Evrensel insan hakları nedir? - Benedetta Berti

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/what-are-the-universal-human-rights-benedetta-berti

Temel insan hakları düşüncesi, kim olduğumuz veya nerede doğduğumuzdan bağımsız olarak her birimizin aynı temel hak ve özgürlüklere sahip olmasıdır. Bu kulağa oldukça net gelse de, birileri düşünceyi eyleme dökmeye çalıştığında inanılmaz derecede karmaşık hâle gelebilir. Kim seçim yapacak? Kim ve nasıl bunu yerine getirecek? Benedetta Berti, insan haklarının inceliklerine değiniyor.

Ders: Benedetta Berti, animasyon: Sarah Saidan.

İnsan hakları düşüncesi, her birimizin

kim olduğumuz veya nerede
doğduğumuzdan bağımsız olarak

aynı temel hak ve
özgürlüklere sahip olmasıdır.

İnsan hakları ayrıcalık değildir

ve verilemezler veya geri alınamazlar.

Devredilemezler ve evrenseldirler.

Bu kulağa oldukça net gelse de,

birileri düşünceyi eyleme
dökmeye çalıştığında

inanılmaz derecede
karmaşık hâle gelebilir.

Temel insan hakları tam olarak nedir?

Onları kim seçer?

Onları kim ve nasıl yerine getirir?

İnsan hakları kavramının altında
uzun bir tarih yatar.

Toplumlar, dinler ve kültürlerde
yüzyıllar boyunca

doğruluk, adalet ve haklar kavramlarını
tanımlama konusunda mücadeleler verdik.

Ancak evrensel insan haklarının
en modern beyanatlarından biri,

Birleşmiş Milletler'in
kurulmasıyla beraber

İkinci Dünya Savaşı'nın küllerinden doğdu.

BM'yi kuran anlaşma,
amaçlarından birini bize vermiş oldu:

Temel insan haklarına olan
inancın tasdik edilmesi.

Aynı ruhla,

1948'de BM Genel Kurulu, İnsan
Hakları Evrensel Bildirisi'ni kabul etti.

Eleanor Roosevelt'in başkanlığındaki

uluslararası bir komisyon tarafından
yazılan bu doküman,

modern uluslararası insan hakları
yasasına temel teşkil eder.

Deklarasyon, tüm insanların
bağımsız olarak,

şeref ve hakları eşit olarak
doğduğu prensibine dayanır.

Başka maddeler yanında, ayrımcılık
yapılmaması, yaşam ve

özgürlük hakkı tanınması prensibini
tanıyan 30 maddeyi sıralar.

İşkence ve kölelikten bağımsızlık
gibi negatif özgürlüklere,

bunun yanında hareket

ve ikamet etme özgürlüğü gibi
pozitif özgürlüklere değinir.

İfade özgürlüğü, din veya
barışçıl toplantı gibi

temel sivil ve politik hakları,

bunun yanında eğitim hakkı,

mesleğini serbestçe seçme hakkı,

adil ücret ve muamele hakkı gibi

sosyal, ekonomik ve
kültürel hakları kapsar.

Deklarasyon bunların evrenselliği,
bölünmezliği ve birbirine bağlılığı

konusunda ısrar ederek

hangi hakların daha önemli

olduğu konusunda taraf beyan etmez.

Geçtiğimiz onlarca yılda, uluslararası
insan hakları yasası, insan haklarının

ne olduğuna ve onları nasıl
koruyacağımıza dair anlayışımızı

derinleştirip genişleterek büyüdü.

Eğer bu prensipler
bu kadar iyi geliştiyse,

o zaman neden tüm dünyada insan
hakları zaman zaman

suistimal ediliyor ve yok sayılıyor?

Genelde sorun, bu hakların evrensel
olarak yaptırımını sağlamanın

ve bunu çiğneyenleri cezalandırmanın
o kadar kolay olmaması.

İnsan Hakları Evrensel Bildirisi,
oldukça güvenilir ve saygı duyulur olsa da

bir deklarasyondur,
bağlayıcılığı olan bir yasa değildir.

Ülkeler bireysel olarak ihlal ettiğinde,

bu ihlalleri ele alan
mekanizmalar zayıftır.

Örneğin, BM'de insan haklarını
korumaktan sorumlu ana kuruluşlar

çoğunlukla ihlalleri izleyip araştırır,

ama bir politika değişikliği veya
bir mağduru tazmin etme

gibi durumları empoze edemez.

Bu yüzden bazı eleştirmenler devlet
çıkarlarının çok fazla gücü kontrol ettiği

bir dünyada insan haklarının verildiğini
düşünmenin naifçe olduğunu söylüyor.

Eleştirmenler insan haklarının
evrenselliğini de sorguluyorlar

ve gelişimlerinin çoğunlukla

kapsamına zarar verici şekilde
çoğu Batılı olan az sayıdaki

ülke tarafından
yönlendirildiğini vurguluyorlar.

Peki sonuç?

Sosyopolitik haklar yerine

sivil politik özgürlüklerin ve
kolektif veya grup hakları

yerine bireysel hakların
yeğ tutulduğu genel bir yargı.

Diğerleri ise evrensel insan hakları
yasalarını savunarak

uluslararası standartlar koymadaki pozitif
rolüne ve aktivistlerin kampanyalarına

yardımlarına dikkat çekiyorlar.

Aynı zamanda, tüm uluslararası

insan hakları enstrümanlarının
güçsüz olmadığına işaret ediyorlar.

Örneğin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
47 üye ülkenin vatandaşlarının

davalarını getirebileceği
bir mahkeme teşkil etmiştir.

Mahkeme her üye devletin uyması
gereken bağlayıcı kararları düzenler.

İnsan hakları yasaları,
temel insan haklarının

ne olması gerektiğine dair görüşlerimiz
ve tanımlarımızla durmadan gelişiyor.

Örneğin, demokrasi veya
gelişim hakkı ne kadar

temel veya önemlidir?

Yaşamlarımız giderek
dijital hâle geldiğinden,

internete erişim hakkımız olmalı mı?

Peki dijital mahremiyet hakkı?

Ne düşünüyorsunuz?