Vì sao Herodotus được gọi là "Cha đẻ của Lịch sử"? - Mark Robinson

Xem bài giảng đầy đủ tại: https://ed.ted.com/lessons/why-is-herodotus-called-the-father-of-history-mark-robinson

2.500 năm trước, việc ghi chép lịch sử như ta biết không hề tồn tại. Quá khứ được ghi lại thành danh sách các sự kiện, mà ít có sự lí giải nguyên nhân ngoài việc chấp nhận chúng là ý muốn của chúa trời. Muốn tìm hiểu sâu hơn, Herodotus đã dùng cách tiếp cận mới: nhìn vào các sự kiện từ hai mặt để hiểu lí do sâu xa. Mark Robinson sẽ giải thích "lịch sử" đã hình thành như thế nào.

Bài giảng bởi Mark Robinson, đạo diễn bởi Remus và Kiki.

Những con kiến đào vàng khổng lồ,

một ông vua nóng nảy ra lệnh
rằng biển cả phải bị đánh 300 lần,

và một chú cá heo cứu
một nhà thơ nổi tiếng khỏi chết đuối.

Đây chỉ là một vài trong
"Những Truyện Lịch sử của Herodotus,"

một nhà văn Hi Lạp cổ đại
từ thế kỉ thứ năm trước Công nguyên.

Không phải tất cả các sự kiện
trong sách đều xảy ra

như những gì Herodotus miêu tả,

nhưng công trình này
đã cải cách việc ghi chép quá khứ.

Trước Herodotus, quá khứ được liệt kê
như một danh sách các sự kiện

với ít hoặc không có
sự lí giải nguyên nhân

ngoài việc chấp nhận
chúng là ý của chúa trời.

Muốn hiểu sâu hơn, có lí hơn,

Herodotus đã dùng cách tiếp cận mới:

nhìn vào các sự kiện từ hai mặt
để hiểu lí do của chúng.

Dù là người Hi Lạp,
quê của Herodotus Halicarnassus,

là nơi từng thuộc về Đế chế Ba Tư.

Ông lớn lên giữa hàng loạt xung đột
giữa người Ba Tư quyền lực

và người Hi Lạp yếu thế,

và quyết định tìm ra tất cả điều
ông có thể về chủ đề này.

Qua lời kể của Herodotus,

Chiến tranh Ba Tư
bắt đầu năm 499 trước Công nguyên

khi người Athens tham gia bạo động Hi Lạp
dưới quyền kiểm soát của Ba Tư.

Năm 490, vua Ba Tư, Darius,
gửi quân đến Athen để trả thù.

Trong Trận đánh Marathon,
người Athen bất ngờ chiến thắng.

Mười năm sau, người Ba Tư quay lại
với ý định xâm chiếm toàn Hi Lạp

dưới sự chỉ đạo
của con trai Darius, Xerxes.

Theo Herodotus, khi Xerxes đến nơi,

đội binh triệu quân của ông, thoạt tiên,
bị đẩy lùi bởi đạo quân Hi Lạp

gồm 300 người Spartan
ở vùng núi Thermopylae.

Cái giá đắt của phe Spartan là

rất nhiều người Spartan
và vua của họ, Leonidas, bị giết.

Trận thua oai hùng này đã từ đó
truyền cảm hứng cho những người thấp kém.

Vài tuần sau, hải quân Hi Lạp
đã lừa hạm đội Ba Tư

vào đánh nhau
ở vùng biển nông hẹp gần Athen.

Quân Ba Tư thất bại và vua Xerxes
"một đi không trở lại."

Để giải thích cách các cuộc chiến nổ ra
và vì sao người Hi Lạp thắng trận,

Herodotus cóp nhặt những câu chuyện
trên toàn vùng Địa Trung Hải.

Ông ghi lại những chiến thắng
của cả người Hi Lạp và người ngoài Hi Lạp

trước khi chúng biến mất
khỏi dòng thời gian.

"Những Truyện Lịch sử" mở đầu
bằng câu nói nổi tiếng:

"Herodotus, từ Halicarnassus, trình bày
những cuộc điều tra của ông."

Bằng cách định hình
quyển sách thành "cuộc điều tra,"

Herodotus cho phép nó chứa
nhiều câu chuyện khác nhau,

một số nghiêm túc,
một số khác thì không.

Ông ghi lại những cuộc tranh luận nội bộ
của tòa án Ba Tư,

cả những truyện về rắn bay Ai Cập

và những lời khuyên thiết thực
về cách bắt cá sấu.

Người Hi Lạp gọi phương pháp
nghiên cứu này là "phân tích mổ xẻ,"

nghĩa là "tự tìm hiểu."

Herodotus là tác giả đầu tiên
tìm hiểu quá khứ

bằng cách kết hợp
các loại bằng chứng tìm được:

opsis, nghĩa là chứng kiến bằng mắt

akoe, là nghe kể lại,

và ta legomena, truyền thống.

Ông, sau đó, dùng gnome,
nghĩa là lập luận,

để đi tới kết luận
về những gì thực sự xảy ra.

Nhiều độc giả đầu tiên của quyển sách này
thực ra là người nghe.

"Những Truyện Lịch sử" ban đầu
được chia làm 28 phần,

mỗi phần mất bốn giờ
để đọc thành tiếng.

Khi người Hi Lạp có
tầm ảnh hưởng và quyền lực hơn,

tác phẩm của Herodotus
và khái niệm lịch sử

được lan truyền khắp Địa Trung Hải.

Là một nhà sử gia đúng nghĩa đầu tiên,
Herodotus không hoàn hảo.

Thỉnh thoảng, ông thiên vị
người Hi Lạp hơn người Ba Tư

và chóng tin vào một số câu chuyện
được nghe,

gây ra việc thiếu chính xác.

Tuy nhiên, bằng chứng
hiện đại đã giải thích

một số tuyên bố quá mạnh mẽ của ông.

Ví dụ, ở Himalaya có một loài sóc

lan tỏa bụi vàng lúc đào bới.

Từ Ba Tư cổ đại để tả loài sóc này
khá giống với từ để tả kiến,

nên Herodotus có thể đã rơi vào
sai lầm trong dịch thuật.

Tóm lại, với một người viết
theo phong cách hoàn toàn mới,

Herodotus đã làm rất tốt.

Lịch sử, cho đến tận ngày nay,
vẫn luôn chịu những thiên vị

và sai lầm của các sử gia.

Chính nhờ phương pháp và sự sáng tạo này,
vài trăm năm sau,

Herodotus đã được tác giả La Mã cổ Cicero
phong danh hiệu

"Cha đẻ của Lịch sử."