0:00:01.070,0:00:03.791
Ben teleskop üreten bir gökbilimciyim.

0:00:04.563,0:00:08.524
Teleskop üretiyorum [br]çünkü birincisi muazzamlar.

0:00:09.281,0:00:11.330
İkinci sebep ise şu,

0:00:11.354,0:00:15.062
bence evrenle ilgili yeni bir şey [br]keşfetmek istediğinizde

0:00:15.086,0:00:17.564
evrene yeni bir açıdan[br]bakmanız gerekir.

0:00:18.378,0:00:20.227
Astronomideki yeni teknolojiler,

0:00:20.251,0:00:23.849
lenslerden, fotoğrafik plakalardan tutun

0:00:23.873,0:00:26.288
uzay teleskoplarına kadar,

0:00:26.312,0:00:29.404
evreni görmek için bize yeni yollar sundu

0:00:29.428,0:00:32.133
ve bulunduğumuz yere dair doğrudan

0:00:32.157,0:00:33.307
yeni anlayış kazandırdı.

0:00:34.663,0:00:37.038
Fakat bu keşiflerin bir bedeli var.

0:00:37.450,0:00:41.091
Hubble Uzay Teleskobu fikir olmaktan çıkıp

0:00:41.115,0:00:44.924
yörüngeye oturtulsun diye[br]binlerce insan ve 44 yıl gerekti.

0:00:45.380,0:00:46.903
Zaman lazım,

0:00:46.927,0:00:48.745
başarısızlığa tahammül lazım,

0:00:48.769,0:00:50.707
her bir insanın her gün

0:00:50.731,0:00:53.501
pes etmemeyi seçmesi lazım.

0:00:54.247,0:00:57.196
Bu seçimin çok zor olduğunu biliyorum[br]çünkü ben de yaşıyorum.

0:00:57.220,0:01:03.278
İşimin gerçeği şu, neredeyse sürekli[br]başarısız olup yine de pes etmiyorum

0:01:03.302,0:01:05.684
çünkü teleskoplar böyle üretilir.

0:01:06.754,0:01:08.593
Yapılışına katkıda bulunduğum teleskop

0:01:08.617,0:01:13.873
zayıf galaksiler arası ortamda[br]kızıla kayan emisyon balonu,

0:01:13.897,0:01:15.516
zor bir söylenişi var,

0:01:15.540,0:01:16.895
biz de ona FIREBall diyoruz.

0:01:16.919,0:01:20.678
Bu arada merak etmeyin, [br]hikâyenin sonunda patlamıyor.

0:01:22.137,0:01:24.648
FIREBall üzerinde 10 seneden[br]fazladır çalışıyorum.

0:01:24.672,0:01:28.109
Şu anda ise üretimini gerçekleştiren [br]harika bir ekibe liderlik ediyorum.

0:01:28.481,0:01:32.871
FIREBall bilinen en zayıf yapılardan [br]birini gözlemlemek için tasarlandı:

0:01:32.895,0:01:35.775
devasa hidrojen gazı bulutlarını.

0:01:36.435,0:01:37.734
Bu bulutlar kocaman.

0:01:37.758,0:01:40.296
Hayal ettiğiniz her şeyden daha büyükler.

0:01:40.320,0:01:41.505
Devasalar.

0:01:41.529,0:01:44.849
Devasa hidrojen bulutları galaksilerin [br]içine ve dışına doğru akar.

0:01:45.521,0:01:47.369
FIREBall üzerine çalışıyorum

0:01:47.393,0:01:50.577
çünkü asıl isteğim evrene bakışımızı

0:01:50.601,0:01:53.765
yıldızların ışık saçtığı bir evrenden alıp

0:01:53.789,0:01:59.157
var olan her atomu görüp ölçebileceğimiz [br]bir evrene doğru çekmek.

0:01:59.711,0:02:01.192
Tek yapmak istediğim bu.

0:02:01.216,0:02:03.208
(Gülme sesleri)

0:02:03.232,0:02:05.442
Bu atomların en azından[br]birkaçını gözlemlemek

0:02:05.466,0:02:09.237
galaksilerin neden öyle göründüklerini [br]anlamamız açısından elzem.

0:02:09.261,0:02:10.603
Hidrojen gazının

0:02:10.627,0:02:14.615
nasıl bir galaksiye girerek[br]yıldız oluşturduğunu bilmek istiyorum.

0:02:15.909,0:02:18.516
FIREBall üzerine çalışmaya [br]2008 yılında başladım.

0:02:18.540,0:02:21.438
Teleskop üzerine değil, [br]teleskopların kalbi denebilecek

0:02:21.462,0:02:23.541
ışık sensörü üzerine çalışıyordum.

0:02:24.153,0:02:27.209
Dahil olduğum ekip, NASA'nın[br]Jet Propulsion Laboratory merkezinde

0:02:27.209,0:02:28.867
bu yeni sensörü geliştiriyordu.

0:02:29.710,0:02:33.866
Amacımız bu sensörün [br]hidrojen gazının tespitinde

0:02:33.890,0:02:35.930
çok iyi bir iş çıkaracağını kanıtlamaktı.

0:02:36.618,0:02:37.991
Bu çalışmamda

0:02:38.015,0:02:45.011
çok ama çok pahalı [br]birkaç sensörü mahvettim.

0:02:45.035,0:02:47.142
Çünkü kullandığım makinanın[br]plazma oluşturup

0:02:47.166,0:02:50.968
içine koyduğumuz her elektrikli şeye[br]kısa devre yaptırdığını fark etmemiştim.

0:02:51.414,0:02:54.183
Farklı bir makina kullandık,[br]başka zorluklarla karşılaştık,

0:02:54.207,0:02:56.184
doğru olanı yapmak yıllarımızı aldı.

0:02:56.208,0:02:58.852
Fakat ilk sensörün çalışması

0:02:58.876,0:03:01.074
harikuladeydi.

0:03:01.098,0:03:05.005
Sensörlerimiz artık[br]önceki teknolojiden on kat daha iyi

0:03:05.029,0:03:07.977
ve şu an her türden [br]yeni teleskoba yerleştiriliyorlar.

0:03:08.001,0:03:12.899
Sensörlerimiz evreni ve evrendeki yerimizi[br]yeni bir açıdan görmemizi sağlayacak.

0:03:14.035,0:03:16.120
Sensörler hallolduğuna göre

0:03:16.144,0:03:17.470
sıra teleskop üretmedeydi.

0:03:17.494,0:03:21.108
Her teleskop kadar [br]FIREBall da garip bir yapı

0:03:21.132,0:03:24.124
çünkü ne uzayda duruyor[br]ne de yerde.

0:03:24.148,0:03:27.636
Onun yerine, dev bir balondan [br]kabloyla asılı.

0:03:27.660,0:03:30.685
Sadece bir gece gözlem yapıyor,

0:03:30.709,0:03:33.468
stratosferde kırk km yükseklikte,

0:03:33.492,0:03:36.259
uzayın hemen sınırında bulunuyor.

0:03:36.283,0:03:41.159
Sebebi kısmen şu: Uzay sınırı [br]uzayın kendisinden daha az maliyetli.

0:03:41.183,0:03:42.427
(Gülüşmeler)

0:03:42.451,0:03:46.067
Yapımında tabii pek çok aksaklık yaşadık:

0:03:46.908,0:03:48.077
Aynalar çalışmadı,

0:03:48.101,0:03:50.054
çizik aynaları yeniden üretmek gerekti,

0:03:50.666,0:03:51.937
soğutma sistemi bozuldu,

0:03:51.961,0:03:54.128
sistemi baştan yapmak zorunda kaldık,

0:03:54.731,0:04:00.828
kalibrasyon arızalandı, [br]tekrar tekrar testler yaptık.

0:04:00.852,0:04:03.266
Hayatta ummayacağınız[br]aksaklıklar da olmadı değil:

0:04:03.290,0:04:07.196
Bir gün bir baktık ki çok sevimli ama [br]bir o kadar da öfkeli bir doğan yavrusu

0:04:07.220,0:04:09.120
spektograf tankımıza konmuş.

0:04:09.144,0:04:10.173
(Gülüşmeler)

0:04:10.197,0:04:12.387
Dürüst olmak gerekirse[br]projenin tarihindeki

0:04:12.411,0:04:14.003
en muhteşem gün o gündü.

0:04:14.027,0:04:15.210
(Gülüşmeler)

0:04:15.234,0:04:17.500
O doğanı gerçekten çok sevmiştim.

0:04:18.209,0:04:21.361
Doğanın hasarı giderildi, teleskobu yaptık

0:04:21.385,0:04:23.610
Ağustos 2017'de fırlatmayı denedik

0:04:23.634,0:04:25.764
ancak New Mexico çölündeki

0:04:25.788,0:04:30.568
altı hafta aralıksız süren [br]yağış yüzünden fırlatamadık.

0:04:30.592,0:04:33.120
(Gülüşmeler)

0:04:33.144,0:04:35.108
Keyfimiz kaçsa da tekrar sahaya çıktık,

0:04:35.132,0:04:37.735
Ağustos 2018'di. Onuncu yıldı.

0:04:38.247,0:04:41.287
22 Eylül sabahı en sonunda

0:04:44.611,0:04:47.046
teleskobu fırlatmayı başardık.

0:04:47.501,0:04:52.214
(Alkış)

0:04:52.238,0:04:56.960
Bu projeye kendimden çok şey verdim,[br]tüm hayatımı ortaya koydum.

0:04:56.984,0:04:59.933
Ama hâlâ gerçekleştiğine[br]inanmakta zorlanıyorum.

0:05:00.663,0:05:06.720
O gün balonumuzun[br]gün batımında çekilen bir fotoğrafı var.

0:05:07.182,0:05:08.379
Ucunda FIREBall sarkıyor,

0:05:08.383,0:05:10.021
Ay'ın neredeyse dolunay hâli.

0:05:10.045,0:05:11.290
Bu fotoğrafa bayılıyorum.

0:05:11.314,0:05:13.520
Çok seviyorum.

0:05:15.092,0:05:16.244
Ama fotoğrafa baktığımda

0:05:16.268,0:05:17.698
ağlayasım geliyor

0:05:18.751,0:05:23.013
çünkü bu balonlar tamamen şişirilince[br]yuvarlak olurlar,

0:05:23.037,0:05:24.553
ancak bu öyle olmadı.

0:05:24.577,0:05:26.553
Şekli gözyaşına benziyor.

0:05:26.577,0:05:29.902
Sebebi, içerisinde bir delik olması.

0:05:31.104,0:05:33.133
Bazen balonlar da başarısız olur.

0:05:33.856,0:05:36.208
FIREBall, New Mexico çölüne [br]zorunlu iniş yaptı

0:05:36.232,0:05:38.537
ve biz istediğimiz veriyi elde edemedik.

0:05:38.561,0:05:42.498
O günün sonunda kendi kendime dedim ki:

0:05:42.522,0:05:44.172
"Niye yapıyorum ben bunu?"

0:05:45.545,0:05:48.559
O günden beri sebebi üzerine çok düşündüm.

0:05:49.202,0:05:53.634
Sonunda şunu fark ettim, [br]benim tüm işim

0:05:53.658,0:05:55.140
bozulup başarısız olan,

0:05:55.164,0:05:57.719
anlamadığımız bir sebepten başarısız olan,

0:05:57.743,0:06:00.001
en baştaki yanlışımız yüzünden[br]başarısız olan

0:06:00.025,0:06:01.488
şeylerle alakalı.

0:06:01.512,0:06:04.085
Hubble'ı yapan[br]binlerce insanı düşünüyorum

0:06:04.109,0:06:06.062
ve ne çok başarısızlığa katlandıklarını.

0:06:06.086,0:06:09.219
Yürek parçalayıcı, [br]sayısız başarısızlığa uğradılar,

0:06:09.243,0:06:10.925
uzaydayken bile.

0:06:10.949,0:06:14.516
Fakat bu başarısızlıkların hiçbiri[br]pes etmeleri için bir sebep değildi.

0:06:15.541,0:06:17.088
İşimi sevme nedenimi düşünüyorum

0:06:17.112,0:06:19.539
Evrende ne olup bittiğini[br]öğrenmek istiyorum.

0:06:19.563,0:06:22.359
Sizler de evrende ne olup bittiğini[br]öğrenmek istiyorsunuz.

0:06:22.383,0:06:24.717
O hidrojenle ilgili meseleyi[br]öğrenmek istiyorum.

0:06:25.891,0:06:29.370
Keşif denen şeyin çoğunlukla [br]başarılı olmayan şeyleri

0:06:29.394,0:06:31.233
bulma süreci olduğunu anladım,

0:06:31.257,0:06:35.000
ve bilginin sınırlarını zorladıkça [br]başarısızlığın kaçınılmaz olduğunu.

0:06:35.024,0:06:36.630
İşte yapmak istediğim şey bu.

0:06:37.010,0:06:39.457
Bu yüzden pes etmemeyi seçiyorum.

0:06:39.960,0:06:41.642
Ekibimiz ise

0:06:41.666,0:06:45.849
bizden önce bir şeyler üretmeyi başarmış [br]diğer herkesin yaptığını yapacak:

0:06:45.873,0:06:47.109
Yeniden deneyecek.

0:06:47.133,0:06:48.313
2020 yılında.

0:06:48.648,0:06:53.603
Bugün bir başarısızlık gibi görünebilir,[br]ki gerçekten öyle,

0:06:53.627,0:06:55.908
başarısızlık olarak da kalacak

0:06:55.932,0:06:57.538
eğer ben pes edersem.

0:06:57.562,0:06:58.790
Çok teşekkür ederim.

0:06:58.814,0:07:05.093
(Alkış)