Return to Video

Teleskop fırlatmanın bedeli

  • 0:01 - 0:04
    Ben teleskop üreten bir gökbilimciyim.
  • 0:05 - 0:09
    Teleskop üretiyorum
    çünkü birincisi muazzamlar.
  • 0:09 - 0:11
    İkinci sebep ise şu,
  • 0:11 - 0:15
    bence evrenle ilgili yeni bir şey
    keşfetmek istediğinizde
  • 0:15 - 0:18
    evrene yeni bir açıdan
    bakmanız gerekir.
  • 0:18 - 0:20
    Astronomideki yeni teknolojiler,
  • 0:20 - 0:24
    lenslerden, fotoğrafik plakalardan tutun
  • 0:24 - 0:26
    uzay teleskoplarına kadar,
  • 0:26 - 0:29
    evreni görmek için bize yeni yollar sundu
  • 0:29 - 0:32
    ve bulunduğumuz yere dair doğrudan
  • 0:32 - 0:33
    yeni anlayış kazandırdı.
  • 0:35 - 0:37
    Fakat bu keşiflerin bir bedeli var.
  • 0:37 - 0:41
    Hubble Uzay Teleskobu fikir olmaktan çıkıp
  • 0:41 - 0:45
    yörüngeye oturtulsun diye
    binlerce insan ve 44 yıl gerekti.
  • 0:45 - 0:47
    Zaman lazım,
  • 0:47 - 0:49
    başarısızlığa tahammül lazım,
  • 0:49 - 0:51
    her bir insanın her gün
  • 0:51 - 0:54
    pes etmemeyi seçmesi lazım.
  • 0:54 - 0:57
    Bu seçimin çok zor olduğunu biliyorum
    çünkü ben de yaşıyorum.
  • 0:57 - 1:03
    İşimin gerçeği şu, neredeyse sürekli
    başarısız olup yine de pes etmiyorum
  • 1:03 - 1:06
    çünkü teleskoplar böyle üretilir.
  • 1:07 - 1:09
    Yapılışına katkıda bulunduğum teleskop
  • 1:09 - 1:14
    zayıf galaksiler arası ortamda
    kızıla kayan emisyon balonu,
  • 1:14 - 1:16
    zor bir söylenişi var,
  • 1:16 - 1:17
    biz de ona FIREBall diyoruz.
  • 1:17 - 1:21
    Bu arada merak etmeyin,
    hikâyenin sonunda patlamıyor.
  • 1:22 - 1:25
    FIREBall üzerinde 10 seneden
    fazladır çalışıyorum.
  • 1:25 - 1:28
    Şu anda ise üretimini gerçekleştiren
    harika bir ekibe liderlik ediyorum.
  • 1:28 - 1:33
    FIREBall bilinen en zayıf yapılardan
    birini gözlemlemek için tasarlandı:
  • 1:33 - 1:36
    devasa hidrojen gazı bulutlarını.
  • 1:36 - 1:38
    Bu bulutlar kocaman.
  • 1:38 - 1:40
    Hayal ettiğiniz her şeyden daha büyükler.
  • 1:40 - 1:42
    Devasalar.
  • 1:42 - 1:45
    Devasa hidrojen bulutları galaksilerin
    içine ve dışına doğru akar.
  • 1:46 - 1:47
    FIREBall üzerine çalışıyorum
  • 1:47 - 1:51
    çünkü asıl isteğim evrene bakışımızı
  • 1:51 - 1:54
    yıldızların ışık saçtığı bir evrenden alıp
  • 1:54 - 1:59
    var olan her atomu görüp ölçebileceğimiz
    bir evrene doğru çekmek.
  • 2:00 - 2:01
    Tek yapmak istediğim bu.
  • 2:01 - 2:03
    (Gülme sesleri)
  • 2:03 - 2:05
    Bu atomların en azından
    birkaçını gözlemlemek
  • 2:05 - 2:09
    galaksilerin neden öyle göründüklerini
    anlamamız açısından elzem.
  • 2:09 - 2:11
    Hidrojen gazının
  • 2:11 - 2:15
    nasıl bir galaksiye girerek
    yıldız oluşturduğunu bilmek istiyorum.
  • 2:16 - 2:19
    FIREBall üzerine çalışmaya
    2008 yılında başladım.
  • 2:19 - 2:21
    Teleskop üzerine değil,
    teleskopların kalbi denebilecek
  • 2:21 - 2:24
    ışık sensörü üzerine çalışıyordum.
  • 2:24 - 2:27
    Dahil olduğum ekip, NASA'nın
    Jet Propulsion Laboratory merkezinde
  • 2:27 - 2:29
    bu yeni sensörü geliştiriyordu.
  • 2:30 - 2:34
    Amacımız bu sensörün
    hidrojen gazının tespitinde
  • 2:34 - 2:36
    çok iyi bir iş çıkaracağını kanıtlamaktı.
  • 2:37 - 2:38
    Bu çalışmamda
  • 2:38 - 2:45
    çok ama çok pahalı
    birkaç sensörü mahvettim.
  • 2:45 - 2:47
    Çünkü kullandığım makinanın
    plazma oluşturup
  • 2:47 - 2:51
    içine koyduğumuz her elektrikli şeye
    kısa devre yaptırdığını fark etmemiştim.
  • 2:51 - 2:54
    Farklı bir makina kullandık,
    başka zorluklarla karşılaştık,
  • 2:54 - 2:56
    doğru olanı yapmak yıllarımızı aldı.
  • 2:56 - 2:59
    Fakat ilk sensörün çalışması
  • 2:59 - 3:01
    harikuladeydi.
  • 3:01 - 3:05
    Sensörlerimiz artık
    önceki teknolojiden on kat daha iyi
  • 3:05 - 3:08
    ve şu an her türden
    yeni teleskoba yerleştiriliyorlar.
  • 3:08 - 3:13
    Sensörlerimiz evreni ve evrendeki yerimizi
    yeni bir açıdan görmemizi sağlayacak.
  • 3:14 - 3:16
    Sensörler hallolduğuna göre
  • 3:16 - 3:17
    sıra teleskop üretmedeydi.
  • 3:17 - 3:21
    Her teleskop kadar
    FIREBall da garip bir yapı
  • 3:21 - 3:24
    çünkü ne uzayda duruyor
    ne de yerde.
  • 3:24 - 3:28
    Onun yerine, dev bir balondan
    kabloyla asılı.
  • 3:28 - 3:31
    Sadece bir gece gözlem yapıyor,
  • 3:31 - 3:33
    stratosferde kırk km yükseklikte,
  • 3:33 - 3:36
    uzayın hemen sınırında bulunuyor.
  • 3:36 - 3:41
    Sebebi kısmen şu: Uzay sınırı
    uzayın kendisinden daha az maliyetli.
  • 3:41 - 3:42
    (Gülüşmeler)
  • 3:42 - 3:46
    Yapımında tabii pek çok aksaklık yaşadık:
  • 3:47 - 3:48
    Aynalar çalışmadı,
  • 3:48 - 3:50
    çizik aynaları yeniden üretmek gerekti,
  • 3:51 - 3:52
    soğutma sistemi bozuldu,
  • 3:52 - 3:54
    sistemi baştan yapmak zorunda kaldık,
  • 3:55 - 4:01
    kalibrasyon arızalandı,
    tekrar tekrar testler yaptık.
  • 4:01 - 4:03
    Hayatta ummayacağınız
    aksaklıklar da olmadı değil:
  • 4:03 - 4:07
    Bir gün bir baktık ki çok sevimli ama
    bir o kadar da öfkeli bir doğan yavrusu
  • 4:07 - 4:09
    spektograf tankımıza konmuş.
  • 4:09 - 4:10
    (Gülüşmeler)
  • 4:10 - 4:12
    Dürüst olmak gerekirse
    projenin tarihindeki
  • 4:12 - 4:14
    en muhteşem gün o gündü.
  • 4:14 - 4:15
    (Gülüşmeler)
  • 4:15 - 4:18
    O doğanı gerçekten çok sevmiştim.
  • 4:18 - 4:21
    Doğanın hasarı giderildi, teleskobu yaptık
  • 4:21 - 4:24
    Ağustos 2017'de fırlatmayı denedik
  • 4:24 - 4:26
    ancak New Mexico çölündeki
  • 4:26 - 4:31
    altı hafta aralıksız süren
    yağış yüzünden fırlatamadık.
  • 4:31 - 4:33
    (Gülüşmeler)
  • 4:33 - 4:35
    Keyfimiz kaçsa da tekrar sahaya çıktık,
  • 4:35 - 4:38
    Ağustos 2018'di. Onuncu yıldı.
  • 4:38 - 4:41
    22 Eylül sabahı en sonunda
  • 4:45 - 4:47
    teleskobu fırlatmayı başardık.
  • 4:48 - 4:52
    (Alkış)
  • 4:52 - 4:57
    Bu projeye kendimden çok şey verdim,
    tüm hayatımı ortaya koydum.
  • 4:57 - 5:00
    Ama hâlâ gerçekleştiğine
    inanmakta zorlanıyorum.
  • 5:01 - 5:07
    O gün balonumuzun
    gün batımında çekilen bir fotoğrafı var.
  • 5:07 - 5:08
    Ucunda FIREBall sarkıyor,
  • 5:08 - 5:10
    Ay'ın neredeyse dolunay hâli.
  • 5:10 - 5:11
    Bu fotoğrafa bayılıyorum.
  • 5:11 - 5:14
    Çok seviyorum.
  • 5:15 - 5:16
    Ama fotoğrafa baktığımda
  • 5:16 - 5:18
    ağlayasım geliyor
  • 5:19 - 5:23
    çünkü bu balonlar tamamen şişirilince
    yuvarlak olurlar,
  • 5:23 - 5:25
    ancak bu öyle olmadı.
  • 5:25 - 5:27
    Şekli gözyaşına benziyor.
  • 5:27 - 5:30
    Sebebi, içerisinde bir delik olması.
  • 5:31 - 5:33
    Bazen balonlar da başarısız olur.
  • 5:34 - 5:36
    FIREBall, New Mexico çölüne
    zorunlu iniş yaptı
  • 5:36 - 5:39
    ve biz istediğimiz veriyi elde edemedik.
  • 5:39 - 5:42
    O günün sonunda kendi kendime dedim ki:
  • 5:43 - 5:44
    "Niye yapıyorum ben bunu?"
  • 5:46 - 5:49
    O günden beri sebebi üzerine çok düşündüm.
  • 5:49 - 5:54
    Sonunda şunu fark ettim,
    benim tüm işim
  • 5:54 - 5:55
    bozulup başarısız olan,
  • 5:55 - 5:58
    anlamadığımız bir sebepten başarısız olan,
  • 5:58 - 6:00
    en baştaki yanlışımız yüzünden
    başarısız olan
  • 6:00 - 6:01
    şeylerle alakalı.
  • 6:02 - 6:04
    Hubble'ı yapan
    binlerce insanı düşünüyorum
  • 6:04 - 6:06
    ve ne çok başarısızlığa katlandıklarını.
  • 6:06 - 6:09
    Yürek parçalayıcı,
    sayısız başarısızlığa uğradılar,
  • 6:09 - 6:11
    uzaydayken bile.
  • 6:11 - 6:15
    Fakat bu başarısızlıkların hiçbiri
    pes etmeleri için bir sebep değildi.
  • 6:16 - 6:17
    İşimi sevme nedenimi düşünüyorum
  • 6:17 - 6:20
    Evrende ne olup bittiğini
    öğrenmek istiyorum.
  • 6:20 - 6:22
    Sizler de evrende ne olup bittiğini
    öğrenmek istiyorsunuz.
  • 6:22 - 6:25
    O hidrojenle ilgili meseleyi
    öğrenmek istiyorum.
  • 6:26 - 6:29
    Keşif denen şeyin çoğunlukla
    başarılı olmayan şeyleri
  • 6:29 - 6:31
    bulma süreci olduğunu anladım,
  • 6:31 - 6:35
    ve bilginin sınırlarını zorladıkça
    başarısızlığın kaçınılmaz olduğunu.
  • 6:35 - 6:37
    İşte yapmak istediğim şey bu.
  • 6:37 - 6:39
    Bu yüzden pes etmemeyi seçiyorum.
  • 6:40 - 6:42
    Ekibimiz ise
  • 6:42 - 6:46
    bizden önce bir şeyler üretmeyi başarmış
    diğer herkesin yaptığını yapacak:
  • 6:46 - 6:47
    Yeniden deneyecek.
  • 6:47 - 6:48
    2020 yılında.
  • 6:49 - 6:54
    Bugün bir başarısızlık gibi görünebilir,
    ki gerçekten öyle,
  • 6:54 - 6:56
    başarısızlık olarak da kalacak
  • 6:56 - 6:58
    eğer ben pes edersem.
  • 6:58 - 6:59
    Çok teşekkür ederim.
  • 6:59 - 7:05
    (Alkış)
Title:
Teleskop fırlatmanın bedeli
Speaker:
Erika Hamden
Description:

TED Fellow ve gökbilimci Erika Hamden yıldızların nasıl yaratıldığı sorusuna cevap aramak üzere uzay sınırına yerleştirilmiş dev bir balonun ucuna asılı FIREBall isimli teleskobu üreten ekibe liderlik ediyor. Bize teleskobun fikir olmaktan çıkıp yörüngeye oturtulması sürecinin on yıllık inişli çıkışlı hikayesini anlatırken bilgininin sınırlarını zorladığınızda başarısızlığın kaçınılmaz olduğunu da gösteriyor.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
07:18

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.