WEBVTT 00:00:07.176 --> 00:00:12.117 Năm 1985, trên chuyến đi nghiên cứu cá heo của mình 00:00:12.117 --> 00:00:13.662 ba nhà nghiên cứu cảm thấy có chút buồn chán. 00:00:13.662 --> 00:00:16.913 Để thay đổi không khí, một người đóng giả làm Poseidon 00:00:16.913 --> 00:00:21.565 ông ta đặt tràng rong biển lên đầu mình và sau đó ném nó xuống biển. 00:00:21.565 --> 00:00:26.523 Một lúc sau, một chú cá heo nổi lên với chiếc vòng rong biển đội trên đầu. 00:00:26.523 --> 00:00:29.274 Tất nhiên, đây có thể chỉ là ngẫu nhiên, 00:00:29.274 --> 00:00:35.255 nhưng nó cũng có thể là chú cá heo đang bắt chước ông ấy. 00:00:35.255 --> 00:00:39.940 Đó là vì cá heo là trong số các loài động vật thông minh nhất trên Trái Đất. 00:00:39.940 --> 00:00:42.990 Vậy chính xác thì chúng thông minh như thế nào? 00:00:42.990 --> 00:00:45.108 Giống như cá voi và cá mỏ tròn, 00:00:45.108 --> 00:00:47.709 cá heo thuộc nhóm động vật có vú sống dưới nước 00:00:47.709 --> 00:00:52.540 gọi là bộ Cá voi với 86 loài khác nhau, 00:00:52.540 --> 00:00:57.104 có một mối liên kết chung với động vật móng guốc, hay thú có móng. 00:00:57.104 --> 00:00:59.500 Vốn là động vật có vú trên cạn, 00:00:59.500 --> 00:01:04.160 bộ cá voi xuống nước lần đầu tiên vào 55 triệu năm trước 00:01:04.198 --> 00:01:06.791 như những động vật ăn thịt với hàm răng sắc nhọn. 00:01:06.791 --> 00:01:11.550 Gần 35 triệu năm trước nhiệt độ thay đổi 00:01:11.550 --> 00:01:14.568 đã làm giảm số lượng con mồi. 00:01:14.568 --> 00:01:17.686 Một nhóm nhỏ của bộ cá voi vẫn sống sót, 00:01:17.686 --> 00:01:22.103 cá voi có răng trở nên nhỏ hơn, với răng bớt nhọn 00:01:22.103 --> 00:01:25.538 nhưng não lớn và phức tạp hơn 00:01:25.538 --> 00:01:28.238 để dùng cho những quan hệ xã hội phức tạp, 00:01:28.238 --> 00:01:31.893 định hướng và giao tiếp bằng sóng âm. 00:01:31.893 --> 00:01:33.466 Quay về hiện tại, 00:01:33.466 --> 00:01:38.227 não cá heo bây giờ đã lớn đến mức chỉ số hình thành não bộ của chúng (EQ) 00:01:38.227 --> 00:01:41.566 so sánh kích thước cơ thể và não bộ, 00:01:41.566 --> 00:01:43.855 chỉ xếp sau con người. 00:01:43.855 --> 00:01:46.603 Cá heo tiến hóa để tồn tại 00:01:46.603 --> 00:01:49.844 bằng khả năng quan hệ xã hội phức tạp, 00:01:49.844 --> 00:01:54.021 như săn mồi, đuổi kẻ thù và kết đôi sinh sản. 00:01:54.021 --> 00:01:56.728 Ví dụ như một nhóm cá heo Florida 00:01:56.728 --> 00:02:01.023 chúng đi săn cá theo một mô hình hợp tác phức tạp. 00:02:01.023 --> 00:02:04.785 Một chú đảm nhiệm việc "tạo lưới" tóe bùn lên, 00:02:04.785 --> 00:02:06.647 một chú khác gởi tín hiệu cho 00:02:06.647 --> 00:02:12.075 đồng loại để xếp thành hàng cùng một lúc và bắt lũ cá. 00:02:12.075 --> 00:02:16.223 Để làm được như thế cần sự tính toán và hợp tác 00:02:16.223 --> 00:02:20.521 và đương nhiên là cần sự giao tiếp có chủ đích. 00:02:20.521 --> 00:02:24.025 Cá heo truyền phương pháp giao tiếp và các kĩ năng 00:02:24.025 --> 00:02:26.046 từ thế hệ này qua thế hệ khác. 00:02:26.046 --> 00:02:30.157 Các nhóm cá heo khác nhau lại có cách giao tiếp, 00:02:30.157 --> 00:02:33.237 cách săn mồi và cư xử khác nhau. 00:02:33.237 --> 00:02:37.510 Việc truyền tải văn hóa này còn ảnh hưởng tới việc sử dụng công cụ. 00:02:37.510 --> 00:02:41.303 Một nhóm cá heo mõm nhọn ở ngoài khơi nước Úc 00:02:41.303 --> 00:02:43.514 có biệt danh là "Hội cá heo bọt biển" 00:02:43.514 --> 00:02:49.073 chúng dùng bọt biển để bảo vệ mũi khi bơi qua rặng san hô nhọn, 00:02:49.073 --> 00:02:51.859 rồi lại chỉ dạy cho con cháu. 00:02:51.859 --> 00:02:54.954 Cá heo thậm chí còn hiểu được ngôn ngữ 00:02:54.954 --> 00:02:58.068 Khi chúng được dạy ngôn ngữ dựa trên tiếng còi và dấu hiệu bằng tay, 00:02:58.068 --> 00:03:00.544 chúng không những hiểu ý nghĩa của ký hiệu 00:03:00.544 --> 00:03:02.849 mà còn hiểu rằng mệnh lệnh đó có nghĩa 00:03:02.849 --> 00:03:05.353 điều khác biệt giữa đem trái banh tới cái vòng 00:03:05.353 --> 00:03:07.633 và đem cái vòng tới trái banh. 00:03:07.633 --> 00:03:11.974 Vậy nên chúng có thể xử lý hai trong những điều cơ bản của ngôn ngữ người là: 00:03:11.974 --> 00:03:14.571 ký hiệu để diễn tả sự vật, hành động 00:03:14.571 --> 00:03:18.556 và các cú pháp thiết lập những ký hiệu đó. 00:03:18.556 --> 00:03:22.772 Cá heo cũng là một trong số ít loài vượt qua bài kiểm tra về gương chiếu. 00:03:22.772 --> 00:03:27.719 Khi chúng nhìn mình qua gương, chúng nhận ra hình dáng của chúng 00:03:27.719 --> 00:03:31.786 và nghiên cứu cho thấy chúng không những nhận ra cơ thể, 00:03:31.786 --> 00:03:36.956 mà còn nhận ra suy nghĩ của chúng, hay còn gọi là siêu nhận thức 00:03:36.956 --> 00:03:39.653 Trong một nghiên cứu, cá heo so sánh hai âm thanh 00:03:39.653 --> 00:03:44.371 có thể nhận ra sự giống, khác nhau hoặc không chắc chắn. 00:03:44.371 --> 00:03:45.625 Giống như con người, 00:03:45.625 --> 00:03:49.384 chúng thể hiện sự không chắc chắn nhiều hơn khi gặp thử thách khó 00:03:49.384 --> 00:03:51.572 cho thấy chúng nhận thức được là chúng biết những gì 00:03:51.572 --> 00:03:54.557 và chúng tự tin thế nào về kiến thức đó. 00:03:54.557 --> 00:03:57.443 Nhưng điều tuyệt vời nhất về cá heo là 00:03:57.443 --> 00:04:01.172 sự động cảm, lòng vị tha và sự gắn bó. 00:04:01.172 --> 00:04:05.982 Thói quen giúp đỡ sinh vật bị nạn đã vượt qua rào cản các loài, 00:04:05.982 --> 00:04:07.817 thực tế là nhiều trường hợp 00:04:07.817 --> 00:04:11.476 cá heo nâng con người lên mặt nước để hít thở. 00:04:11.476 --> 00:04:14.142 Và như ta, chúng cũng thương tiếc những con đã chết. 00:04:14.142 --> 00:04:16.353 Khi ta xem xét những chứng cứ này, 00:04:16.353 --> 00:04:19.669 ta sẽ thắc mắc vì sao con người vẫn săn thịt cá heo, 00:04:19.669 --> 00:04:22.176 đe dọa chúng bởi sự săn bắt và ô nhiễm môi trường 00:04:22.176 --> 00:04:25.028 hay giam chúng để làm xiếc thú. 00:04:25.028 --> 00:04:30.264 Câu hỏi không còn là liệu cá heo có phải là loài thông minh và phức tạp 00:04:30.264 --> 00:04:34.601 mà là con người có thể đồng cảm với chúng đủ để giữ cho chúng được tự do và an toàn.