Cá heo thông minh tới mức nào? - Lori Marino

Xem đầy đủ: http://ed.ted.com/lessons/how-smart-are-dolphins-lori-marino

Cá heo là một trong những loài động vật thông minh nhất trên Trái Đất. Thực tế, chỉ số phát triển não bộ của chúng (kích thước não so với trung bình cơ thể) chỉ xếp sau loài người. Nhưng chính xác thì chúng thông minh tới mức nào. Lori Marino đã chỉ ra một vài thông tin đáng kinh ngạc về loài động vật này.

Bài học của Lori Marino, minh họa bởi Zedem Media.

Năm 1985, trên chuyến đi
nghiên cứu cá heo của mình

ba nhà nghiên cứu cảm thấy
có chút buồn chán.

Để thay đổi không khí, một người
đóng giả làm Poseidon

ông ta đặt tràng rong biển lên
đầu mình và sau đó ném nó xuống biển.

Một lúc sau, một chú cá heo nổi lên
với chiếc vòng rong biển đội trên đầu.

Tất nhiên, đây có thể chỉ là ngẫu nhiên,

nhưng nó cũng có thể là
chú cá heo đang bắt chước ông ấy.

Đó là vì cá heo là trong số các loài
động vật thông minh nhất trên Trái Đất.

Vậy chính xác thì
chúng thông minh như thế nào?

Giống như cá voi và cá mỏ tròn,

cá heo thuộc nhóm
động vật có vú sống dưới nước

gọi là bộ Cá voi
với 86 loài khác nhau,

có một mối liên kết chung với
động vật móng guốc, hay thú có móng.

Vốn là động vật có vú trên cạn,

bộ cá voi xuống nước lần đầu tiên
vào 55 triệu năm trước

như những động vật ăn thịt
với hàm răng sắc nhọn.

Gần 35 triệu năm trước nhiệt độ thay đổi

đã làm giảm số lượng con mồi.

Một nhóm nhỏ của bộ cá voi vẫn sống sót,

cá voi có răng trở nên nhỏ hơn,
với răng bớt nhọn

nhưng não lớn và phức tạp hơn

để dùng cho những quan hệ xã hội phức tạp,

định hướng và giao tiếp bằng sóng âm.

Quay về hiện tại,

não cá heo bây giờ đã lớn đến mức
chỉ số hình thành não bộ của chúng (EQ)

so sánh kích thước cơ thể và não bộ,

chỉ xếp sau con người.

Cá heo tiến hóa để tồn tại

bằng khả năng quan hệ
xã hội phức tạp,

như săn mồi, đuổi kẻ thù
và kết đôi sinh sản.

Ví dụ như một nhóm cá heo Florida

chúng đi săn cá theo một mô hình hợp tác
phức tạp.

Một chú đảm nhiệm việc "tạo lưới"
tóe bùn lên,

một chú khác gởi tín hiệu cho

đồng loại để xếp thành hàng cùng một lúc
và bắt lũ cá.

Để làm được như thế cần
sự tính toán và hợp tác

và đương nhiên là cần sự
giao tiếp có chủ đích.

Cá heo truyền phương pháp
giao tiếp và các kĩ năng

từ thế hệ này qua thế hệ khác.

Các nhóm cá heo khác nhau lại
có cách giao tiếp,

cách săn mồi và cư xử khác nhau.

Việc truyền tải văn hóa này còn ảnh hưởng
tới việc sử dụng công cụ.

Một nhóm cá heo mõm nhọn ở
ngoài khơi nước Úc

có biệt danh là "Hội cá heo bọt biển"

chúng dùng bọt biển để bảo vệ mũi
khi bơi qua rặng san hô nhọn,

rồi lại chỉ dạy cho con cháu.

Cá heo thậm chí còn hiểu được ngôn ngữ

Khi chúng được dạy ngôn ngữ dựa trên
tiếng còi và dấu hiệu bằng tay,

chúng không những hiểu ý nghĩa của ký hiệu

mà còn hiểu rằng mệnh lệnh đó có nghĩa

điều khác biệt giữa đem
trái banh tới cái vòng

và đem cái vòng tới trái banh.

Vậy nên chúng có thể xử lý hai trong
những điều cơ bản của ngôn ngữ người là:

ký hiệu để diễn tả
sự vật, hành động

và các cú pháp thiết lập những ký hiệu đó.

Cá heo cũng là một trong số ít loài
vượt qua bài kiểm tra về gương chiếu.

Khi chúng nhìn mình qua gương,
chúng nhận ra hình dáng của chúng

và nghiên cứu cho thấy chúng
không những nhận ra cơ thể,

mà còn nhận ra suy nghĩ của chúng,
hay còn gọi là siêu nhận thức

Trong một nghiên cứu,
cá heo so sánh hai âm thanh

có thể nhận ra sự giống, khác nhau hoặc
không chắc chắn.

Giống như con người,

chúng thể hiện sự không chắc chắn
nhiều hơn khi gặp thử thách khó

cho thấy chúng nhận thức được
là chúng biết những gì

và chúng tự tin thế nào về kiến thức đó.

Nhưng điều tuyệt vời nhất về cá heo là

sự động cảm, lòng vị tha và sự gắn bó.

Thói quen giúp đỡ sinh vật bị nạn
đã vượt qua rào cản các loài,

thực tế là nhiều trường hợp

cá heo nâng con người lên mặt nước
để hít thở.

Và như ta, chúng cũng thương tiếc những
con đã chết.

Khi ta xem xét những chứng cứ này,

ta sẽ thắc mắc vì sao con người
vẫn săn thịt cá heo,

đe dọa chúng bởi sự săn bắt
và ô nhiễm môi trường

hay giam chúng để làm xiếc thú.

Câu hỏi không còn là liệu cá heo
có phải là loài thông minh và phức tạp

mà là con người có thể đồng cảm với chúng
đủ để giữ cho chúng được tự do và an toàn.