmamış olsaydı,

bu çok üzücü olurdu
çünkü ailem burada olamazdı,

ben de burada olmazdım.

Bunun yanısıra, ebeveynler de
masallar oluşturmuştu,

çocuklarına anlatacakları masallar.

Bir çift döllenmeyi

çocuklarını bir çiftliğe götürüp

veterinerin inekleri döllemesini
izleterek açıkladı.

Neden olmasın?

Bu da onların açıklama şekli;

onların aile hikâyelerini
''kendince'' anlatmaları

KENDİNCE

Kitap yazan bir çiftimiz de vardı--

her çocuğu için bir kitap.

Onların tedavi sürecindeki

duygularını ve düşüncelerini içeren
gerçek sanat eserleri...

İçlerinde hastanenin otopark
biletleri bile vardı.

Bu da ''KENDİNCE'' bir yöntem.

Çocuğuna aile hikâyenizi anlatmak için

yöntemler, kelimeler ve görseller bulmak.

Bu hikâyeler birbirinden
oldukça farklıydı

ama hepsinin tek bir ortak noktası vardı:

Bir çocuğa duyulan özlemin

ve arayışın hikâyesiydi.

Çocuklarını ne kadar derinden
sevdikleriyle ilgiliydi.

Şu ana kadar araştırmalar
çocukların iyi olduklarını gösteriyor.

Diğer çocuklardan
daha fazla problemleri yok.

Bu aileler aldıkları kararları
anlattıkları hikâyelerle de

doğrulamak istediler.

Çocuklarının aileyi neden bu şekilde
yaratmak istediklerini

anlayacağını umdular.

İçlerinde çocuklarının bunu
onaylamayacağı ve biyolojik olmayan

ebeveynlerini reddedeceği korkusu vardı.

Bu korku anlaşılabilir,

çünkü yaşadığımız dünya çok heteronormatif

ve genetikleştirilmiş.

Dünya hâlâ inanıyor ki

gerçek bir aileyi bir anne, bir baba ve

onlara genetik olarak
bağlantılı çocukları oluşturur.

Şimdi.

Size genç bir oğlandan
bahsetmek istiyorum.

Donörden hayata gelmişti.
Çalışmamız kapsamında değildi.

Babası ile tartıştıkları bir gün

şöyle bağırmış:

"Bana ne yapacağımı mı söylüyorsun?

Babam değilsin bile!"

İşte çalışmamızda ebeveynlerin
tam olarak korktukları da buydu.

Hemen sonrasında oğlan
kötü hissetti ve barıştılar.

Ama daha ilginç olan babanın tepkisiydi.

Diyordu ki

"Bu patlamanın genetik
bağ ile hiçbir ilgisi yok.

Ergenlik ve onun

zorluklarından ibaretti.

O yaşta böyle olur.

Geçecektir."

Bu adam bize gösteriyor ki

bir şeyler yanlış gittiğinde hemen

bunun ailemizin diğerlerinden

biraz farklı olması nedeni ile
olduğunu düşünmemeliyiz.

Her ailede olur böyle şeyler.

Ara sıra

her ebeveyn

yeterince iyi miyim, diye merak eder.

Bu ebeveyn de öyle.

Her şeyin ötesinde
çocukları için en iyisini istediler.

Aynı zamanda merak da ettiler:

Ben gerçekten bir ebeveyn miyim?

Onlar ebeveyn olmadan önce bile
bu konuda tereddütleri vardı.

Tedavinin başlangıcında

danışmanlarını ilk gördüklerinde

danışmanı dikkatle takip ettiler.

Çünkü doğrusunu yapmak istediler.

Üzerinden 10 yıl geçmiş olsa da

onlara verilen tavsiyeleri
hâlâ hatırlıyorlar.

Danışmanları ve aldıkları tavsiyeleri

tekrar düşündüklerinde

bunu tartıştık.

Bir lezbiyen çift dedi ki:

"Oğlumuz 'Bir babam var mı?'

diye sorduğunda

biz de 'Hayır bir baban yok' diyoruz.

O sormadıkça başka da
bir şey söylemeyeceğiz.

Çünkü buna hazır olmayabilir.

Danışman böyle demişti."

Peki.

Bilemiyorum; bu bizim

yanıtlama şeklimizden çok farklı.

''Süt fabrikada mı yapılır?'' sorusu gibi.

Bunu ''Hayır inekten gelir''
diye yanıtlarız

çiftçiden söz ederiz,

sütün markete kadar ulaşmasını anlatırız.

Onlara

''Hayır süt fabrikada yapılmaz.'' demeyiz.

İşte burada tuhaf bir şey oldu.

Elbette çocuklar da bunu fark etti.

Bir çocuk şöyle dedi:

"Ebeveynime bir sürü soru sordum.

Aslında bir tuhaf davrandılar.

Okulda benimle aynı durumda olan
bir arkadaşım var.

Bir sorum olursa gidip ona soruyorum."

Akıllı çocuk.

Sorun çözüldü.

Ama ebeveyn bunu fark etmedi.

Aile içi açık iletişimin ne denli
önemli olduğunu söyleyen danışman

ve ebeveynin aklından geçen kesinlikle

bu değildi.

Tavsiyenin tuhaf olan tarafı buydu.

İnsanlara bir ilaç vermeden
önce delil toplarız.

Testler yaparız.

Takip çalışmaları yaparız.

Haklı olarak ilacın ne yaptığını

insan hayatını nasıl etkiliyor
bilmek isteriz.

Ya tavsiyeler?

Uzmanların teorik olarak doğru gelen

ya da iyi gözüken tavsiyeleri vermeleri

yeterli değil.

Tavsiyenin hastanın yaşamını
iyileştirecek

bir kanıtı olmalı.

İçimdeki filozof bu paradoksu öneriyor:

Tavsiyeleri takip etmeyi bırakmanızı
tavsiye ediyorum.

Ama, evet.

(Alkışlar)

Yanlış gidenin ne olduğunu
anlatmayı burada bitirmeyeceğim.

O ailelerin sıcaklığına haksızlık
etmek istemem.

Kitapları ve çiftliğe
ziyaretleri hatırlıyor musunuz?

Ebeveynler kendileri için
yürüyen şeyler yaptıklarında

mükemmel şeyler yaparlar.

Aile bireyleri olarak
hatırlamanızı isterim ki

şekli ve biçimi ne olursa olsun

ailelerin ihtiyaç duyduğu
sıcak ilişkilerdir.

Bunları yaratmak için
uzman olmamıza gerek yok.

Çoğumuz iyi yapıyor olabiliriz.

Bu çok zor olsa da.

Ara sıra tavsiyede bulunabiliriz.

O durumda

üç şey aklınızda olsun.

Sizin ailenize uygun tavsiyeyi uygulayın.

Unutmayın - uzman olan sizsiniz,
çünkü bu aile yaşantısı sizin.

Son olarak,

yeteneklerinize ve
yaratıcılığınıza inanın,

çünkü bunu kendiniz yapabilirsiniz.

Teşekkür ederim.

(Alkışlar)