1
00:00:07,176 --> 00:00:12,117
Năm 1985, trên chuyến đi
nghiên cứu cá heo của mình

2
00:00:12,117 --> 00:00:13,662
ba nhà nghiên cứu cảm thấy 
có chút buồn chán.

3
00:00:13,662 --> 00:00:16,913
Để thay đổi không khí, một người 
đóng giả làm Poseidon

4
00:00:16,913 --> 00:00:21,565
ông ta đặt tràng rong biển lên 
đầu mình và sau đó ném nó xuống biển.

5
00:00:21,565 --> 00:00:26,523
Một lúc sau, một chú cá heo nổi lên
với chiếc vòng rong biển đội trên đầu.

6
00:00:26,523 --> 00:00:29,274
Tất nhiên, đây có thể chỉ là ngẫu nhiên,

7
00:00:29,274 --> 00:00:35,255
nhưng nó cũng có thể là 
chú cá heo đang bắt chước ông ấy.

8
00:00:35,255 --> 00:00:39,940
Đó là vì cá heo là trong số các loài 
động vật thông minh nhất trên Trái Đất.

9
00:00:39,940 --> 00:00:42,990
Vậy chính xác thì 
chúng thông minh như thế nào?

10
00:00:42,990 --> 00:00:45,108
Giống như cá voi và cá mỏ tròn,

11
00:00:45,108 --> 00:00:47,709
cá heo thuộc nhóm 
động vật có vú sống dưới nước

12
00:00:47,709 --> 00:00:52,540
gọi là bộ Cá voi
với 86 loài khác nhau,

13
00:00:52,540 --> 00:00:57,104
có một mối liên kết chung với
động vật móng guốc, hay thú có móng.

14
00:00:57,104 --> 00:00:59,500
Vốn là động vật có vú trên cạn,

15
00:00:59,500 --> 00:01:04,160
bộ cá voi xuống nước lần đầu tiên
vào 55 triệu năm trước

16
00:01:04,198 --> 00:01:06,791
như những động vật ăn thịt
với hàm răng sắc nhọn.

17
00:01:06,791 --> 00:01:11,550
Gần 35 triệu năm trước nhiệt độ thay đổi

18
00:01:11,550 --> 00:01:14,568
đã làm giảm số lượng con mồi.

19
00:01:14,568 --> 00:01:17,686
Một nhóm nhỏ của bộ cá voi vẫn sống sót,

20
00:01:17,686 --> 00:01:22,103
cá voi có răng trở nên nhỏ hơn,
với răng bớt nhọn

21
00:01:22,103 --> 00:01:25,538
nhưng não lớn và phức tạp hơn

22
00:01:25,538 --> 00:01:28,238
để dùng cho những quan hệ xã hội phức tạp,

23
00:01:28,238 --> 00:01:31,893
định hướng và giao tiếp bằng sóng âm.

24
00:01:31,893 --> 00:01:33,466
Quay về hiện tại,

25
00:01:33,466 --> 00:01:38,227
não cá heo bây giờ đã lớn đến mức
chỉ số hình thành não bộ của chúng (EQ)

26
00:01:38,227 --> 00:01:41,566
so sánh kích thước cơ thể và não bộ,

27
00:01:41,566 --> 00:01:43,855
chỉ xếp sau con người.

28
00:01:43,855 --> 00:01:46,603
Cá heo tiến hóa để tồn tại

29
00:01:46,603 --> 00:01:49,844
bằng khả năng quan hệ
xã hội phức tạp,

30
00:01:49,844 --> 00:01:54,021
như săn mồi, đuổi kẻ thù
và kết đôi sinh sản.

31
00:01:54,021 --> 00:01:56,728
Ví dụ như một nhóm cá heo Florida

32
00:01:56,728 --> 00:02:01,023
chúng đi săn cá theo một mô hình hợp tác
phức tạp.

33
00:02:01,023 --> 00:02:04,785
Một chú đảm nhiệm việc "tạo lưới"
tóe bùn lên,

34
00:02:04,785 --> 00:02:06,647
một chú khác gởi tín hiệu cho

35
00:02:06,647 --> 00:02:12,075
đồng loại để xếp thành hàng cùng một lúc
và bắt lũ cá.

36
00:02:12,075 --> 00:02:16,223
Để làm được như thế cần
sự tính toán và hợp tác

37
00:02:16,223 --> 00:02:20,521
và đương nhiên là cần sự
giao tiếp có chủ đích.

38
00:02:20,521 --> 00:02:24,025
Cá heo truyền phương pháp
giao tiếp và các kĩ năng

39
00:02:24,025 --> 00:02:26,046
từ thế hệ này qua thế hệ khác.

40
00:02:26,046 --> 00:02:30,157
Các nhóm cá heo khác nhau lại
có cách giao tiếp,

41
00:02:30,157 --> 00:02:33,237
cách săn mồi và cư xử khác nhau.

42
00:02:33,237 --> 00:02:37,510
Việc truyền tải văn hóa này còn ảnh hưởng
tới việc sử dụng công cụ.

43
00:02:37,510 --> 00:02:41,303
Một nhóm cá heo mõm nhọn ở
ngoài khơi nước Úc

44
00:02:41,303 --> 00:02:43,514
có biệt danh là "Hội cá heo bọt biển"

45
00:02:43,514 --> 00:02:49,073
chúng dùng bọt biển để bảo vệ mũi
khi bơi qua rặng san hô nhọn,

46
00:02:49,073 --> 00:02:51,859
rồi lại chỉ dạy cho con cháu.

47
00:02:51,859 --> 00:02:54,954
Cá heo thậm chí còn hiểu được ngôn ngữ

48
00:02:54,954 --> 00:02:58,068
Khi chúng được dạy ngôn ngữ dựa trên
tiếng còi và dấu hiệu bằng tay,

49
00:02:58,068 --> 00:03:00,544
chúng không những hiểu ý nghĩa của ký hiệu

50
00:03:00,544 --> 00:03:02,849
mà còn hiểu rằng mệnh lệnh đó có nghĩa

51
00:03:02,849 --> 00:03:05,353
điều khác biệt giữa đem
trái banh tới cái vòng

52
00:03:05,353 --> 00:03:07,633
và đem cái vòng tới trái banh.

53
00:03:07,633 --> 00:03:11,974
Vậy nên chúng có thể xử lý hai trong
những điều cơ bản của ngôn ngữ người là:

54
00:03:11,974 --> 00:03:14,571
ký hiệu để diễn tả
sự vật, hành động

55
00:03:14,571 --> 00:03:18,556
và các cú pháp thiết lập những ký hiệu đó.

56
00:03:18,556 --> 00:03:22,772
Cá heo cũng là một trong số ít loài
vượt qua bài kiểm tra về gương chiếu.

57
00:03:22,772 --> 00:03:27,719
Khi chúng nhìn mình qua gương,
chúng nhận ra hình dáng của chúng

58
00:03:27,719 --> 00:03:31,786
và nghiên cứu cho thấy chúng
không những nhận ra cơ thể,

59
00:03:31,786 --> 00:03:36,956
mà còn nhận ra suy nghĩ của chúng,
hay còn gọi là siêu nhận thức

60
00:03:36,956 --> 00:03:39,653
Trong một nghiên cứu,
cá heo so sánh hai âm thanh

61
00:03:39,653 --> 00:03:44,371
có thể nhận ra sự giống, khác nhau hoặc
không chắc chắn.

62
00:03:44,371 --> 00:03:45,625
Giống như con người,

63
00:03:45,625 --> 00:03:49,384
chúng thể hiện sự không chắc chắn 
nhiều hơn khi gặp thử thách khó

64
00:03:49,384 --> 00:03:51,572
cho thấy chúng nhận thức được
là chúng biết những gì

65
00:03:51,572 --> 00:03:54,557
và chúng tự tin thế nào về kiến thức đó.

66
00:03:54,557 --> 00:03:57,443
Nhưng điều tuyệt vời nhất về cá heo là

67
00:03:57,443 --> 00:04:01,172
sự động cảm, lòng vị tha và sự gắn bó.

68
00:04:01,172 --> 00:04:05,982
Thói quen giúp đỡ sinh vật bị nạn
đã vượt qua rào cản các loài,

69
00:04:05,982 --> 00:04:07,817
thực tế là nhiều trường hợp

70
00:04:07,817 --> 00:04:11,476
cá heo nâng con người lên mặt nước
để hít thở.

71
00:04:11,476 --> 00:04:14,142
Và như ta, chúng cũng thương tiếc những
con đã chết.

72
00:04:14,142 --> 00:04:16,353
Khi ta xem xét những chứng cứ này,

73
00:04:16,353 --> 00:04:19,669
ta sẽ thắc mắc vì sao con người
vẫn săn thịt cá heo,

74
00:04:19,669 --> 00:04:22,176
đe dọa chúng bởi sự săn bắt
và ô nhiễm môi trường

75
00:04:22,176 --> 00:04:25,028
hay giam chúng để làm xiếc thú.

76
00:04:25,028 --> 00:04:30,264
Câu hỏi không còn là liệu cá heo
có phải là loài thông minh và phức tạp

77
00:04:30,264 --> 00:04:34,601
mà là con người có thể đồng cảm với chúng
đủ để giữ cho chúng được tự do và an toàn.