WEBVTT

00:00:01.070 --> 00:00:03.791
Ben teleskop üreten bir gökbilimciyim.

00:00:04.563 --> 00:00:08.524
Teleskop üretiyorum 
çünkü birincisi muazzamlar.

00:00:09.281 --> 00:00:11.330
İkinci sebep ise şu,

00:00:11.354 --> 00:00:15.062
bence evrenle ilgili yeni bir şey 
keşfetmek istediğinizde

00:00:15.086 --> 00:00:17.564
evrene yeni bir açıdan
bakmanız gerekir.

00:00:18.378 --> 00:00:20.227
Astronomideki yeni teknolojiler,

00:00:20.251 --> 00:00:23.849
lenslerden, fotoğrafik plakalardan tutun

00:00:23.873 --> 00:00:26.288
uzay teleskoplarına kadar,

00:00:26.312 --> 00:00:29.404
evreni görmek için bize yeni yollar sundu

00:00:29.428 --> 00:00:32.133
ve bulunduğumuz yere dair doğrudan

00:00:32.157 --> 00:00:33.307
yeni anlayış kazandırdı.

NOTE Paragraph

00:00:34.663 --> 00:00:37.038
Fakat bu keşiflerin bir bedeli var.

00:00:37.450 --> 00:00:41.091
Hubble Uzay Teleskobu fikir olmaktan çıkıp

00:00:41.115 --> 00:00:44.924
yörüngeye oturtulsun diye
binlerce insan ve 44 yıl gerekti.

00:00:45.380 --> 00:00:46.903
Zaman lazım,

00:00:46.927 --> 00:00:48.745
başarısızlığa tahammül lazım,

00:00:48.769 --> 00:00:50.707
her bir insanın her gün

00:00:50.731 --> 00:00:53.501
pes etmemeyi seçmesi lazım.

00:00:54.247 --> 00:00:57.196
Bu seçimin çok zor olduğunu biliyorum
çünkü ben de yaşıyorum.

00:00:57.220 --> 00:01:03.278
İşimin gerçeği şu, neredeyse sürekli
başarısız olup yine de pes etmiyorum

00:01:03.302 --> 00:01:05.684
çünkü teleskoplar böyle üretilir.

NOTE Paragraph

00:01:06.754 --> 00:01:08.593
Yapılışına katkıda bulunduğum teleskop

00:01:08.617 --> 00:01:13.873
zayıf galaksiler arası ortamda
kızıla kayan emisyon balonu,

00:01:13.897 --> 00:01:15.516
zor bir söylenişi var,

00:01:15.540 --> 00:01:16.895
biz de ona FIREBall diyoruz.

00:01:16.919 --> 00:01:20.678
Bu arada merak etmeyin, 
hikâyenin sonunda patlamıyor.

00:01:22.137 --> 00:01:24.648
FIREBall üzerinde 10 seneden
fazladır çalışıyorum.

00:01:24.672 --> 00:01:28.109
Şu anda ise üretimini gerçekleştiren 
harika bir ekibe liderlik ediyorum.

00:01:28.481 --> 00:01:32.871
FIREBall bilinen en zayıf yapılardan 
birini gözlemlemek için tasarlandı:

00:01:32.895 --> 00:01:35.775
devasa hidrojen gazı bulutlarını.

00:01:36.435 --> 00:01:37.734
Bu bulutlar kocaman.

00:01:37.758 --> 00:01:40.296
Hayal ettiğiniz her şeyden daha büyükler.

00:01:40.320 --> 00:01:41.505
Devasalar.

00:01:41.529 --> 00:01:44.849
Devasa hidrojen bulutları galaksilerin 
içine ve dışına doğru akar.

00:01:45.521 --> 00:01:47.369
FIREBall üzerine çalışıyorum

00:01:47.393 --> 00:01:50.577
çünkü asıl isteğim evrene bakışımızı

00:01:50.601 --> 00:01:53.765
yıldızların ışık saçtığı bir evrenden alıp

00:01:53.789 --> 00:01:59.157
var olan her atomu görüp ölçebileceğimiz 
bir evrene doğru çekmek.

00:01:59.711 --> 00:02:01.192
Tek yapmak istediğim bu.

NOTE Paragraph

00:02:01.216 --> 00:02:03.208
(Gülme sesleri)

NOTE Paragraph

00:02:03.232 --> 00:02:05.442
Bu atomların en azından
birkaçını gözlemlemek

00:02:05.466 --> 00:02:09.237
galaksilerin neden öyle göründüklerini 
anlamamız açısından elzem.

00:02:09.261 --> 00:02:10.603
Hidrojen gazının

00:02:10.627 --> 00:02:14.615
nasıl bir galaksiye girerek
yıldız oluşturduğunu bilmek istiyorum.

00:02:15.909 --> 00:02:18.516
FIREBall üzerine çalışmaya 
2008 yılında başladım.

00:02:18.540 --> 00:02:21.438
Teleskop üzerine değil, 
teleskopların kalbi denebilecek

00:02:21.462 --> 00:02:23.541
ışık sensörü üzerine çalışıyordum.

00:02:24.153 --> 00:02:27.209
Dahil olduğum ekip, NASA'nın
Jet Propulsion Laboratory merkezinde

00:02:27.209 --> 00:02:28.867
bu yeni sensörü geliştiriyordu.

00:02:29.710 --> 00:02:33.866
Amacımız bu sensörün 
hidrojen gazının tespitinde

00:02:33.890 --> 00:02:35.930
çok iyi bir iş çıkaracağını kanıtlamaktı.

NOTE Paragraph

00:02:36.618 --> 00:02:37.991
Bu çalışmamda

00:02:38.015 --> 00:02:45.011
çok ama çok pahalı 
birkaç sensörü mahvettim.

00:02:45.035 --> 00:02:47.142
Çünkü kullandığım makinanın
plazma oluşturup

00:02:47.166 --> 00:02:50.968
içine koyduğumuz her elektrikli şeye
kısa devre yaptırdığını fark etmemiştim.

00:02:51.414 --> 00:02:54.183
Farklı bir makina kullandık,
başka zorluklarla karşılaştık,

00:02:54.207 --> 00:02:56.184
doğru olanı yapmak yıllarımızı aldı.

00:02:56.208 --> 00:02:58.852
Fakat ilk sensörün çalışması

00:02:58.876 --> 00:03:01.074
harikuladeydi.

00:03:01.098 --> 00:03:05.005
Sensörlerimiz artık
önceki teknolojiden on kat daha iyi

00:03:05.029 --> 00:03:07.977
ve şu an her türden 
yeni teleskoba yerleştiriliyorlar.

00:03:08.001 --> 00:03:12.899
Sensörlerimiz evreni ve evrendeki yerimizi
yeni bir açıdan görmemizi sağlayacak.

NOTE Paragraph

00:03:14.035 --> 00:03:16.120
Sensörler hallolduğuna göre

00:03:16.144 --> 00:03:17.470
sıra teleskop üretmedeydi.

00:03:17.494 --> 00:03:21.108
Her teleskop kadar 
FIREBall da garip bir yapı

00:03:21.132 --> 00:03:24.124
çünkü ne uzayda duruyor
ne de yerde.

00:03:24.148 --> 00:03:27.636
Onun yerine, dev bir balondan 
kabloyla asılı.

00:03:27.660 --> 00:03:30.685
Sadece bir gece gözlem yapıyor,

00:03:30.709 --> 00:03:33.468
stratosferde kırk km yükseklikte,

00:03:33.492 --> 00:03:36.259
uzayın hemen sınırında bulunuyor.

00:03:36.283 --> 00:03:41.159
Sebebi kısmen şu: Uzay sınırı 
uzayın kendisinden daha az maliyetli.

NOTE Paragraph

00:03:41.183 --> 00:03:42.427
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:03:42.451 --> 00:03:46.067
Yapımında tabii pek çok aksaklık yaşadık:

00:03:46.908 --> 00:03:48.077
Aynalar çalışmadı,

00:03:48.101 --> 00:03:50.054
çizik aynaları yeniden üretmek gerekti,

00:03:50.666 --> 00:03:51.937
soğutma sistemi bozuldu,

00:03:51.961 --> 00:03:54.128
sistemi baştan yapmak zorunda kaldık,

00:03:54.731 --> 00:04:00.828
kalibrasyon arızalandı, 
tekrar tekrar testler yaptık.

00:04:00.852 --> 00:04:03.266
Hayatta ummayacağınız
aksaklıklar da olmadı değil:

00:04:03.290 --> 00:04:07.196
Bir gün bir baktık ki çok sevimli ama 
bir o kadar da öfkeli bir doğan yavrusu

00:04:07.220 --> 00:04:09.120
spektograf tankımıza konmuş.

NOTE Paragraph

00:04:09.144 --> 00:04:10.173
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:04:10.197 --> 00:04:12.387
Dürüst olmak gerekirse
projenin tarihindeki

00:04:12.411 --> 00:04:14.003
en muhteşem gün o gündü.

NOTE Paragraph

00:04:14.027 --> 00:04:15.210
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:04:15.234 --> 00:04:17.500
O doğanı gerçekten çok sevmiştim.

NOTE Paragraph

00:04:18.209 --> 00:04:21.361
Doğanın hasarı giderildi, teleskobu yaptık

00:04:21.385 --> 00:04:23.610
Ağustos 2017'de fırlatmayı denedik

00:04:23.634 --> 00:04:25.764
ancak New Mexico çölündeki

00:04:25.788 --> 00:04:30.568
altı hafta aralıksız süren 
yağış yüzünden fırlatamadık.

NOTE Paragraph

00:04:30.592 --> 00:04:33.120
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:04:33.144 --> 00:04:35.108
Keyfimiz kaçsa da tekrar sahaya çıktık,

00:04:35.132 --> 00:04:37.735
Ağustos 2018'di. Onuncu yıldı.

00:04:38.247 --> 00:04:41.287
22 Eylül sabahı en sonunda

00:04:44.611 --> 00:04:47.046
teleskobu fırlatmayı başardık.

NOTE Paragraph

00:04:47.501 --> 00:04:52.214
(Alkış)

NOTE Paragraph

00:04:52.238 --> 00:04:56.960
Bu projeye kendimden çok şey verdim,
tüm hayatımı ortaya koydum.

00:04:56.984 --> 00:04:59.933
Ama hâlâ gerçekleştiğine
inanmakta zorlanıyorum.

00:05:00.663 --> 00:05:06.720
O gün balonumuzun
gün batımında çekilen bir fotoğrafı var.

00:05:07.182 --> 00:05:08.379
Ucunda FIREBall sarkıyor,

00:05:08.383 --> 00:05:10.021
Ay'ın neredeyse dolunay hâli.

00:05:10.045 --> 00:05:11.290
Bu fotoğrafa bayılıyorum.

00:05:11.314 --> 00:05:13.520
Çok seviyorum.

NOTE Paragraph

00:05:15.092 --> 00:05:16.244
Ama fotoğrafa baktığımda

00:05:16.268 --> 00:05:17.698
ağlayasım geliyor

00:05:18.751 --> 00:05:23.013
çünkü bu balonlar tamamen şişirilince
yuvarlak olurlar,

00:05:23.037 --> 00:05:24.553
ancak bu öyle olmadı.

00:05:24.577 --> 00:05:26.553
Şekli gözyaşına benziyor.

00:05:26.577 --> 00:05:29.902
Sebebi, içerisinde bir delik olması.

00:05:31.104 --> 00:05:33.133
Bazen balonlar da başarısız olur.

00:05:33.856 --> 00:05:36.208
FIREBall, New Mexico çölüne 
zorunlu iniş yaptı

00:05:36.232 --> 00:05:38.537
ve biz istediğimiz veriyi elde edemedik.

00:05:38.561 --> 00:05:42.498
O günün sonunda kendi kendime dedim ki:

00:05:42.522 --> 00:05:44.172
"Niye yapıyorum ben bunu?"

NOTE Paragraph

00:05:45.545 --> 00:05:48.559
O günden beri sebebi üzerine çok düşündüm.

00:05:49.202 --> 00:05:53.634
Sonunda şunu fark ettim, 
benim tüm işim

00:05:53.658 --> 00:05:55.140
bozulup başarısız olan,

00:05:55.164 --> 00:05:57.719
anlamadığımız bir sebepten başarısız olan,

00:05:57.743 --> 00:06:00.001
en baştaki yanlışımız yüzünden
başarısız olan

00:06:00.025 --> 00:06:01.488
şeylerle alakalı.

00:06:01.512 --> 00:06:04.085
Hubble'ı yapan
binlerce insanı düşünüyorum

00:06:04.109 --> 00:06:06.062
ve ne çok başarısızlığa katlandıklarını.

00:06:06.086 --> 00:06:09.219
Yürek parçalayıcı, 
sayısız başarısızlığa uğradılar,

00:06:09.243 --> 00:06:10.925
uzaydayken bile.

00:06:10.949 --> 00:06:14.516
Fakat bu başarısızlıkların hiçbiri
pes etmeleri için bir sebep değildi.

00:06:15.541 --> 00:06:17.088
İşimi sevme nedenimi düşünüyorum

00:06:17.112 --> 00:06:19.539
Evrende ne olup bittiğini
öğrenmek istiyorum.

00:06:19.563 --> 00:06:22.359
Sizler de evrende ne olup bittiğini
öğrenmek istiyorsunuz.

00:06:22.383 --> 00:06:24.717
O hidrojenle ilgili meseleyi
öğrenmek istiyorum.

00:06:25.891 --> 00:06:29.370
Keşif denen şeyin çoğunlukla 
başarılı olmayan şeyleri

00:06:29.394 --> 00:06:31.233
bulma süreci olduğunu anladım,

00:06:31.257 --> 00:06:35.000
ve bilginin sınırlarını zorladıkça 
başarısızlığın kaçınılmaz olduğunu.

00:06:35.024 --> 00:06:36.630
İşte yapmak istediğim şey bu.

NOTE Paragraph

00:06:37.010 --> 00:06:39.457
Bu yüzden pes etmemeyi seçiyorum.

00:06:39.960 --> 00:06:41.642
Ekibimiz ise

00:06:41.666 --> 00:06:45.849
bizden önce bir şeyler üretmeyi başarmış 
diğer herkesin yaptığını yapacak:

00:06:45.873 --> 00:06:47.109
Yeniden deneyecek.

00:06:47.133 --> 00:06:48.313
2020 yılında.

NOTE Paragraph

00:06:48.648 --> 00:06:53.603
Bugün bir başarısızlık gibi görünebilir,
ki gerçekten öyle,

00:06:53.627 --> 00:06:55.908
başarısızlık olarak da kalacak

00:06:55.932 --> 00:06:57.538
eğer ben pes edersem.

NOTE Paragraph

00:06:57.562 --> 00:06:58.790
Çok teşekkür ederim.

NOTE Paragraph

00:06:58.814 --> 00:07:05.093
(Alkış)